در نخستین نشست مطبوعاتی شرکت بورس کالای ایران در سال 91 از سوی مدیر عامل مطرح شد:
اعلام آمادگی بورس‌کالا برای قرارداد آتی ارز
سهم 50 درصدی بورس‌کالا از بازار سرمایه
در نخستین نشست مطبوعاتی سال 1391 شرکت بورس کالا، حسین پناهیان مدیر عامل شرکت بورس کالا که امینی قائم مقام مدیرعامل، پناهی مدیر بخش مطالعات اقتصادی، نامداری مدیر فنی و پذیرش، جعفری معاون عملیاتی و نظارت و عزیزی مدیر قراردادهای مشتقه وی را همراهی می‌کردند از آمادگی بورس کالا برای ورود ارز به بورس کالا خبر داد و گفت: بورس کالای ایران آمادگی کامل خود را به لحاظ حقوقی و فنی برای ایجاد بستر لازم برای انجام این معاملات اعلام می‌کند.
البته بدیهی است انجام این کار بدون حضور بانک مرکزی امکان‌پذیر نیست. در این باره مذاکراتی نیز صورت گرفته و طبق مطالعاتی که صورت گرفته ارز در بورس‌های جهانی هم سابقه عرضه در بورس‌های کالایی را دارد هم بورس‌های اوراق.
این در حالی که سال گذشته نیز رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ضمن اعلام آمادگی این سازمان از طرحی که از سوی کمیته سازمان بورس و کمیته فرعی شورای بورس مورد بررسی و سپس تصویب قرار گرفته خبر داده بود.
شرکت بورس کالا در طرح پیشنهادی خود قراردادهای آتی به صورت تسویه روزانه همانند مدل‌های جهانی را مد نظر قرارداده است و در این طرح منشا ارز نیز اولویت ندارد. وی که در پاسخ به پرسش خبرنگار در مورد ورود ارز به قراردادهای آتی بورس‌کالا این موضوع را مطرح کرد، گفت: طرح پیشنهادی بورس کالا در مورد معاملات قراردادهای آتی ارز با سررسید یک روزه از سوی سازمان بورس به بانک مرکزی ارسال شده و امیدواریم بانک مرکزی هرچه سریع‌تر نظر خود را درباره انجام معاملات آتی ارز بازار سرمایه اعلام کند. وی تاکید کرد: مجموعه دولت با راه‌اندازی معاملات آتی ارز در بازار سرمایه موافق است و درصورت موافقت بانک مرکزی می‌توان بازار ارز را از طریق بازار سرمایه مدیریت کرد.مدیر عامل بورس کالا تصریح کرد: انجام معاملات آتی ارز کمک به اقتصاد کشور و کمک به اجرای سیاست‌های بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز است و این اوراق، ابزار جدیدی را برای مدیریت بازار در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد. وی ادامه داد: به دنبال آن هستیم که دارایی‌های پایه‌ای که امکان معاملات آتی آن وجود دارند در بخش‌های مختلف فراهم شود.
وی گفت: ارزش معاملات بورس کالای ایران در سال 89 معادل 3 درصد تولید ناخالص داخلی کشور به قیمت‌های جاری بود و این نسبت در سال گذشته به 7درصد رسید که عمده‌ترین دلیل آن توسعه قراردادهای آتی به عنوان یکی از ابزارهای مدرن بازار سرمایه بود، همچنین ارزش معاملات بورس کالا در سال گذشته به تنهایی برابر مجموع مبادلات بورس اوراق بهادار و فرا بورس بود و به این ترتیب در سال گذشته سهم بورس کالا از کل بازار سرمایه بیش از 50 درصد بوده است.
توسعه بازار و زیرساخت‌های ارتباطی و استانداردسازی
حسین پناهیان در این نشست خبری عملکرد سال 90 بورس کالای ایران و برنامه‌های سال 91 را تشریح کرد و گفت: به منظور توسعه بازار اقداماتی در نظر گرفته شده است. در نخستین گام تلاش می‌شود تا شاهد رشد و توسعه بازار باشیم.
وی ادامه داد: با توجه به بحثی که در ارتباط با تضمین کیفیت کالا مطرح شده است، استانداردسازی در دستور کار امسال بورس کالای ایران قرار دارد و در این راستا هم اقدامات اساسی و زیربنایی انجام گرفته است. وی با اشاره به اینکه بخش سوم برنامه‌های امسال، توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی است که از دارایی‌های اصلی و سرمایه‌ای هر بورسی در دنیا به شمار می‌رود، خاطرنشان کرد: مورد بعدی تقویت ابزارهای مدیریت ریسک و ابزارهای مشتقه است. مدیرعامل بورس کالای ایران تصریح کرد: مورد پنجم بازبینی قوانین و مقررات است تا بتوانیم فضای کسب و کار را بهبود بخشیم و به رقابتی شدن فضای اقتصاد کمک کنیم. به علاوه، اقدام بعدی اصلاح ساختار سازمانی بر اساس استراتژی‌هایی است که برای بورس طراحی شده است.وی بحث رشد و توسعه بازار را به دو بخش تقسیم کرد و گفت: بخش نخست در ارتباط با رشد است و بخش دیگر توسعه را شامل می‌شود.
ارزش معاملات بورس‌کالا؛ 30 هزار میلیارد تومان
پناهیان با اشاره به رشد متغیرهای موجود در بورس کالا و روند ارزش معاملات ابراز کرد: بورس کالای ایران سال 90 شاهد رشد 42 درصدی ارزش معاملات فیزیکی و رشد 2602 درصدی ارزش معاملات قراردادهای آتی بود.ارزش معاملات در سال 89 بالغ بر 5/12هزار میلیارد تومان بوده که این عدد در سال 90 به 2/30 هزار میلیارد تومان رسیده که نشان از رشد 141 درصدی ارزش معاملات دارد و از این میان 1/17 هزار میلیارد تومان متعلق به معاملات فیزیکی است. مدیرعامل بورس کالا ارزش معاملات را به دو بخش معاملات فیزیکی و آتی تقسیم‌بندی و تصریح کرد: معاملات فیزیکی به سه صورت نقد، نسیه و سلف انجام می‌شود که در نهایت منجر به تحویل کالا می‌شود. وی افزود: طی سال 90، نسبت به سال 89 حجم ریالی معاملات 42 درصد رشد داشته که حدود 36 درصد متعلق به بخش فلزی و صنعتی و 55 درصد متعلق به بخش نفتی و پتروشیمی است. در این میان بخش کشاورزی هم رشد دو درصدی را تجربه کرد.
حجم قرارداد آتی سال 90؛ 2 میلیون
پناهیان عمده‌ترین تحول در بورس کالا را در بخش قراردادهای آتی دانست و گفت: حجم قراردادهای آتی سال 89 حدود 142 هزار قرارداد بود که منجر به تسویه یا تحویل شده است. این در حالی است که در سال 90 ، حجم این قراردادها به بیش از 2 میلیون فقره رسیده ،یعنی تقریبا 1247 درصد رشد را در حجم قراردادها شاهد بودیم.
وی خاطرنشان کرد: ارزش ریالی معاملات قراردادهای آتی در سال 89 در بورس کالای ایران بالغ بر پنج هزار میلیارد ریال بود، این عدد در سال 90 به 2/13 هزار میلیارد تومان رسید که 2602 درصد رشد داشته است و این یعنی 27 برابر شدن حجم معاملاتی که در این بازار است.
وی با بیان اینکه در سال گذشته هفت کالای جدید در بورس کالای ایران پذیرش شده است، ابراز کرد: عمده‌ترین پذیرش‌های بورس کالا به سمت کالاهای مشابه حرکت کرده است. به طوری که در سال 90 حجم پذیرش و عرضه کالاهای مشابه 33 قلم است و هم اکنون بالغ بر 182 قلم کالا در بورس کالا قابلیت معامله در بخش فیزیکی را دارند. پناهیان اظهار کرد: از لحاظ تعداد کارگزاری‌ها که نقش محوری را در توسعه بازار ایفا می‌کنند، تعداد کارگزاران فعال بورس کالا در سال 89 معادل 62 شرکت بود که در سال 90 به 75 شرکت رسید. همچنین باید اشاره کرد که در حوزه پذیرش نیز 38 شرکت داخلی و هشت شرکت خارجی طی سال 90 پذیرش شدند. بنابراین در مجموع شرکت‌های پذیرفته شده در بورس کالا به 270 شرکت رسید که 200 شرکت داخلی و 70 شرکت خارجی هستند. وی در خصوص پذیرش کالای استراتژی در بورس کالا نیز تصریح کرد: سال گذشته سنگ‌‌آهن دانه‌بندی صادراتی، زغال‌سنگ، نفت خام و نفت کوره، پنبه و شمش فولادی پذیرش شد. همچنین طی این مدت استاندارد ملی کالاهایی از جمله مولیبدن، لوب‌کات، سنگ آهن و شیر خام انجام شد.
وی با بیان اینکه در سال گذشته در بخش معاملات فیزیکی 123 هزار قرارداد انجام شد، گفت: در مجموع تنها یک یا دو مورد در خصوص انجام تعهدات به مشکل برخورد و آن نیز پس از انجام مذاکرات حل شد ولی در نظر داریم برای کاهش بیشتر و به صفر رساندن این اتفاقات برنامه‌هایی برای دریافت تضامین و ضمانت‌نامه‌ها در سال جاری انجام شود.
اجرایی شدن سامانه ثبت سفارش آنلاین و معاملات چندکالایی
پناهیان با اشاره به اینکه سال گذشته در راستای توسعه زیرساخت‌های آی‌سی‌تی، سامانه ثبت سفارش آنلاین ایجاد شد که از این پس کارگزاران می‌توانند سفارشات خرید و عرضه را از دفاتر کارگزاری انجام دهند، گفت: سامانه معاملات چند کالایی نیز در سال 90 به نتیجه رسید تا از این طریق کم‌کم نقش تالار معاملات برای انجام عرضه‌های فیزیکی حذف و نظارت ناظران تالار نیز به صورت الکترونیکی انجام شود. مدیرعامل بورس کالای ایران با اشاره به انجام زیرساخت‌های لازم برای معاملات آنلاین و برخط قراردادهای آتی گفت: زمانی که این سامانه راه‌اندازی شود معامله‌گران می‌توانند از طریق اینترنت و دریافت کدهایی از کارگزاران به صورت مستقل اقدام به خرید و فروش قراردادهای خود کنند. بنابراین، این اقدام برای سال جاری پیگیری خواهد شد.
پناهیان با اشاره به یکی از اقدامات مهمی که قرار است در سال 91 انجام شود گفت: باتوجه به اینکه پیش از این تسویه معاملات از طریق یک یا دو بانک انجام می‌شد، با راه‌اندازی سامانه تسویه چند بانکی کلیه بانک‌هایی که بتوانند با سیستم بورس فعالیت کنند می‌توانند وارد این سامانه شوند.مدیرعامل بورس کالای ایران با اشاره به بازنگری کاملی که سال گذشته روی دستورالعمل معاملات آتی انجام شد، گفت: این بازبینی انجام شده و به مراجع ذی‌ربط برای دریافت نظرات آنها ارسال شده است. همچنین اقدام دیگری که سال گذشته در بورس کالا انجام شد، ابزار اختیار معامله و آپشن معاملات آتی بود که پیش‌نویس آن طراحی شده و به سازمان بورس برای دریافت نظر آنها ارسال شده است. پناهیان با اشاره به اینکه در سال 91 به دنبال ارتقای سیستم تضمین و ضمانت‌نامه‌ها هستیم، گفت: متنوع کردن ابزارهای مالی و دستورالعمل جدید بازار جبرانی در قراردادهای آتی در سال گذشته به تصویب رسیده و در حال حاضر نیز در حال اجرا است.
ایجاد رقابت نسبی در رینگ پتروشیمی
مدیرعامل بورس کالا با اشاره به برخی محدودیت‌هایی که در سال گذشته برای محصولات رینگ پتروشیمی اعمال شد بیان کرد: این مساله با توجه به اینکه با سازوکار بورس همخوانی نداشت ولی وظیفه بورس این بود که برای حمایت از قانون هدفمندی این محدودیت‌ها را اعمال کند و در اواخر سال گذشته با پیگیری‌هایی که انجام شده این محدودیت‌ها برداشته شد و در حال حاضر معاملات این رینگ به صورت نسبتا رقابتی انجام می‌شود. وی با اشاره به اینکه بخشی از این برنامه‌ها مربوط به ادامه اقداماتی است که در سال گذشته انجام شده است، خاطرنشان کرد: شناسایی تولیدکنندگان و کالاهای قابل معامله جدید در بورس کالا و راه‌اندازی تابلوی فرعی در سال 91 انجام خواهد شد. همچنین معاملات قبض انبار، که سال گذشته پیگیری‌های لازم در خصوص آن انجام شد و حتی تفاهم‌نامه‌هایی با انبارهای عمومی انجام شده بود ولی در حال حاضر قابلیت معامله آن وجود ندارد و نیاز به کارهای کارشناسی بیشتری دارد. وی در خصوص ماده ۳۳ قانون بهره‌وری کشاورزی گفت: آیین‌نامه اجرایی این قانون سال گذشته تدوین شده و در دولت در حال پیگیری است و برخی موانع در این مسیر وجود داشت و امیدواریم این مسائل با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و تصویب آن در هیات دولت به نتیجه برسد.
ذی‌نفعان بورس‌کالا 75 میلیون جمعیت کشور
پناهیان در این نشست با تاکید بر اینکه جامعه نباید به بورس کالا به عنوان یک نهاد انتفاعی نگاه کند، گفت: در ساختار سهامداری این بورس، پیش‌بینی هوشمندانه‌ای صورت گرفته است و آن اینکه هیچ سهامداری نمی‌تواند بیشتر از 5/2 درصد سهام این شرکت را در اختیار داشته باشد؛ هر چند که هم اکنون هیچ کدام از سهامداران حتی همان 5/2 درصد را نیز در اختیار ندارند. وی تاکید کرد: ضمن آنکه به اذعان کارشناسان، ذی‌نفعان بورس کالا فقط سهامداران آن نیستند و سهامداران تنها بخش کوچکی از صاحبان منفعت از بورس کالا را تشکیل می‌دهند. علاوه بر سهامداران این تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان، کارگزاران، دولت و نهادهای نظارتی از جمله سازمان حمایت، ستاد تنظیم بازار و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها هستند که از کارکردهای بورس کالا منتفع می‌شوند؛ بنابراین می‌توانیم ادعا کنیم کلیه 75 میلیون جمعیت کشور ذی‌نفعان بورس کالا هستند و اگر تمام واحدهایی که به نحوی با بورس کالا مرتبط هستند عملکرد صحیحی از خود بر جای بگذارند، عواید آن به کل جامعه خواهد رسید.
وی با اشاره به انتظارات متفاوت و گاه متضادی که هر کدام از ذی‌نفعان فوق از بورس کالا می‌توانند داشته باشند، گفت: ما باید این تضاد منافع را مدیریت کنیم و نمی‌توانیم توسعه چنین نهادی را که 75 میلیون ایرانی از آن منتفع می‌شوند صرفا با افزایش سودآوری شرکت ارزیابی کنیم. هرچند که سودآوری نیز به عنوان یکی از محورهای مهم فعالیت شرکت بورس کالا همواره مورد توجه قرار دارد و عملکرد خوبی نیز در این زمینه داشته‌ایم.
مدیرعامل بورس کالای ایران تاکید کرد: بورس کالا نمی‌تواند فارغ از تحولات پیرامونی آن فعالیت کند. از جمله این تحولات اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها است. ما معتقدیم بورس کالا، بستر لازم را برای رقابت - البته متناسب با شرایط موجود - فراهم کرده و فضای رقابتی را به بهترین روش مدیریت کرده است.
نقش بورس‌های کالایی در حمایت از تولید ملی و عدالت اقتصادی
دکتر پناهیان با اشاره به کارکرد بورس کالا در فضای اقتصادی کشور گفت: مهم‌ترین رسالت این بورس ایجاد فضایی قانونمند و مطمئن برای رقابت همه فعالان اقتصادی است که این مکانیزم منجر به شفافیت بازار و کشف قیمت‌های واقعی خواهد شد؛ بنابراین در سال جاری که سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی نام‌گذاری شده است، بورس کالای می‌تواند نقش محوری و کلیدی در راستای تحقق این شعار مهم ایفا نماید.
راه‌اندازی سلف موازی سکه و قیر در سال جاری
وی در خصوص عرضه نقدی سکه نیز بیان کرد: با توجه به تحولات بازار سکه بورس کالا مذاکراتی را با بانک مرکزی برای عرضه نقدی سکه انجام داد که در نتیجه منجر به مصوباتی در خصوص عرضه نقدی سکه در بورس کالا شد ولی به دلیل همزمان شدن این مساله با پیش‌فروش سکه تحقق نیافت.
وی با اشاره به اینکه به جای عرضه نقدی سکه به دنبال سلف موازی سکه هستیم گفت: جلسات متعددی در این زمینه تشکیل شده و نتیجه این جلسات به بانک مرکزی و مراجع ذی‌ربط برای اخذ نظرات آنها ارسال شده است.
همچنین مدیرعامل بورس کالا در خصوص عرضه نفت خام و نفت کوره در سال گذشته خاطرنشان کرد: کماکان در حال پیگیری برای ازسرگیری عرضه مجدد این دو کالا هستیم و با توجه به زیرساخت‌‌هایی که فراهم است امیدواریم مجدد عرضه آنها شروع شود. همچنین سلف موازی نفت که در سال گذشته مقدمات آن فراهم شد، امیدواریم در سال 91 محقق شود.
وی از انجام سلف موازی قیر در سال جاری خبر داد و گفت: اقدام دیگری که قرار است در سال جاری انجام شود معاملات کاغذی نفت است که با شروع این کار معاملات نفت خام در بورس کالا ثبت خواهد شد. سال گذشته برای این اقدام تعاملات زیادی در این خصوص انجام شد و در صورت انجام این کار زمانی که معاملات اوراق سلف موازی نفت شروع شود یک رنج قیمتی برای شروع معاملات خواهیم داشت. پناهیان در خصوص انتشار اوراق سلف نفتی بیان کرد: سال گذشته کلیه اقدامات از نظر نرم‌افزار و سخت‌افزار انجام شد و دلیل این تاخیر به نظر بنده این است که در اواخر سال گذشته نرخ‌های اوراق مشارکت تغییر کرد و بنابراین در حال بازنگری و اعمال این تغییرات هستند. وی گفت: صندوق تضمین کارگزاران در سال جاری به منظور مدیریت ریسک انجام خواهد شد و نظام‌مند شدن و اعتبارسنجی مشتریان و کارگزاران و ایجاد واحد مدیریت ریسک جزو برنامه‌هایی است که در سال گذشته انجام شد. مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران در خصوص محدودیت افزایش قیمت در رینگ فلزات بیان کرد: بورس کالا به دنبال ایجاد رقابت مناسب روی رینگ فلزات است ولی با توجه به نگرانی‌ای که در خصوص واردات این محصولات وجود دارد، از بورس کالا درخواست کردند که برای حل این مساله این محدودیت اعمال شود.