ایجاد یا تعطیل شعبه، باجه یا نمایندگی بانک‌ها در داخل یا خارج کشور، طبق آیین‌نامه‌ای است که به تصویب شورای پول و اعتبار می‌رسدکه اولین نسخه آن پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1353 به تصویب این شورای رسید.
این آییننامه در سال 1391، به دلیل آن که دیگر متناسب و همگون با تحولات و اقتضائات روز نبود، با رویکرد استفاده از زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های بانکداری الکترونیکی و جایگزینی مجوز الکترونیکی با مجوزهای کاغذی پیشین مورد بازنگری قرار گرفت و به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد.
این بازنگری در آییننامه در پی برخی ایجاد ابهامات و کاستی‌ها در خصوص ویرایش دوم آییننامه مزبور از جمله عدم تبیین شرایط و سازوکار ایجاد یا تعطیلی دفاتر نمایندگی مؤسسات اعتباری در داخل کشور و همچنین تصویب «دستورالعمل نحوه محاسبه نسبت خالص داراییهای ثابت مؤسسات اعتباری» در ابتدای سال جاری توسط شورای محترم پول و اعتبار، اصلاح و بازنگری آییننامه موصوف ضرورت یافت.
ویرایش جدید آییننامه «ایجاد یا تعطیل شعبه یا باجه یا نمایندگی مؤسسات اعتباری در داخل کشور» در یکهزار و دویست و هفتمین جلسه مورخ 1394/6/31شورای پول و اعتبار به تصویب رسید و طی نامه 94/187253 مورخ 1394/7/9 به شبکه بانکی ابلاغ شد.
آیین نامه ایجاد یا تعطیل شعبه یا باجه یا نمایندگی مؤسسات اعتباری در داخل کشور به شرح زیر است:
در اجرای بند «و» ماده (30) قانون پولی و بانکی کشور مصوب تیرماه ١٣٥١ و در راستای ساماندهی فرآیند ایجاد یا تعطیلی شعب یا باجهها یا نمایندگیهـا، «آیین نامه ایجاد یا تعطیل شعبه یا باجه یا نماینـدگی مؤسسات اعتباری در داخل کشور»، که از این پس به اختصار «آیین نامه» نامیده میشود، تدوین می گردد.
ماده ١-تعاریف:
گستره شمول تعاریف ذیل منحصراً محدود به این آییننامه است:
١ -١- آیین نامه: آییننامه ایجاد یا تعطیل شعبه یا باجه مؤسسات اعتباری در داخل کشور.
٢ -١- بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
٣ -١- مؤسسه اعتباری: بانک یا مؤسسه اعتباری غیربانکی که به موجب قانون یـا بـا مجـوز بانـک مرکـزی تأسیس شده و تحت نظارت بانک مرکزی میباشد.
٤ -١- شعبه: واحد عملیاتی از مؤسسه اعتباری است که در چارچوب آیین نامه ایجاد میشود و میتواند تمام یا بخشی از عملیات مجاز بانکی را بر اساس ضوابط داخلی که به تصویب هیـأت مـدیره مـیرسـد، انجام دهد.
٥ -١- باجه: بخشی از شعبه است که در غیر محل شعبه و در استان محل استقرار شعبه به صورت ثابت یـا سیار دایر میشود و میتواند بنا به تشخیص مؤسسه اعتباری و متناسب با حجم فعالیـت و خـدمات مورد نیاز مشتریان، قسمتی از عملیات شعبه را که نیازمند اعتبارسنجی مشتریان نبوده و بـه تبـع آن تعهدی نیز برای شعبه ایجاد نمی نماید، انجام دهد.
٦ -١- دفتر نمایندگی:واحد عملیاتی از مؤسسه اعتباری است که در چارچوب آیین نامـه ایجـاد مـیشـود و میتواند صرفاً به انجام عملیاتی از قبیل ارایه خدمات مشاورهای و خدمات بازاریابی مبـادرت نمایـد. انجام عملیات مجاز بانکی توسط این واحد امکانپذیر نمیباشد.
٧ -١- جابجایی: تغییر مکان شعبه، باجه و یا دفتر نمایندگی در استان محل استقرار شعبه.
٨ -١- تبدیل: ارتقاء فعالیت باجه به شعبه و یا تقلیل فعالیت شعبه به باجه.
٩ -١- تعطیلی: خاتمه فعالیت شعبه، باجه و یا دفتر نمایندگی.
10-10- شناسه اختصاصی: مجموعهای از اعداد و یا حروف که از سوی بانک مرکزی برای هر یک از شـعب یـا باجه ها یا دفاتر نمایندگی مؤسسه اعتباری به صورت منحصر به فرد تعریف می شود.
ماده ٢- مؤسسه اعتباری موظف است برای هر شعبه حسابهای جداگانهای نگاهداری نماید به نحوی که تراز کل هر شعبه که طبق نمونه خلاصه دفتر کل مؤسسه اعتباری تهیه میشود، نشان دهنده دارایـیهـا و بدهیهای آن شعبه بوده و در عین حال ریز اقلام حسابهای هر شعبه در هر موقع قابل ارایه باشد.
ماده ٣- مؤسسه اعتباری موظف است، ریز عملیات انجام شده در باجه را حداکثر ظـرف مـدت ٢٤ سـاعت از زمان انجام عملیات در حسابهای شعبه منعکس نماید.
ماده ٤- ایجاد و یا تبدیل شعبه، باجه و یا دفتر نمایندگی منوط به رعایت حد مجاز «نسبت خالص داراییهـای ثابت مؤسسات اعتباری» مطابق با مفاد دستورالعمل نحوه محاسـبه نسـبت خـالص دارایـیهـای ثابـت مؤسسات اعتباری مصوب یکهزار و دویستمین جلسه مـورخ 1394/02/29 شـورای پـول و اعتبـار و تغییرات بعدی آن، میباشد.
تبصره ـ چنانچه نسبت مندرج در ماده (٤) مؤسسات اعتباری بیش از حد مجاز باشد، در موارد خاص ایجـاد و تبدیل شعبه، باجه و یا دفتر نمایندگی منوط به عدم افزایش نسبت مذکور و تعداد شعب، باجه ها و یا دفاتر نمایندگی به تأیید بانک مرکزی و پس از کسب موافقت بانک مرکزی امکانپذیر میباشد.
ماده ٥- تملیک شعب استیجاری توسط مؤسسه اعتباری منوط به رعایت نسـبت مـذکور در مـاده (٤) و اخـذ موافقت قبلی بانک مرکزی میباشد.
ماده ٦- ایجاد و یا جابجایی شعبه، باجه و یا دفتر نمایندگی توسط مؤسسـه اعتبـاری مسـلزم اخـذ شناسـه اختصاصی از بانک مرکزی امکانپذیر میباشد.
ماده ٧- استفاده از شناسه اختصاصی هر شعبه، باجه یا دفتر نمایندگی خارج از نشانی تأییـد شـده بـرای فعالیت شعبه، باجه یا دفتر نمایندگی مذکور توسط بانک مرکزی ممنوع میباشد.
ماده ٨- مؤسسه اعتباری موظف است اطلاعات و مدارک مربوط به ایجاد و تبدیل شعب، باجههـا و یـا دفـاتر نمایندگی خود را که به تصویب هیأت مدیره مؤسسه اعتباری رسیده است، حـداقل یـک مـاه قبـل از اقدام، در قالب فرمهایی که از طریق بانک مرکزی در اختیار آن قرار داده میشود، بـا امضـای مـدیر عامل یا یکی از اعضای هیأت مدیره مؤسسه اعتباری جهت اخذ شناسه اختصاصی به بانـک مرکـزی ارایه نماید.
تبصره ـ ارزش داراییهای ثابت مشهود و نامشهود مندرج در درخواست مؤسسه اعتباری جهت ایجاد شعبه، باجه و یا دفاتر نمایندگی و تبدیل باجه به شعبه نیز باید حسب مورد در محاسبه حد موضـوع مـاده «٤» این آییننامه لحاظ شود.
ماده ٩- محل فعالیت شعبه، باجه و یا دفتر نمایندگی باید به لحاظ امنیتی و حفاظتی مورد تأیید بلاشرط مراجع انتظامی قرار گیرد.
ماده 10- مؤسسه اعتباری موظف است، پس از اخذ شناسه اختصاصی، حداکثر ظرف مـدت یـک مـاه مراتـب شروع به فعالیت شعبه، باجه و یا دفتر نمایندگی را به منظور فعال نمودن شناسه اختصاصی به بانـک مرکزی اعلام نماید.
ماده ١١- مؤسسه اعتباری موظف است اطلاعات و مدارک مربوط به جابجایی و تعطیلی شعب، باجـه هـا و یـا دفاتر نمایندگی خود را که به تصویب هیأت مدیره مؤسسه اعتباری رسیده است، حداقل سه ماه قبـل از اقدام، در قالب فرمهایی که از طریق بانک مرکزی در اختیار آن قرار داده میشود، با امضای مـدیر عامل یا یکی از اعضای هیأت مدیره مؤسسه اعتباری جهت تغییر یا حذف شناسه اختصاصی به بانک مرکزی ارایه نماید.
ماده ١٢-در صورت تعطیلی شعبه، باید کلیه حسابها و اسناد و مدارک مربوط بـه آنهـا در شـعبه مزبـور بـه نزدیک ترین شعبه دایر با رعایت مواردی چون ارزی و ریالی بودن و سطح شعبه انتقال یابد.
ماده ١٣-مؤسسه اعتباری مکلف است برای جابجایی و تعطیلی شعب، باجهها و یـا دفـاتر نماینـدگی خـود از طریق روشهای مختلف اطلاعرسانی حداقل شـامل؛ درج اطلاعیـه در محـل شـعبه، باجـه یـا دفتـر نمایندگی، پایگاه اطلاعرسانی، روزنامه کثیرالانتشار و یا محلی، مراتب را حداقل دو ماه قبـل از اقـدام به اطلاع عموم برساند.
تبصره ـ اطلاعیه فوق باید مشتمل بر اطلاعات مورد نیاز سپرده گذاران و سایر مشتریان شعبه، باجه و یا دفتر نمایندگی، حداقل شامل نشانی دقیق و تلفن شعب، باجهها و یا دفاتر نمایندگی مبدأ و مقصد، بـرای مراجعات بعدی سپرده گذاران و سایر مشتریان باشد.
ماده ١٤-بانک مرکزی میتواند، در صورت احراز تخلف مؤسسه اعتباری از مفاد این آیین نامـه، حسـب مـورد نسبت به تعطیلی شعب، باجه ها و یا دفاتر نماینـدگی مؤسسـه اعتبـاری، غیرفعـال نمـودن شناسـه اختصاصی و قطع ارتباط با سامانه های ملی پرداخت و سایر سامانه های بانک مرکزی، اقدام نماید.
تبصره ـ مسئولیت هرگونه عواقب و تبعات ناشی از اجرای موضوع این ماده برعهـده هیـأت مـدیره و مـدیر عامل مؤسسه اعتباری میباشد. مؤسسه اعتباری موظف است، تدابیر لازم جهـت اطـلاعرسـانی بـه مشتریان را اتخاذ و آنان را به نزدیک ترین شعبه مربوط هدایت نماید.
ماده ١٥- در صورت تعطیلی و یا جابجایی شعب، باجه ها و یا دفاتر نمایندگی، مؤسسه اعتباری باید با رعایـت مفاد مواد (١٢) و (١٣) این آییننامه، مراتب را ظرف مدت یکماه به بانک مرکزی گزارش نماید.
ماده ١٦-بانک مرکزی مجاز است، بنا به تشخیص خـود مهلـتهـای مقـرر در مـواد (١١) ،(٨) و (١٣) ایـن آیین نامه را حسب مورد و ضرورت تغییر دهد.
ماده ١٧- تخلف از مفاد این آیین نامه، علاوه بر اعمال اقدامات موضوع ماده (١٤)، عنداللزوم منجـر بـه اعمـال مجازاتهای انتظامی موضوع ماده (٤٤) قانون پولی و بانکی کشور مصوب تیرماه ١٣٥١ نیز میشود.
ماده ١٨-بانک مرکزی موظف است ظرف مدت سه ماه پس از تصویب این آیین نامه، دستورالعمل اجرایی این آیین نامه را به تصویب برساند.
«آیین نامه ایجاد یا تعطیل شعبه یا باجه یا دفتر نمایندگی مؤسسات اعتباری در داخل کشور» در١٨ مـاده و ٤ تبصـره در یکهزار و دویست و هفتمین جلسه مورخ 1394/06/31 شورای پول و اعتبار به تصویب رسید و جایگزین «آیین نامه ایجاد یا تعطیل شعبه یا باجه مؤسسات اعتباری در داخل کشور» مصوب یکهـزار و یـکصـد چهـل و چهـارمین جلسـه مـورخ 1391/5/10 شورای پول و اعتبار شد.
تسنیم