اخبار درگوشی هم می‌گوید که بیش از 50 درصد از محصولات کشاورزی ایران نه تنها ارگانیک نیستند بلکه سالم بودن آنها هم محل سوال است. محصولی که 10 روز بعد از سم‌پاشی یا کوددهی، چیده و صرف شود سالم است. اما در ایران این پروسه زمانی کمتر رعایت می‌شود. محصول ارگانیک نیاز به زمینی دارد که سال‌ها دور از هر گونه سم و کودی باشد و به نظر می‌رسد که چنین زمینی هم در بخش کشاورزی ایران کمتر وجود دارد زیرا اکثر زمین‌های کشاورزی تحت تاثیر کودها و سم‌پاشی هستند و این زمین‌ها سال‌های سال هم تاثر از این قضیه می‌مانند و البته که با پاک شدن زمین‌ها می‌توان محصول ارگانیک پرورش داد. این بخش از توجه لازم محروم است و به نظر می‌رسد؛ در صورت ادامه این روند در آینده کشور درگیر ناامنی غذایی می‌شود. به این مباحث می‌توان آبیاری با آب‌های فاضلاب را هم اضافه کرد.
برای مشخص شدن وضعیت پیشرفت محصولات گلخانه‌ای، آبیاری با آب فاضلاب و استفاده از کود و سموم ناخالص با رضا ذوالفقاری، مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره اتحادیه سراسری گل و گیاه، محصولات گلخانه‌ای، صنایع و خدمات وابسته کشور همکلام شدیم. این گفت‌وگوی دوستانه را از نظرتان می‌گذرانیم.
گل و گیاه در صادرات چه جایگاهی را به خود اختصاص داده است؟
کشور در شرایطی ایده‌آلی برای تولید بهینه قرار دارد و برای صادرات به کشورهای اطراف و حتی اتحادیه اروپا آمادگی دارد اما صادرات نیاز به زیرساخت دارد و آن هم توسعه را به همراه خواهد داشت. توسعه کشت‌های گلخانه‌یی مکانیزه با الگوی کشت مناسب در سراسر کشور که منجر به توان و ظرفیتی از تولیدی شود که بازارهای خارج را هم پشتیبانی کند. از لحاظ سطح کیفی تولیدات محصولات گلخانه‌یی اعم از گل و گیاه، سبزی و صیفی، قابلیت رقابت با بازارهای جهانی را دارد بنابراین خوب است که این نیاز به مسیر توسعه مرتفع شود. اما اگر بخواهیم در مورد درصد صادرات محصولات گلخانه‌یی بحث کنیم، باید بگویم که این درصد نسبت به کشورهای دیگر مانند هلند، ایتالیا و حتی ترکیه بسیار کم است. امیدواریم با راهکاری عملیاتی که وزارت جهاد کشاورزی در پیش گرفته است، فضایی برای صادرات به وجود آید.
یکی از راه‌های ارزآوری از طریق محصولات گلخانه‌یی در ایران می‌تواند گیاهان دارویی باشد. صادرات این گیاهان چگونه است؟
اتفاقا در بحث صادرات گیاهان دارویی در زمینه‌های گیاه خشک و تر، عرقیات، اسانس‌ها و... فعالیت‌های خوبی شده است. انجمن گیاهان دارویی کشور در این راستا فعالیت‌های خوبی ارائه کرده‌اند. تولیدکنندگان مطرحی در این رشته داریم و مسلما روند رو به توسعه‌یی هم با اصلاحات دستگاه حاکمیت خواهیم داشت. اما باز هم تمام این موارد به تولید مناسب و حساب شده در مناطقی که مستعد کشت محصولات خاص هستند، بستگی دارد.
برای صادرات گیاهان دارویی، نیازسنجی در بازارهای خارجی شده یا خیر؟
تقاضای خوبی در سطح جهانی برای گیاهان دارویی وجود دارد.
بازار هدفی هم دارید؟
بله. بازار هدف ما عمدتا کشورهای اروپایی، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و روسیه هستند. روسیه به تنهایی بازار بزرگی برای نه تنها گیاهان دارویی بلکه کلیه محصولات گلخانه‌یی است.
فکر می‌کنید زیرساخت با چه بودجه‌ای به ثمر خواهد رسید؟
ابتدا باید با نظر سیاست‌گذاران و حاکمیت این زیرساخت‌ها برنامه‌ریزی و توسعه گلخانه‌ها و کشت‌های گلخانه‌ای در برنامه ششم توسعه دیده شود. با توجه به موضوع مشکل آبی که در کشور داریم، توجه به این بخش می‌تواند بهترین راه‌حل باشد. اینکه گلخانه‌ها در چه سطحی، در کدام استان‌ها و چه تولیدی داشته باشند باید مد نظر سیاست‌گذاران دستگاه مربوطه قرار گیرد. کشت‌های گلخانه‌یی را دو سه دهه است که تجربه کردیم و امیدواریم بخش خصوصی در این راستا با حمایت دولت محترم نتایج خوبی را از سرمایه گذاری در این بخش حاصل کند.
چه بودجه‌ای برای این زیرساخت‌ها نیاز است؟
به ازای هر هکتار میانگین بین 1.5 تا 2 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری اولیه برای کشت‌های گلخانه‌یی بودجه نیاز است.
این سرمایه‌گذاری برای کشور چه مقدار ارزآوری خواهد داشت؟
به نظرم توسعه اشتغالزایی این طرح از ارزآوری ارزشمند‌تر است. زمانی که نیاز به سازه‌های گلخانه‌یی داشته باشیم، صنعت و عمران هم درگیر این نیاز خواهند شد. فارغ‌التحصیلان این بخش هم با تخصص‌های مختلف می‌توانند به ارتقای بهره‌وری مناسب در سطوح تولید این بخش کمک کنند. این افزایش بهره‌وری با مقدار تولید بیشتر در واحد سطح خود به خود بازار عظیمی را با قیمت رقابتی ایجاد خواهد کرد. آمار ارزآوری پس از فراهم کردن زیرساخت‌ها افزایش خواهد یافت اما در کشاورزی می‌توانم بگویم در کنار زعفران، پسته و... جزو محصولات سطح اول ارزآوری خواهد بود.
چند سال اخیر پرورش گل‌های آپارتمانی در ایران روند رو به رشدی داشته است، آیا به صادرات هم رسیده‌ایم یا خیر؟
از لحاظ کیفی به جایگاه خوبی دست پیدا کردیم. از لحاظ کمی مشکل داریم. سطوح تولید ما باید افزایش یابد.
آیا آبیاری با آب فاضلاب رفع شده یا خیر؟
اخبار و اطلاعات اعلام می‌کند چنین چیزی نیست اما متاسفانه ما که در این عرصه فعال هستیم، می‌بینیم که هنوز هم این وضعیت وجود دارد. آبیاری با فاضلاب در کلان‌شهرها به ویژه در تهران و اطراف آن وجود دارد. این خطر بزرگی است که جامعه را تهدید می‌کند و به بیماری‌ها و سرطان‌هایی که شناخته شده نیست، منجر می‌شود و هزینه‌های درمان زیادی را هم به کشور تحمیل می‌کند.
چه بودجه‌یی برای سامان دادن و جداسازی آبیاری سبزیجات از فاضلاب نیاز است؟
حوزه‌های مختلفی در دستگاه‌های اجرایی هستند که کمک کنند و بخشی از بودجه‌های سالانه خود را به این بخش اختصاص دهند تا سلامتی و امنیت غذایی جامعه را تامین کنند. مردم هم بدون ترس از موادغذایی مصرفی استفاده کنند.
این دستگاه‌های اجرایی این کمک را نمی‌کنند؟
این دستگاه‌ها بخشی از بودجه خود را اختصاص داده‌اند ولی کافی نیست و در این خصوص نه تنها وزارت کشاورزی بلکه دستگاه‌های دیگر هم مسوول هستند.
طبق مطالعات بعد از گذشت کارنس برداشت و مصرف شود. آیا این پروسه زمانی در ایران رعایت می‌شود؟
کشاورزها اثر سم را در میوه حس می‌کنند چون سموم را می‌شناسند. اما مصرف‌کننده آن را نمی‌شناسد. امروزه تولیدکننده برای آنکه سریع‌تر محصول خود را به بازار برساند با ضرب و زور کود و سموم اقدام می‌کند و سریع بار را برداشت می‌کند. البته گیاهان دارویی در زمین‌های بکرتری کشت می‌شود که از این خطر در امان‌تر هستند و درصد خلوص آن نسبت به تولید کشورهای دیگر هم کمتر است.
در مورد سموم چینی ناسالم که چند سال پیش وارد ایران شد هم توضیحی می‌دهید؟
متاسفانه کودها و سمومی با اسم برندهای مطرح در داخل کشور درحال عرضه بوده که هنوز نظارت عالیه برای عرضه آنها به جد دنبال نشده است. بسیاری از کودهای ناخالص به این طریق وارد کشور شده و با عرضه و مصرف آن ضربه سنگینی از لحاظ مالی به تولیدکننده وارد شد و نه تنها بهره‌وری کشاورزی را به شدت کاهش داد بلکه امنیت غذایی را به خطر انداخته است.
هنوز هم این کودها استفاده می‌شود؟
بله کودهای ناخالص هنوز هم در بازار وجود دارد و به دلیل عدم آگاهی بعضی از کشاورزان استفاده هم می‌شود. امیدواریم با نگرش و سیاست‌های جدید وزارت جهاد کشاورزی، مروجین و کمک تشکل‌های تخصصی مربوطه نظارت مناسبی بر مصرف انواع کودها و سموم داشته باشیم.
تعادل