درحالی که عباس شعری مقدم، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در مراسم کلنگ‌زنی شرکت شیمیایی صدف در میان اظهارات خود از این مساله پرده برداشت که وزارت نفت و مجلس نگران «مازاد عرضه متانول ایران» بوده و پیش‌بینی می‌کنند که از میزان 24میلیون تن متانول تولیدی ایران در آینده تنها 16میلیون تن جذب بازار خواهد شد، محمدحسن پیوندی، معاون او که از مدافعان سرسخت حجم بالای متانول تولیدی ایران است در گپ کوتاهی در واکنش به اظهارات مطرح شده در کمیسیون صنایع و معادن مجلس همچنان به دفاع خود ادامه داده و صراحتا می‌گوید که «نباید از حجم متانول تولیدی ایران ترسید، بقیه باید دکان‌هایشان را ببندند».
محمدحسن پیوندی در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود، امریکای جنوبی هم سرمایه‌گذاری‌های سنگینی روی تولید متانول انجام داده و در عرضه جهانی برای ایران مشکل ایجاد خواهد کرد، اظهار می‌کند:«آنها به اندازه ما سرمایه‌گذاری نکرده‌اند ضمنا خرید متانول از ایران برای چین آنقدر صرفه دارد که حتی پروژه‌های تولید متانول از زغال سنگ خود را نیز آغاز نکند. بزرگ‌ترین مخازن متانول در دنیا اکنون برای چین ساخته شده است. این مساله نشان می‌دهد که متانول برای چین با اهمیت و با صرفه است.» او در ادامه در واکنش به این پرسش که سهم ایران از افزایش واردات متانول چین تا حجم 25میلیون تن در سال 2018 چه اندازه خواهد بود، اظهار می‌کند: «باید بایستیم و ببینیم چه اتفاقی خواهد افتاد. واقعیت این است که قیمت متانول به واسطه حجم بالای عرضه در آینده افت خواهد کرد. همین افت قیمت، تولید پروپیلن از متانول را به صرفه می‌کند. چنین تغییری در ماهیت قیمت‌ها و هزینه‌های بازار به این معناست که «متانول» جایگاه نفتا و میعانات گازی را در زمینه خوراک الفین‌ها به خود اختصاص خواهد داد».
او در تشریح این دیدگاه خود به تغییر در صادرات امریکا نیز اشاره کرده و بیان می‌کند: «از سوی دیگر امریکا اکنون اتان تولید شده توسط شیل گس را به اروپا صادر می‌کند که به معنای تغییر کراکرهای نفتا در اروپا به کراکرهای اتان است. در نتیجه این اتفاق اروپا با کاهش تولید پروپیلن مواجه خواهد بود، کاهشی که یکی از مهم‌ترین راه‌های جبران آن استفاده از متانول به عنوان خوراک تولید پروپیلن است».
او در پایان اظهار می‌کند: «من اصلا از بابت بازار متانول برای ایران نگرانی ندارم. با توجه به عرضه زیاد از سوی ایران ما تعیین‌کننده قیمت خواهیم بود که این عرضه باعث کاهش قیمت متانول و به تبع آن کاهش قیمت گاز خواهد شد.» این صحبت‌ها البته تنها اظهارات پیوندی درباره آینده متانول و صنعت پتروشیمی ایران نبوده است. طبق اظهاراتی که در یک جلسه که «تعادل» به صورت اختصاصی در آن حضور داشت، مطرح شده است، پیوندی دفاع خود از متانول را به صورت مبسوط‌تری در این جلسه بیان کرده است.
وی اظهارات خود در این نشست را با چالش‌های پیش روی صنعت جهانی پتروشیمی آغاز کرد. نخستین چالشی که قائم‌مقام مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی به آن اشاره کرد، بحث گسترش استفاده چین از زغال‌سنگ در فرآیندهای تولید MTO و MTX است. پیوندی معتقد است با توجه به ذخایر عظیم گازی در کشورهای خاورمیانه و نقش تعیین‌کننده‌یی که بیشتر این کشورها در بازار اتیلن داشتند و نیز با توجه به اینکه چین یکی از عمده‌ترین بازارهای هدف کشورهای خاورمیانه برای صادرات متانول به حساب می‌آید لذا موضوع زغال‌سنگ چین یکی از چالش‌های فعلی پتروشیمی است.
چالش صادرات اتان امریکا به اروپا
چالش بعدی که در صحبت‌های پیوندی به آن اشاره شد، تاثیر حمل اتان گاز شیل امریکا به اروپا بر بازار الفین‌هاست. این موضوع فعلا با تامین خوراک مجتمع‌های اتان‌کراکر سابیک در اسکاتلند آغاز شده است و در آینده پیش‌بینی می‌شود اگر اتان گاز شیل به نحوی باشد که منجر به این شود که مجتمع‌های کراکر اروپا به سمت تغییر کوره‌های خود بروند و باعث شود اروپایی‌ها بیشتر از اینکه به فکر تولید محصولات الفینی باشند به تولید اتیلن بپردازند در این صورت متانول‌ها و فرآیند MTP خاورمیانه مورد توجه قرار خواهد گرفت و کمبود پروپیلن اروپا از طریق خاورمیانه باید تامین شود.
پیوندی آینده LNG خاورمیانه را از دیگر چالش‌های صنعت پتروشیمی و آن را نیز تحت تاثیر گاز شیل امریکا دانست. با توجه به کاهش قیمت گاز، حمل LNG از امریکا به سمت آسیا و خصوصا ژاپن ماهیت اقتصادی پیدا کرده است. علاوه بر تاثیرات گاز امریکا موضوع امنیت تولید در خاورمیانه و مسائلی مانند داعش نیز بر جذب سرمایه‌گذار در کشورهای صاحب نفت وگاز خاورمیانه منهای ایران اثر منفی گذاشته است.
وی اعلام کرد که در امریکای شمالی سرمایه‌گذاری عظیمی در حوزه تولید اتان از گاز شیل و توسعه زیرساخت‌ها به خصوص در حوزه کانال پاناما انجام شده است. این سرمایه‌گذاری‌ها برای تسهیل حمل و نقل کشتی‌ها هم برای حمل و نقل LNG و هم اتان به سمت بازارهای آسیاست و این مساله جزو چالش‌های روز صنعت پتروشیمی به حساب می‌آید.
ایران بازیگر مهم آینده پتروشیمی
پیوندی ایران را کشور صاحب ماکزیمم منابع هیدروکربوری در منطقه معرفی کرد که یکی از مهم‌ترین بازیگران آینده بازار پتروشیمی جهان دانست. وی البته این نقش‌آفرینی را منوط به برنامه‌ریزی و حمایت‌های داخلی دانست. وی به این نکته اشاره کرد که اکثریت هیات‌های اقتصادی که بعد از توافق ایران و کشورهای 1+5 وارد ایران می‌شوند هدف ورود به صنعت پتروشیمی چه به صورت سرمایه‌گذاری مستقیم و چه از طریق تامین مالی به صورت فاینانس را دارند. لذا ایران باید در این زمینه زیرساخت‌های لازم را فراهم کند. وی اذعان کرد که صنعت پتروشیمی ایران متناسب با پیشرفت مذاکرات نتوانسته است زیرساخت‌های لازم را برای صنعت پتروشیمی فراهم کند.
پیوندی پیشرفت و شتاب صنعت پتروشیمی در برنامه‌های سوم و چهارم توسعه بعد از انقلاب اسلامی را ناشی از توجه به توسعه زیرساخت‌ها چه در بخش نیروی انسانی و آموزش و چه در بخش مناطق ویژه ایجاد شده مانند پارس و ماهشهر توسط دولت در آن زمان دانست. لذا دولت باید به توسعه زیرساخت‌های لازم در سواحل خلیج‌فارس مبادرت کند. قائم‌مقام مدیرعامل NPC به این نکته نیز اشاره کرد که با توجه به کمبود آب کشور، باید هدایت جمعیتی به سمت سواحل صورت بگیرد و این می‌تواند یک هدف کلان برای کشور باشد.
گاز و زغال‌سنگ یکه‌تاز تا 2040
محمدحسن پیوندی در ادامه صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد که تازه‌ترین گزارش منتشر شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که همچنان گاز طبیعی و زغال‌سنگ نقش بزرگی در تامین منابع انرژی جهان تا پایان سال 2040 خواهند داشت. وی همچنین تاکید کرد که ایران علاوه بر منابع هیدروکربوری مایع و گاز از لحاظ منابع زغال‌سنگ نیز دارای وضعیت بسیار مناسبی است. بنابراین صنعت پتروشیمی ایران همیشه می‌تواند رو به رشد باشد به شرطی که تصمیمات درستی در داخل کشور اتخاذ شود.
قائم‌مقام مدیرعامل پتروشیمی با نمایش آمارهای رشد صنعت پتروشیمی ایران در 10سال اخیر عنوان کرد که این پیشرفت‌ها تماما اثرات برنامه سوم توسعه است. همچنین در فاصله سال‌های 2011 تا 2013 و بر اثر تحریم صادرات محصولات پتروشیمی ایران از 18.2میلیون تن در سال به 13میلیون تن کاهش یافته است.
پیوندی در پایان صحبت‌های خود به تشریح انقلاب گاز شیل امریکا پرداخت. وی بیان کرد که امریکا تا سال 2013 هیچ سهمی از بازار LNG نداشته است اما پیش‌بینی می‌شود که تا پایان 2020، 10درصد از بازار LNG جهان را در اختیار خواهد گرفت. پیوندی در تشریح علت رشد سهم امریکا در بازار LNG گفت: با بالا رفتن تولید گاز طبیعی، قیمت گاز در امریکا به‌شدت کاهش پیدا کرد. در سال 2009 قیمت گاز در امریکا 9 دلار بود و از این سال به بعد این قیمت به‌شدت کاهش پیدا کرد و در سال 2012 به 2.83دلار رسید.
مساله بعدی که پیوندی به آن اشاره کرد بحث اتان و آغاز ساخت ترمینال‌های بارگیری اتان در امریکاست. ظرفیت بارگیری ترمینال‌صادراتی مارکوس هوک 1.5 میلیون تن در سال و ترمینال صادراتی هوستون امریکا 4.5 میلیون تن در سال است. همچنین ظرفیت عرضه اتان امریکا تا پایان 2020 در بازه 10-20 میلیون تن در سال خواهد بود. محمدحسن پیوندی مقصد اتان امریکا را اروپا و آسیا دانست. در اروپا واحد کراکر INEOS سوییس و SABIC عربستان در بریتانیاست. INEOS برای واحدهای کراکر اتان Rafnes و Grangemouth خود به سالانه نیم میلیون تن اتان در سال نیاز دارد. همچنین سابیک عربستان نیز برای تبدیل کوره‌های کراکر نفتای خود به حدود همین مقدار اتان نیاز دارد. همچنین Borealis اتریش نیز برای واحد اتان خود در Stenungsund به 0.25 میلیون تن اتان در سال نیاز دارد.
در آسیا نیز واحدهای کراکر اتان Relaince هند به 1.5 میلیون تن اتان در سال نیاز دارند. همچنین بازارهای بزرگ چین، کره و کشورهای جنوب شرق آسیا نیز از کاندیداهای واردات اتان امریکا هستند. همچنین کشتی‌های بزرگی در دنیا برای حمل اتان در حال ساخته می‌شود که شبیه کشتی‌های حمل LNG است. به عنوان مثال Reliance هند در حال ساخت بزرگ‌ترین کشتی جهان با ظرفیت 87 هزار متر مکعب است.
اما پیوندی در مورد چگونگی حمل و نقل و تردد این کشتی‌ها نیز صحبت و اعلام کرد که امریکا سرمایه‌گذاری غیرقابل باور و عظیمی در کانال پاناما کرده است. گسترش مسیرهای ترددی کانال پاناما مسیر حرکت کشتی‌ها به سمت آسیا را بیش از 8هزار و 500مایل و حدود 15 روز کاهش خواهد داد. کانال پاناما برخلاف کانال سوئز و کانال جبل‌الطارق بسیار طولانی است و امریکایی‌ها مجبورند تا در نقاط متعددی سرمایه‌گذاری و ساخت‌وساز عظیمی را برای تسهیل تردد کشتی‌ها در این مسیر انجام دهند. از جمله این اقدامات تغییر عمق آب‌خوری و افزایش طول کشتی‌ها و کاهش عرض آنهاست تا سرعت حرکت آنها را افزایش دهد. تمام این سرمایه‌گذاری‌ها برای تسهیل در حمل اتان و LNG است که این مساله روی اقتصاد خاورمیانه و صنعت پتروشیمی این منطقه تاثیر خواهد داشت.
پیوندی در جمع‌بندی صحبت‌های خود به این نقطه اشاره کرد که تقاضای محصولات پتروشیمی پیوند ناگسستنی با تولید ناخالص داخلی دارد. همچنین مسائل ژئوپلیتیک خاورمیانه مثل درگیری‌های سوریه، یمن و عراق یکی از چالش‌های سرمایه‌گذاری در صنایع پتروشیمی این منطقه است. متوسط از خوراک‌های سنگین در واحدهای الفینی جهان افزایش خواهد یافت. به عنوان مثال واحدهای پتروشیمی چین از زغال‌سنگ برای تولید محصولات الفینی خود استفاده می‌کنند. وی در پایان صحبت‌های خود مجددا بر نقش ویژه صنعت پتروشیمی در تولید ناخالص داخلی ایران، تولید محصولات جدید در صنعت پتروشیمی ایران، ورود تکنولوژی‌های جدید و فرصت‌های ویژه برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های پایین‌دستی و بالادستی تاکید کرد.
تعادل