آنچنان که فعالان عرصه واردات می‌گویند، با مراجعه به وبسایت ترخیص کالا بسیاری از معطلی‌ها و کلافگی‌های معمول که در گمرک پیش می‌آید، وجود ندارد. یک بازرگان درباره مزیت این وبسایت به «آرمان» می‌گوید: «قبلا برای ترخیص یک کالا، باید به بخش‌های مختلف توی گمرک می‌رفتیم و هر جا هم فرمی را پر می‌کردیم. از اظهار نوع جنس، میزان جنس و این جور موارد. حالا می‌شود همین موارد را توی سایت ثبت کرد، بعد هم رفت دنبال ترخیص کالا. کار خیلی راحت شده.» به نظر میرسد، انجام الکترونیک امور گمرکی، دلیلی بوده تا گمرک نسبت به راه اندازی این وبسایت اقدام کند. با رونمایی از وبسایت روال دیگری هم در گمرک تغییر کرد؛ تغییری که برای بازرگانان دردسر آفرید، میان بانک مرکزی و گمرک را شکرآب کرد و پاشنه آشیل وبسایت نوظهور نیز شد.
پرینت‌های بی‌اعتبار!
محمد، تاجر مواد اولیه منسوجات است. او بانک مرکزی را باعث و بانی مشکلی می‌داند که برای او ایجاد شده است. می‌گوید: «الان سه ماه است که بانک مبلغ ضمانت ارزی را به من نمی‌دهد. برگ ایفای تعهد هم به بانک برده‌ام، ولی از بانک مرکزی به همه بانک‌های طرف تعهد، اعلام شده که این پرینت‌ها مورد قبول نیست و بانک‌های طرف تعهد نباید بر اساس این سندهای ایفا، مبالغ ضمانت ارزی را بازپس دهند.» پیش از اینکه گمرک از تحفه الکترونیکی خود رونمایی کند، روال کار بازرگانان اینگونه بود که از یک بانک طرف تعهد برای واردات کالا تقاضای ارز دولتی می‌کردند. بانک هم آنها را ملزم می‌کرد تا به ازای دریافت صددرصدی ارز، به میزان 130 درصد ضمانت مالی نزد بانک بگذارند. بعد از آنکه بازرگان کالا را وارد کشور می‌کرد، گمرک در تایید ورود کالا به میزان ارز دریافت شده، سند سبزی (برگه سبز) برای بازرگان مورد اشاره صادر می‌کرد تا با ارائه آن به بانک، 30درصد ضمانتی خود نزد بانک را دریافت کند. این روال هم سال‌ها بود که به همین گونه انجام می‌گرفت. محمد می‌گوید: «قبل از این کارهای گمرکی دنگ و فنگ داشت ولی در عوض بعد از ترخیص کالا و دریافت برگ سبز، بانک هم 30 درصد ضمانت را برمی گرداند. حالا هرچند کار راحت تر شده ولی بانک مرکزی این وبسایت گمرک را قبول ندارد و به همین خاطر هم بانک‌ها پرینت هایی را که از این سایت گرفته‌ایم معتبر نمی‌دانند.»
چند ترخیص با یک برگ
مسئولان گمرک برای راه اندازی وبسایتشان چند دلیل آورده‌اند. ظاهرا برخی از واردکننده‌ها، با یک برگ سبز چند بار و چند نوع کالا را ترخیص می‌کرده‌اند و برای اینکه جلوی اینگونه کارها گرفته شود، چنین تمهیدی اندیشیده شده تا همه کارهای گمرکی طی یک فرایند الکترونیکی انجام شود. ضمن اینکه، اساسا راه اندازی چنین سامانه‌هایی راحتی بازرگانان و افزایش سرعت فعالیت‌های بازرگانی را هم موجب می‌شود. برخی از واردکننده‌ها با ابراز رضایت از این سامانه، اعتقاد دارند که این اقدام جلو برخی زد و بندها را هم می‌تواند سد کند. محمد در توضیح روال کار در سامانه گمرک می‌گوید: «با ورود به سامانه، تمامی فرم‌هایی که آنجا هست را تکمیل می‌کنیم. بعد هم که برای ترخیص و تحویل کالا به گمرک می‌رویم، از این فرم‌ها پرینت تهیه می‌کنیم و مسئولان گمرک هم این پرینت‌ها را مهر کرده و تائید می‌کنند. در حقیقت همان برگ سبز است که به این صورت درآمده است. زیر پرینت هم آدرس وبسایت گمرک است که مدیران بانک‌ها می‌توانند به آنجا مراجعه کنند و بعد از اینکه پرینت‌ها را با اصل اسناد موجود در وبسایت مطابقت دادند، وجه 30 درصدی ضمانت بازرگانان را اعاده کنند. ولی عملا اینکار را نمی‌کنند و می‌گویند این وبسایت مورد تایید بانک مرکزی نیست و این پرینت‌ها هم هیچ ارزشی ندارد.»
فعلا منتظر باشند!
با روابط عمومی بانک مرکزی تماس گرفتم و مساله را مطرح کردم. مرا به «اداره عملیات ارزی بانک مرکزی» وصل کردند. مسئول مربوطه ضمن ابراز تاسف از اینکه این موضوع همچنان لاینحل مانده است، ابراز امیدواری کرد که به زودی مشکل حل شود تا این وسط، واردکننده‌ها هم به پولشان برسند. بعد از آن «اداره سیاست گذاری مقررات ارزی بانک مرکزی» پاسخ کامل‌تری داد: «گویا در خصوص ضمانت نامه‌ها و برگ سبز، نوعی دوگانگی میان بانک مرکزی و گمرک وجود دارد.» این مطلب را حاتمی، معاون اداره سیاستگذاری مقررات ارزی بیان کرد و ادامه داد: «گمرک بدون هماهنگی با بانک مرکزی اقدام به راه اندازی چنین وبسایتی کرده است که مجوز بانک مرکزی را هم در آن خصوص ندارد. لذا این سامانه یکسری معایب و نواقص دارد و تا زمانی که آن نواقص را برطرف نکند از سوی بانک مرکزی تایید نمی‌شود.» در خصوص موارد ناقص سامانه گمرک هم ایشان گفتند: «پشت و روی پروانه (سبز) در آن مشخص نیست، بیش بود ارزش و کف تخلیه، ارزش اظهار شده و ارزش استنباطی توی سایت لحاظ نشده است.» حاتمی ضمن اشاره به جلسات متعددی که مسئولان بانک مرکزی در همین مورد با گمرک داشته‌اند می‌گوید: «ما به مسئولان گمرک موارد ناقص سامانه و درخواست‌های خودمان را گفته‌ایم. اما آنها تاکنون در این مورد اقدامی انجام نداده‌اند.» از وی سوال می‌کنم که بالاخره تکلیف کسانی که بانک‌ها باید وجه الضمانت هایشان را بدهند چه می‌شود؟ او پاسخ می‌دهد: «فعلا آی تی دو سازمان دارن روی آن سامانه کار می‌کنند و تا به نتیجه برسند نمی‌شود برای واردکننده‌ها کاری کرد.» آیا نمی‌شود تا قبل از تایید سامانه گمرک توسط بانک مرکزی، فعلا با ساز و کاری بانک‌ها را ملزم کرد تا وجه الضمانت تجار را بدهند؟ معاون اداره ساستگذاری مقررات ارزی می‌گوید: «طبق اعلام بانک مرکزی، بانک‌ها برگ سبز گمرگی می‌خواهند تا مبالغ وجه الضمانت را آزاد کنند. گمرک هم برگ سبز نمی‌دهد و همچنان برسامانه‌اش تاکید می‌کند. بانک مرکزی تا خواسته هایش از سوی گمرک در خصوص این سامانه، برآورده نشود آن را تایید نمی‌کند.»