فروش شرایطی خودرو با تسهیلات 25 میلیون تومانی که قرار بود بانک مرکزی منابع آن را در اختیار بانکها قرار دهد از 18 آبانماه شروع شد. با توجه به اینکه بانک مرکزی اعلام کرد ارائه تسهیلات را تا زمانی که تورم آن قابل کنترل باشد ادامه خواهد داد همگان متصور بودند که حداقل در زمان زیادی از مدت شش ماهه تعیین شده برای اجرای بسته اقتصادی فرصت دریافت آن را داشته باشند. اما در حالی که بانک مرکزی و وزارت صنعت در رابطه با میزان و تعداد این تسهیلات و همچنین حجم منابع آن به توافق رسیده بودند و سقف آن تعیین شده بود هیچ گاه به این ابهامات اساسی پاسخی ندادند. سکوت و بُعد پنهانی که البته مدت زیادی طول نکشید و بد قولی طرفین قرارداد-عدم پایبندی خودروسازان به تواق سقف تسهیلات- موجب شد تا بانک مرکزی در ششمین روز فروش شرایطی خودرو رسما اعلام کند که قبلا در مورد تامین مالی 110 هزار دستگاه توافق کرده‌اند و دیگر بیش از این تعهد نخواهد کرد. جریانی که انتقادات نسبت به اجرای این سیاست و بهای بالایی که در بسته به خودرو سازان داده شده بود را به اوج رساند.
این در حالی است که شب گذشته و در جریان یکی از برنامه های خبری رسانه ملی موضوع تسهیلات 25 میلیون تومانی و نحوه اجرای آن به بحث گذاشته شد و برخی ابعاد آن مورد توجه قرار گرفت. در این جلسه علی خاکساری کارشناس و صاحب‌نظر اقتصادی حضور داشت و طبق اعلامی که شد خودروسازان و وزارت صنعت حضور در برنامه را نپذیرفته بودند و گرچه قرار بود که قائم مقام وزیر صنعت در این برنامه تلفنی به برخی سوالات پاسخ دهد ولی این اتفاق هم رخ نداد. از سویی دیگر هیچ یک از معاونان و مدیران بانک مرکزی هم حضور پیدا نکردند و تنها مدیر روابط عمومی بانک مرکزی به بیان برخی توضیحات پرداخت.
چرا باید از صنعتی که مردم از آن ناراضی اند حمایت کرد
در این گفت و گوی چالشی علی خاکساری-استاد دانشگاه- با بیان اینکه در ارزیابی کلی از اجرای طرح اول باید سوال کرد که دولت چنین طرحی را با چه هدفی مطرح کرده است؟ توضیح داد: من معتقدم که این طرح کلا هدف مشخصی که به نفع مردم باشد نداشت و بیشتر به نظر می رسید که تمرکز بر این بود که یک صنعت از نابودی و ورشکستگی نجات پیدا کند که این هم در نگاه اول کار درستی می تواند باشد چراکه وظیفه دولت حمایت از بخش های اقتصادی است. اما سوال اینجاست که چرا این وسعت از حمایت باید از صنعتی انجام شود که سابقه درخشانی حداقل در ذهن مردم ندارد و از نوع عملکرد که دارد راضی نیستند.
وی با اشاره به اینکه مردم مشکلی با تولید ملی و استفاده از آن ندارند، گفت: اما دو بعد اصلی ناراضی کننده در آن وجود دارد؛ کیفیت و قیمت. یعنی عملا با هر معیاری مقایسه کنید نشان می دهد که خودرو ایرانی که اگر آن را محصول ایران بدانیم این محصول کیفیت لازم را به لحاظ کیفیت مصرف منابع و یا ایمنی و یا مسایل زیست محیطی که دارا نیست و محصولی است که به مرور اثر خود را نشان داده و قابل کتمان نیست در عین حال که با درآمد مردم هماهنگی ندارد.
نباید به بانک مرکزی دستور داد که تسهیلات خودرو بدهد
خاکساری با اعلام اینکه با شروع طرح مخالف بودم اما با اتمام آن موافق؛ افزود: دلیل هم این است که بانک مرکزی یک ارگان و جایگاه مستقل دارد و با توجه به اینکه پول و مال کشور دست آن است باید تصمیمات مستقل داشته باشد. پس طبیعتا نباید آن را بصورت دستوری اجبار کنیم که بیاد منابع مالی که متعلق به کل جامعه و اقتصاد کشور است را در یک زمینه خاص خرج کند. در این حالت عملا استقلال بانک مرکزی زیر سوال خواهد رفت.
در بخش دیگری از این گفت‌وگو کریمی-مدیر روابط عمومی بانک مرکزی- با ارائه توضیحاتی در رابطه با طرح عنوان کرد که محدود به خودروی سواری نبوده و ماشین آلات کشاورزی و کمباین را هم در بر میگیر که خاکساری گفت: همه چیز در این طرح وجود دارد از ماشین تا کارت اعتباری، لوازم خانگی. ولی مطمئن باشید که همه این طرح ها پیش نمی رود . بلکه تا کنون آنچه انجام شده این است که 3200 میلیارد تومان از منابع بانک مرکزی و مردم که متعلق به خزانه دولت است را به جیب ایران خودرو و سایپا ریخته‌اید.
البته کریمی گفت که استقبال مردم قابل انکار نیست و آن را چگونه توجیه می کنید که خاکساری هم این گونه پاسخ داد که مردم از تسهیلات استقبال کردند و نه خودور. هیچ یک از خریداران به غیر از برخی خریداران خاص متقاضی خودور نبودند بلکه متقاضی وام 25 میلیون تومانی با شرایط بسیار عالی در وضعیت فعلی کشور بودند. چرا این منابعی که در بخش خودرو هزینه کردید به بخش مسکن و یا تسهیلات ازدواج هدایت نکردید؟ می گویید تسهیلات 60 میلیونی مسکن و وام صندوق پس انداز یکم داریم اما آنچه که اکنون اتفاق افتاده این است که یک میلیارد دلار از کانال بانک مرکزی به خودرو تزریق شده است.
کریمی خواست که منتقدان در رابطه با وام خودرو حساسیت ویژه نداشته باشند چراکه صنعت خودور از صنایع پیش رو و تاثیر گذار در رشد اقتصادی است اما خاکساری تصریح کرد که حداقل در این ایران هیچ گاه خودرو صنعت پیشران نبوده و نیست.
با این حال مدیر روابط عمومی بانک مرکزی به وجود نقایصی در اجرای طرح اذعان و عنوان کرد که همانطوری که آقای خسرو تاج –قائم مقام وزارت صنعت- اعلام کرده اند به هر حال نگرانی هایی در رابطه با باز شدن دست دلالان، ایجاد رانت برای افراد خاص وجود داشت.
این اعلام کریمی با توضیحات خاکساری همراه شد و وی با بیان اینکه کارشناسان و برنامه ریزان بر این تاکید دارند که باید تمام مسایل از قبل پیش بینی و بعد اقدام شود افزود: اینکه قرار باشد یک طرح را شروع و بعد آزمون شود خطاست. چون هزینه منابع به این بزرگی یک بازی بچگانه نیست که در مورد آن آزمون و خطا شود بلکه منابع متعلق به مردم است و نباید در شرایطی که مردم برای خرید مسکن، ازدواج ،درمان و یا بسیاری دیگر از نیازهای خود دغدغه دارند به راحتی به سمت خودرو سازان هدایت کنیم.
طرح تمام شد با بقیه تولیدات خودروسازان چه می کنید
وی با این توضیح که تاکنون از طرح‌های زیادی سخن گفته ایم اما چه زمانی در اقتصاد ما بوده که وامی با سود 16 درصد، بدون ضامن و با یک چک در اختیار مردم قرار گیرد ؟ گفت: هدف خالی کردن انبارهای سایپا و ایران خودرو بود که این را اعلام نکنند . این در حالی است که ایران خودور و سایپا ادعا می کنند که سالانه 1.2 میلیون دستگاه خودرو تولید می کنند؛ بنابراین در این طرح یک میلیارد دلار از بانک مرکزی هزینه شد به اضافه 2000 میلیاردی که مردم از حسابشان خرج کردند که فقط با این هزینه 130 هزار خودرو فروش رفت که فقط 10 درصد یک سال تولید خودروسازان را در بر می گیرد .پس 90 درصد مابقی را قرار است چکار کنند آیا قرار است بانک مرکزی دوباره منابع در اختیار آنها قرار دهد؟
مگر شما ماشین چینی سوار شدید که قیاس می کنید
در ادامه این بحث زارعی-نائب رییس کمیسیون صنایع مجلس- در این باره گفت که به بحث پایین بودن کیفیت خودرو صحه می گذارم چون اگر اصلاح و قیمتها واقعی می شد دیگر با مسایل فعلی مواجه نبودیم. اما این حقیقت را بپذیریم که در حال حاضر باید راه حلی پیدا می شد که فعلا از رکود خارج شود که این تصمیم بوده و قطعا به تجریه ای برای طرح های دیگر تبدیل می شود.
وی با بیان اینکه صنعت خودرو نباید در وضعیت بلاتکلیف باقی بماند افزود: به هر حال وام فعلی مزیت و معایبی دارد و من معتقدم که مشمولیت خودروهای چینی در وام از معایب آن است . خودروهای سایپا و ایران خودرو داخلی هستند و فقط از قطعات چینی استفاده می کنند. من به شدت با واردات خودروهای چینی مخالفم چون این خودرو در خیابانهای ما جولان داده و جا را برای خودروهای داخلی تنگ می کند. برای اینکه با قیمت و کیفیت پایین تر عرضه می شود. با این وجود ما بر کیفی سازی خودروی داخلی تاکید داریم و باید اتفاق افتد.
در واکنش به اظهارات زارعی خاکساری گفت: چرا نباید خودروهای چینی مشمول می شدند؟ مگر آنها داخل کشور تولید نمی شوند؟ مگر بیشتر قطعات سمند و پراید چینی نیست؟ اگر خودروی چینی در سایپا و ایران خودور تولید شود از نظر شما خوب است؟ الان دقیقا سایپا در حال تولید خودور چینی است. آقای زارعی چرا فکر می کنید کیفیت خودروی چینی از ایرانی پایین تر است مگر شما سوار شده اید؟ از خودرو چینی دفاع نمی کنم ولی اصلا این قیاس درست نیست.
وی این را هم گفت که آقای زارعی شما تا چه اندازه در جریان حمایتها و امتیازاتی که ایران خودرو و سایپا در دو دهه گذشته از از تعرفه های آنچنانی تا سود خودروهای فرسود و ... دریافت کرده‌اند هستند که زارعی پاسخ شفافی در این رابطه ارائه نکرد.
نایب رئیس کمیسیون صنایع مجلس در مورد اینکه مجلس تا چه اندازه در جریان این طرح بوده است گفت که در این مورد با مجلس مشورتی نشده است.
اما در نهایت بحث، این سوال مطرح شد که نتیجه و نفع فروش تسهیلات خودرو چگونه است که خاکساری عنوان کرد: اگر نتیجه را بالا رفتن کیفیت صنعت خودرو بدانیم خیر، اما اگر این باشد که ایران خودرو و سایپا به هدف خودشان برسند رسیده اند.
همچنین زارعی نظر خود را اینگونه اعلام کرد که قطعا می شود با تجاربی که بدست آوردیم و بررسی دقیق این طرح را ادامه دهیم البته با رویکر و شیوه اصولی تر از قبل.
ایسنا