عباس شعری‌مقدم مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی ایران ضمن تاکید بر ضرورت توسعه بخش بالادستی صنعت پتروشیمی، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای حضور پررنگ‌تر بخش خصوصی در این صنعت را ضروری دانست. در ادامه متن کامل گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی ایران را می‌خوانید.
صنعت پتروشیمی ایران بر چه پایه‌ای شکل گرفته و درحال‌حاضر چه جایگاهی در اقتصاد کشور دارد؟
برای روشن‌شدن این موضوع ابتدا باید برگردیم به زمانی که صنعت پتروشیمی در ایران احداث شد و آنگاه بر پایه اهداف راه‌اندازی این صنعت تا سال ۱۳۴۳، توسعه پتروشیمی را بررسی کرد. درواقع در آن زمان گازهایی که همراه با استخراج نفت (قبل از انقلاب تا ۶ میلیون بشکه نفت تولید شد) تولید و ایجادشده، سوزانده می‌شد در صورتی که این گازها باید به فرآورده‌های دیگر تبدیل می‌شد. بنابراین با مشورت گرفتن از کشورهای ژاپن و امریکا توصیه شد گاز همراه نفت به فرآورده‌های پتروشیمی تبدیل شود تا پیش از آن زمان تمام گازها فقط سوخته شده و فناوری تبدیل آن وجود نداشت. همان زمان مسئولان وقت به فکر افتادند تا صنعت پتروشیمی را در کشور ایجاد کنند و شرکت پتروشیمی شیراز به عنوان نخستین واحد راه‌اندازی شد و گاز را برای شهر شیراز لوله‌کشی کردند و از اینجا به نتیجه می‌رسند که صنعت پتروشیمی را توسعه دهند و از سوختن گازها جلوگیری کنند بنابراین قراردادهای بسیاری را با ۳ شرکت امریکایی امضا کردند که پتروشیمی آبادان، بندر شاپور (بندر امام خمینی(ره)) و پتروشیمی رازی و پتروشیمی خارک را راه‌اندازی کنند اما بازهم بسیاری از گازها هدر می‌رفت. درواقع در آن زمان گازهای همراه با استخراج ۶ میلیون بشکه نفت بسیار بوده و بنابراین قرارداد راه‌اندازی بزرگترین پتروشیمی دنیا با ژاپنی‌ها منعقد شد که به عنوان طرح پتروشیمی ایران ـ ژاپن در سال ۱۳۵۲ مطرح شد و بعد از آن طرح توسعه پتروشیمی شیراز و رازی شکل گرفت. بنابراین هدف از توسعه و ایجاد صنایع پتروشیمی در کشور آن بوده که گازی که هدر رفته یا سوزانده و محیط‌زیست را آلوده می‌کند تبدیل به فرآورده‌های با ارزشی شود و در ایران و دنیا مصرف شود.
اهداف ملی کشور در استقرار واحدهای پتروشیمی و توسعه‌ای این صنعت چیست؟
مطلبی از مدیرعامل وقت پتروشیمی آقای مستوفی خواندم که ما ظرفیت واحدها را بر چه اساسی تنظیم کردیم و مصرف داخلی یا صادرات چه بوده است؛ ایشان معتقد بودند در صنعت پتروشیمی ظرفیت‌ها آنقدر بالاست که بیش از نیاز مصرف داخل است، بنابراین به‌طور حتم باید این صنعت را در کنار آب‌های خلیج‌فارس احداث کنیم تا بتوانیم محصولات را صادر کنیم. پس از ابتدا صنعت پتروشیمی به منظور صادرات پایه‌ریزی شده، چون اگر ظرفیت‌ها را پایین بگیریم سودآوری نخواهد داشت و در این صنعت هرچه ظرفیت‌ها بالاتر باشد سودآوری هم بیشتر خواهد بود.
در چه زمانی توسعه پتروشیمی در کشور آغاز شد؟
توسعه صنعت پتروشیمی با انقلاب و با شرایط بعد از جنگ تحمیلی مواجه شد، در دوران جنگ تمام نقاط اطراف خلیج‌فارس نقاط خطر بودند بنابراین شرکت ملی پتروشیمی برای رفع نیاز داخل کشور به فکر احداث واحدهای پتروشیمی در داخل کشور افتاد و از این‌رو پتروشیمی اراک، تبریز، اصفهان، خراسان و... شکل گرفت. هرچند بعد از جنگ تحمیلی پتروشیمی به فکر بازگشت به سواحل جنوبی افتاد و مصادف شد با حضور مهندس نعمت‌زاده در صنعت پتروشیمی که جهش بزرگی در تمام زمینه‌های پتروشیمی رخ داد و دیگر گازی برای سوختن باقی نماند و به طور تقریبی تمام گازهای همراه استخراج نفت در واحدهای پتروشیمی موارد مصرفی داشتند. در میان واحدهای راه‌اندازی‌شده عسلویه و پتروشیمی پارس جنوبی دو مورد بود که در زمان مهندس نعمت‌زاده مطرح شد و دیگر گاز همراه استخراج نفت نبود بلکه گاز خارج‌شده از زمین بود. هرچند وزارت نفت برنامه هدایت این گازها به خط لوله و مصرف آن را برنامه‌ریزی کرده بود اما تلاش شخص نعمت‌زاده وزارت نفت را قانع کرد که این گاز ماده‌ای ارزشمند و دارای اتان است و اجازه جداسازی آن را از وزارت نفت گرفتند تا صرف تولید فرآورده‌های پتروشیمی شود. بنابراین پتروشیمی پارس شکل گرفت و وزارت نفت با توجه به سودآوری آن اقدام به ایجاد واحدهای جداسازی اتان کرده و واحدهای تفکیک را احداث کرد.
صنایع پایین‌دستی پتروشیمی چه زمانی توسعه پیدا کرد و نقش شرکت ملی پتروشیمی در توسعه این بخش چیست؟
صنعت پتروشیمی که شکل گرفت صنایع پایین دست هم دریافتند که می‌توانند خوراک خود را ارزان‌تر به‌دست آورند بنابراین این نوع صنایع پایین دستی با نظارت وزارت صنایع وقت شکل گرفتند چراکه در اساسنامه پتروشیمی آمده است در بخش‌هایی ورود کند که بخش خصوصی ایران توان حضور آن را ندارد و بخش پایین‌دستی نیز برعهده وزارت صنایع وقت بود. اما متاسفانه با تحریم‌ها مواجه شدیم و بیشترین آسیب را صنایع پایین‌دستی پتروشیمی متحمل شدند و صنایع بالادستی در توسعه نیز با کندی مواجه شدند. در برنامه توسعه صنعت پتروشیمی که در آن زمان تدوین شده بود تا انتهای برنامه پنجم توسعه ۱۰۰ میلیون تن تولید در نظر گرفته شده که این اتفاق به دلیل تحریم‌ها در ۶۰ میلیون تن متوقف شد و اکنون به‌تدریج در حال به نتیجه رسیدن است. در هر حال تجربه و مهارت شرکت ملی صنایع پتروشیمی در صنایع بالادست بسیار زیادتر از صنایع پایین‌دست است، ما اطلاعات‌مان از صنایع پایین‌دست را از طریق وزارت صنعت،معدن و تجارت به‌دست می‌آوریم که به عنوان مثال چه تعداد شرکت و موسسه با چه ظرفیتی و برای چه محصولاتی مشغول به کار هستند، اما اطلاعات مربوط به جزئیات آنها را در اختیار نداریم. با این وجود مجبوریم به این حوزه وارد شویم. برای ورود به این مقوله تصمیم گرفتیم مشکلات و آسیب‌های موجود در صنایع پایین‌دستی کنونی را شناسایی کنیم.
از این‌رو جلسات متعددی را در این زمینه با این صنایع برگزار کردیم و به این نتیجه رسیدیم که بهترین راه این است که در ابتدا مشکلات شناسایی شده پیش روی صنایع کنونی را برداریم زیرا در صورت فعال شدن آنها گامی مثبت در تولید محصولات پایین‌دستی برداشته خواهد شد. براساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی کارشناسان وزارت صنعت، معدن و تجارت، از میان ۱۲ هزار واحد پایین‌دستی پتروشیمی ایران که ۴۵ میلیون تن ظرفیت دارند بیش از نیمی از آنها تعطیل هستند و مابقی با یک‌سوم ظرفیت کار می‌کنند، یعنی فروش آن از ۱۰ میلیون تن فراتر نمی‌رود. برخی واحدهای پایین‌دستی ایران به دلیل تحریم‌ها فعالیت در کشورهای همسایه را انتخاب کرده‌اند تا از گزند تحریم‌ها به دور بمانند، از سوی دیگر ثابت بودن نرخ ارز در کشور یکی دیگر از مشکلات صنایع در بخش‌های مختلف است. نرخ ارز باید متناسب با نرخ تورم منهای نرخ توسعه افزایش یابد، ضمن آنکه ثابت بودن نرخ ارز به ضرر صادرات و به نفع واردات است.
دستاوردهای همایش IPF دوازدهم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
همایش امسال IPF با توجه به شرایط کنونی کشور و آمادگی شرکت‌های خارجی برای حضور دوباره در صنعت پتروشیمی کشورمان می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. حضور گسترده شرکت‌های خارجی نشان از اهمیت صنعت پتروشیمی ایران برای آنان دارد. در این همایش مذاکره‌های مختلفی با شرکت‌های خارجی انجام خواهد شد تا پس از رفع تحریم‌ها شرایط برای حضور علاقه‌مندان به حضور در صنعت پتروشیمی کشورمان تبیین شود. درواقع این همایش یکی از موفق‌ترین همایش‌ها در عرصه بین‌المللی است و می‌توان با بزرگان این صنعت افزون بر معرفی طرح‌های توسعه‌ای که نیازمند سرمایه‌گذاری هستند، برای توسعه همکاری‌ها برای انتقال دانش فنی و نیز ورود فناوری‌های روز جهان رایزنی و گفت‌وگو کرد.
همایش IPF چه فرصت‌هایی را برای کشور تاکنون رقم زده است؟
روند رو به رشد توسعه صنعت پتروشیمی ایران با برگزاری همایش IPF و تبادل نظر و ارائه دستاوردهای کارشناسان ایرانی در کنار شرکت‌کنندگان خارجی بدون تردید با جدیت بیشتری تداوم خواهد یافت. برگزاری یازدهمین همایش پتروشیمی ایران با موفقیت انجام شده به گونه‌ای که همگام با سیاست‌های دولت تدبیر و امید، روند دیپلماسی انرژی کشور رو به رشد است. از این‌رو امسال نیز در دوازدهمین همایش IPF براساس پیش‌بینی‌ها، این رویداد مهم دستاوردهای خوبی را در مسیر توسعه صنعت پتروشیمی ایران به دنبال خواهد داشت.
درحال‌حاضر میزان تولیدات صنایع پایین‌دستی پتروشیمی چقدر است؟
هم‌اکنون ۱۲ هزار واحد پایین‌دستی پتروشیمی با ظرفیت ۴۵ میلیون تن وجود دارد که فقط ۱۰ میلیون تن بیشتر تولید نمی‌کنند و با موانعی مواجه‌اند که در راس آنها تحریم‌ها قرار گرفته است. از این‌رو این واحدها نه می‌توانند فناوری وارد کنند و نه برای تامین مواد اولیه، ارزی جابه‌جا کنند بنابراین با ارز ۲ نرخی در تولید آسیب می‌بینند در صورتی که به نفع واردات است. در ثابت بودن نرخ ارز نیز مشکلاتی وجود دارد که بر اساس تورم افزایش نمی‌یابد و قدرت رقابت با رقبای خارجی را از تولیدکنندگان داخلی گرفته است.
در برنامه ششم چه چشم‌اندازی برای پتروشیمی‌ها دیده شده است؟ آیا شرکت ملی پتروشیمی همچنان برنامه بخش بالادستی پتروشیمی‌ها را اجرا خواهد کرد یا نقش بخش خصوصی در اجرای آن اهمیت بیشتری پیدا کرده است؟
من جزو کارشناسانی هستم که فکر می‌کنم در خصوصی‌سازی صنعت پتروشیمی تعجیل شد و این صنعت به آرامی در حال پیشرفت به سمت خصوصی‌سازی بود. در زمان مسئولیت مهندس نعمت‌زاده بر این بخش، از اعتبارات صنعت پتروشیمی درآمدزایی و صرف توسعه شد و واحدهای توسعه‌ای به بخش خصوصی واگذار و هزینه‌هایی صرف طرح‌های توسعه دیگر شد اما با عجله‌ای که بعدها شد و پتروشیمی‌ها به صندوق‌های بازنشستگی داده شد، این بخش با خلل مواجه شد زیرا واگذاری‌ها با صلاحیت انجام نشد و سازمان‌های خریدار واحد پتروشیمی نمی‌خواستند. تنها پول می‌خواستند و این مسئله تولیدات پتروشیمی و برنامه‌های توسعه‌ای را با مشکلات جدیدی مواجه کرد. در واقع این یک زیان بود که واحدهای پتروشیمی به غیرمتخصص‌ها داده شد. برای نمونه اگر تابلوی مونالیزا را به من بدهند در پستو می‌گذارم اما اگر به یک هنرشناس داده شود در اتاق مجلل و مناسب نگهداری می‌کند.
چه دلایلی باعث شد تا واگذاری واحدهای پتروشیمی به بخش خصوصی در کشور با عجله بیشتری انجام شود؟
در آن زمان برخی کارشناسان فکر کرده بودند که بخش خصوصی ایران از همان امتیازات بخش خصوصی اروپا برخوردار است در حالی که اینگونه نبود. به طور مثال اگر بخش خصوصی در ایران برای بازکردن ال سی به بانک مراجعه کند باید ۱۳۰ درصد تسهیلات اعتبارنامه پرداخت کند در صورتی که در کشورهای دیگر اگر شرکتی معتبر است با اعتبار یا پرداخت ۵ درصد میزان ال سی گشایش اعتبار می‌کنند. به عبارت دیگر در ایران اگر بخواهند تسهیلات بگیرند باید نرخ بهره بالا بپردازند.
چه مزیت‌هایی در صنعت پتروشیمی کشور وجود دارد که حضور بخش خصوصی در این صنعت را ضروری می‌کند؟
شرکت ملی صنایع پتروشیمی، آماده حمایت از بخش خصوصی توانمند است. استفاده از ظرفیت‌های موجود در بخش خصوصی برای توسعه صنعت پتروشیمی ایران باید بر پایه یکدلی و با تمام توان برای تحقق اقتصاد مقاومتی باشد تا با تکیه بر توان داخل در مسیر رشد و توسعه صنعت پتروشیمی ایران گام برداریم. این صنعت با امکان ایجاد ارزش افزوده مناسب، سودآوری و اشتغالزایی بالا، یکی از بخش‌های اصلی صنایع کشور است که در رشد و شکوفایی اقتصاد کشور نقش مهمی دارد و مشارکت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری‌های جدید داخلی و خارجی می‌تواند برنامه‌های پیش‌بینی‌شده برای این صنعت را محقق کند. ارکان مختلف صنعت پتروشیمی ایران برای رسیدن به جهش دوم مورد نظر وزیر نفت، باید از تمام ظرفیت‌های بخش خصوصی توانمند ایرانی استفاده کنند.
فناوری‌های نوین چه نقشی را در توسعه صنعت پتروشیمی کشور ایفا می‌کند؟
پتروشیمی در سال‌های اخیر با تکیه بر نیروی انسانی توانمند و کارآمد، در مسیر توسعه و رشد قرار گرفته و با اتکا به همین موضوع، جایگاه و نقش اساسی در اقتصاد کشور دارد. بیشترین استفاده از توان تولیدکنندگان و سازندگان، پیمانکاران و مشاوران داخلی، انتقال دانش فنی و بومی‌سازی، توسعه فناوری‌های نوین و نیز گسترش فعالیت‌های پژوهشی از راهکارهای توسعه صنعت پتروشیمی ایران است. از این رو استفاده از ظرفیت‌های موجود با بهره‌گیری از دانش و فناوری‌های روز جهان می‌تواند مسیر توسعه صنعت پتروشیمی ایران را هموار کند.
برای تحقق اقتصاد مقاومتی در صنعت پتروشیمی کشور باید چه راهبردهایی را دنبال کنیم؟
برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در صنعت پتروشیمی ضروری است که فعالیت‌های ساخت داخل با قدرت و توان بیشتری از طریق تشکل‌های تخصصی و کمیته‌های خودکفایی پشتیبانی شود. با توجه به خصوصی‌سازی شرکت‌های پتروشیمی باید روند فعالیت‌های ساخت داخل با استفاده از فناوری‌های روز جهان در اجرای طرح‌های پتروشیمی گسترش یابد. حال این شرکت آماده است از هر اقدامی در مسیر توانمندسازی سازندگان و تولیدکنندگان به منظور بومی‌سازی فناوری‌های نوین و افزایش درصد ساخت و تولید تجهیزات، مواد شیمیایی و کاتالیست‌های مورد نیاز صنعت پتروشیمی حمایت کند. درباره جذب فناوری باید به مزیت‌های نسبی ایران و نیازمان نیز توجه کنیم و محصولی تولید کنیم که در آن هم مزیت نسبی داریم و هم بازار مصرف.
در ضمن در فناوری‌هایی که ممکن است مورد تحریم قرار بگیریم نیز لازم است تلاش کنیم تا آنها را به‌دست آوریم. به علاوه معتقد هستم چرخ را نباید از اول اختراع کرد، بلکه کیفیت چرخی که از سوی دیگران اختراع شده را باید بهبود بخشید. به عنوان نمونه باید روی فناوری‌های وارداتی کار کنیم تا کارایی بالاتری ارائه کنند. باید روی فناوری‌هایی که برای ما ارزش اقتصادی داشته و امکان صادرات آنها وجود دارد تمرکز کنیم. به این منظور هم‌اکنون شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی را به سمت کاربردی کردن و تجاری‌سازی دستاوردهایش سوق داده‌ایم.
مشکل دیگری که مانع جذب موثر سرمایه‌گذار در صنعت پتروشیمی کشور شده، چیست؟
قوانین حجیمی در کشور وجود دارد که دستگاه نظارتی با یافتن موردی، سرمایه‌گذار را دچار دردسر می‌کنند همچنین برخی قوانین با تغییرات بسیار و تبصره‌های دیگر مواجه هستند که این موضوع باعث شده اصل قوانین فراموش شود یا قابلیت عملیاتی شدن نداشته باشد. حال باید شرکت ملی پتروشیمی تا زمانی که همه چیز رو به راه شود در توسعه این صنعت نقش‌آفرینی کند تا شرایط برای حضور سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این بخش فراهم شود اما با وجود محدودیت‌های که در این بخش گذاشته شد نمی‌توان اقدام چندانی در توسعه پتروشیمی انجام داد و نیازمند حمایت و فراهم کردن شرایط توسعه در این صنعت است.
چه چشم‌انداز صادراتی در محصولات پتروشیمی کشور پس از لغو تحریم‌ها وجود دارد؟
در صورت رفع تحریم‌ها، هزینه‌های صادرات محصولات پتروشیمی حدود ۱۰ درصد کاهش می‌یابد. هر چند ما درحال‌حاضر مشکل عمده‌ای در صادرات محصولات پتروشیمی نداریم در واقع چالش اصلی ما در انتقال ارز است. به عبارت دیگر پرداخت هزینه اضافی برای صادرات یکی از مشکلات این بخش است که با رفع تحریم ها، دیگر این هزینه‌های اضافی پرداخت نخواهد شد باید به این موضوع توجه کرد که هم‌اکنون بازار جذاب ما اروپا نیست بلکه شرق آسیا، چین و هند، مشتری اصلی محصولات پتروشیمی ایران هستند و در پسا تحریم می‌توان صادرات به این کشورها را افزایش داد.
چه مشکلاتی در دوران تحریم برای سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی کشور به وجود آمد؟
در دوران تحریم به دلیل فراهم نبودن امکان گشایش ال. سی، معاملات خارجی با خطرپذیری بالایی انجام می‌شد، اما با رفع تحریم‌ها و از سرگیری استفاده از ال. سی، خطرپذیری معاملات کاهش یافته و به دنبال آن میزان مراودات افزایش می‌یابد. همچنین در سال‌های تحریم، برخی مشتریان از این فرصت سوءاستفاده کرده و قیمت‌های پایینی را برای محموله‌های پتروشیمی پرداخت می‌کردند. همچنین گاهی اوقات، خریداران با یکدیگر تبانی کرده و قیمت محصولات ما را پایین نگاه می‌داشتند.
آیا سرمایه‌گذاران خارجی توانایی‌های بخش خصوصی صنعت پتروشیمی ایران را می‌شناسند؟ پیش از تحریم‌ها شرکت ملی صنایع پتروشیمی خودش تعهدات بین‌المللی را در قبال دریافت فاینانس‌های خارجی قبول می‌کرد؟
قانون درحال‌حاضر با شرایطی ویژه اجازه ورود در این زمینه را به شرکت ملی صنایع پتروشیمی داده است. بدین ترتیب که نخست سرمایه‌گذاری باید در مناطق محروم باشد، دوم انتخاب سرمایه‌گذاران از طریق فراخوان انجام شود، سوم بعد از فراخوان چنانچه داوطلبی یافت نشد موضوع سرمایه‌گذاری و بودجه آن توسط مراجع مربوط به تایید و تصویب رسیده باشد.
در صورت ابراز تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به این صنعت، این سرمایه‌گذارها ابتدا به سمت شرکت‌های هلدینگ و بزرگ سوق داده می‌شوند، امیدواریم این شرکت‌ها نیز تقاضاهای مشارکت را پذیرا باشند تا شرکت‌های خارجی به صورت مستقیم و بدون دخالت شرکت ملی صنایع پتروشیمی با هلدینگ‌ها همکاری کنند. اما اگر به دلایلی همچون پذیرا نبودن شرکت‌های هلدینگ از سرمایه خارجی و یا تمایل سرمایه‌گذار خارجی برای همکاری صرف با شرکت ملی صنایع پتروشیمی، این شرکت در این حالت به ناچار لازم است پس از اخذ مجوزهای لازم به این طرح‌ها وارد شود.
در صورت مشارکت با بخش خصوصی، چه کسی سرمایه بخش خارجی را تضمین خواهد کرد؟
سرمایه بخش خارجی را سازمان حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی تضمین می‌کند. در ضمن هم‌اکنون شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی صنعت نفت و هلدینگ خلیج‌فارس برای مشارکت با خارجی‌ها اظهار علاقه کرده‌اند. بیشترین نیاز بخش خصوصی برای پیشبرد اهدافش درحال‌حاضر در زمینه تامین منابع ارزی است. سهم ناچیز ایران در سرمایه‌گذاری خارجی به‌طور تلویحی به این معناست که ایران در زمینه قوانین و مقررات برای حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی، تجارت و آزادسازی اقتصاد دچار ضعف‌هایی است، دولت در این زمینه چه راهکارهایی دارد؟ جذب سرمایه‌گذاری خارجی هم‌اکنون با موانع بسیار زیادی مواجه است که در راس آنها تحریم‌ها هستند. اما خوشبختانه دولت تدبیر و امید از دو سال گذشته اقداماتی را در این زمینه شروع کرده است و امیدواریم این تحریم‌ها برداشته شوند. در صورت وقوع این امر قدم‌های دیگر مانند مقررات زدایی را باید مجلس و دولت بردارند، زیرا درحال‌حاضر قوانین و مقررات دست و پاگیر زیادی داریم به طوری که سبب اذیت و آزار سرمایه‌گذاران می‌شود.
نظر شما درباره عرضه محصولات پتروشیمی خارج از بورس چیست؟
درحال‌حاضر معتقدم نباید بورس تنها کانال فروش محصول پتروشیمی باشد. در سازوکارهای مربوط به عرضه محصولات پتروشیمی و حتی سرمایه‌گذاری شرکت‌های پتروشیمی، باید به دنبال ایجاد راه‌ها و روش‌های مختلف در جهت کاهش رانت‌خواری باشیم. اما حضور در بازار بورس کالا نباید اجباری باشد بلکه بورس کالا باید از مزیت‌ها و مشوق‌هایی شبیه آنچه امروز عرضه می‌شود برخوردار باشند تا تولیدکنندگان و خریداران علاقه‌مند به حضور در آن باشند. پیش از این فروش در بورس با ارز مبادله‌ای تصمیم شجاعانه بود و بسیاری از مشکلات ما را حل کرد. برای مقابله با این مشکل قرار شد ارز آزاد به وجود بیاید و به این ترتیب بسیاری از مشکلات حل شد. چراکه در همان دوران بسیاری از افراد که جزو دلالان بودند، ارز را به قیمت مبادله‌ای می‌خریدند و در بازار به قیمت آزاد به فروش می‌رساندند. این مشکل هم حل شد اما حالا اشکال این است که این مسائل را نباید به گردن شرکت ملی پتروشیمی و وزارت نفت انداخت بلکه باید در سازمان دیگری مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ارائه شود تا بر مبنای آن انجام شود. به عبارت دیگر باید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تقویت شود تا همانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، افراد صاحب نظر را دور هم جمع کنند و آنها بر اساس نتایج حاصل از آمایش سرزمین، برای کشور برنامه استراتژیک متوازن تدوین کنند و بر روی خوراک پتروشیمی قیمت بگذارند.
صنعت پتروشیمی چه راهکارهایی را برای تامین مالی دنبال می‌کند؟
معرفی روش‌های متنوع تامین منابع مالی به ویژه منابع ارزی یکی از راهکارهای تامین مالی است، زیرا درحال‌حاضر نگرانی عمده شرکت ملی صنایع پتروشیمی در نقش حاکمیتی در بخش تامین منابع مالی ارزی برای اجرای طرح‌های صنعت پتروشیمی است که از ساز و کارهای جدید ارائه شده از سوی سازمان بورس کالای به ویژه صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارزی در جهت حل و فصل مسائل مالی طرح‌ها استقبال می‌کنیم.
بکارگیری نیروی انسانی متخصص در واحدهای پتروشیمی کشور چه جایگاهی دارد؟
استفاده از این نیروها اولویت شرکت‌های پتروشیمی حاضر در این منطقه است. استفاده از نیروهای بومی و محلی مزیت‌های خوبی برای شرکت‌ها دارد اما باید این نیروها با فراگیری تخصص‌های فنی و حرفه‌ای مورد نیاز به شکل تخصصی مشغول به کار شوند. برخی پیمانکاران به دلیل نبود نیروهای متخصص در منطقه از نیروهای غیربومی برای فعالیت‌های خود استفاده می‌کنند و باید گفت که قومی گرایی در انتخاب نیروها نقشی ندارد. در واقع در شرایط جدید که شرکت ملی صنایع پتروشیمی قرار نیست در این صنعت نقش تصدی گری داشته باشد، تنها دارایی ارزشمند این شرکت، نیروی انسانی مجرب و کارکشته‌ای است که سابقه ۵۰ ساله دارند. بنابراین تلاش می‌کنیم که با اجرای مدیریت دانش نه تنها، دانش ارزشمند کارکنان موجود را حفظ بلکه از دانش برخی از کارکنانی که پس از اجرای خصوصی‌سازی از شرکت رفته‌اند، نیز استفاده کنیم. در ضمن، با فعال شدن طرح‌ها، نه‌تنها از تمام نیروهای موجود استفاده خواهد شد، بلکه حتی ناگزیر خواهیم شد نیروهای جدید بیشتری را هم به خدمت بگیریم.
بهره‌وری در مصارف انرژی پتروشیمی‌های کشور چه جایگاهی دارد؟
صنعت پتروشیمی در مدیریت مصرف انرژی در مقایسه با سایر بخش‌های صنعتی کشور پیشرو است با توجه به اینکه از ۲۰۰ سال پیش بشر عجولانه در تلاش است با سرعت هر چه بیشتر تمام منابع هیدوکربوری جهان را که میلیاردها سال طول کشیده تا در دل زمین ذخیره شود، مصرف کند ایجاد بهره‌وری در مصرف این انرژی می‌تواند حائز اهمیت باشد. از این‌رو باید تمرکز در مصرف انرژی در کشور به اولویت مهم تبدیل شود و در این زمینه باید تلاش کنیم که با کنترل و صرفه‌جویی مصرف انواع منابع انرژی از آلودگی محیط‌زیست و اتمسفر جلوگیری کنیم. در واقع با توجه به اینکه یکی از محصولات پتروشیمی تولید کود اوره شیمیایی برای مصارف کشاورزی است، تنها بخش ازت آن، که مورد نیاز خاک است جذب می‌شود و بخش co۲ جذب اتمسفر می‌شود که این موضوع یکی ازعوامل آلایندگی هوا است. خوشبختانه درحال‌حاضر دانشمندان و پژوهشگران در تلاش هستند که ازت مورد نیاز مصارف کشاورزی از طریق انرژی‌های سبز یا روش‌های دیگری تامین شود.
چه راهکارهایی برای ایجاد بهره‌وری در مصرف انرژی کشور وجود دارد؟
یکی از روش‌های تاثیرگذار و مهم بر کنترل مصرف انرژی در کشور افزایش کارآیی نیروگاه‌ها است، در حال حاضر نیروگاه‌های کشور با ۴۰ درصد راندمان نهایی خود در حال فعالیت هستند، در حالی که نیروگاه‌های کشورهای صنعتی با ۹۰ درصد بازدهی خود در مدار تولید قرار دارند. هر چند باید به این موضوع نیز توجه کرد که امروزه استفاده از منابع تجدیدپذیر و انرژی‌های سبز در جهان به سرعت در حال گسترش است و این نوید را می‌دهم که «اهداف توسعه‌ای صنعت پتروشیمی» به «آینده سبز» گره می‌خورد.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های سرمایه‌گذاران در ایران موضوع خوراک است. در این زمینه دولت چه اقداماتی انجام داده است؟
قیمت خوراک و نحوه تعیین فرمول تغییر آن برای طولانی‌مدت -حداقل ۱۰ ساله -یکی از نکاتی است که برای سرمایه‌گذاران خارجی مهم است، اما این موضوع در ایران با دشواری‌های زیادی روبه‌رو است. فروشنده یک محصول به طبع دوست دارد محصولش را به بالاترین قیمت ممکن بفروشد، بنابراین قیمت گاز را باید سازمانی در ایران تعیین کند که فروشنده گاز نباشد بلکه مسئولیت توسعه کشور را برعهده داشته باشد، از این‌رو این وظیفه نباید بر دوش وزارت نفت گذاشته شود بلکه باید سازمانی مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مسئولیت این وظیفه را بر عهده بگیرد.
چه فعالیت‌هایی در ۲ سال گذشته در صنعت پتروشیمی انجام شده است؟
برقراری نظام مشارکتی در شرکت، رفع تبعیض میان کارکنان و مدیریت، توسعه «آی‌تی»، اجرای مدیریت دانش، بازنگری برنامه استراتژیک شرکت در ماموریت جدید، تدوین سند جامع اخلاقی و خیلی از کارهای دیگر در ۲ سال گذشته انجام شده است. باید توجه کرد شرکت ملی صنایع پتروشیمی در جایگاهی نیست که بتواند خودش برنامه‌ریزی کند، زیرا برنامه توسعه زمانی داده می‌شود که پشت‌سر آن تدوین بودجه و اجرا وجود داشته باشد، چون شرکت ملی صنایع پتروشیمی نمی‌تواند، تصدی‌گری کند بنابراین نمی‌تواند برنامه‌ریزی کند و تنها می‌تواند نقشه راه ارائه دهد. نقشه‌ای که هم موفقیت سرمایه‌گذاران و هم مصالح ملی را دربرگیرد و این نقشه راه را هم تدوین کرده‌ایم. البته به دنبال آن هستیم که زیرساخت‌ها (نظیر پتروشیمی دماوند) و انگیزه لازم برای اجرای نقشه راه صنعت پتروشیمی از سوی بخش خصوصی را هم تهیه کنیم.
صنعت پتروشیمی با محوریت توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی چه افقی پیشرو دارد ؟
به آینده صنعت پتروشیمی خوشبین هستم، علت آن هم این است که در این شرکت دانش و تجربه‌ای وجود دارد که در هیچ کدام از مناطق ایران نیست. اگر بخواهیم از خام فروشی جلوگیری کنیم باید صنعت پتروشیمی در مملکت توسعه یابد، توسعه صنعت پتروشیمی یعنی توجه به اقتصاد مقاومتی. ممکن است از فروش گاز و خوراک درآمد بیشتری نصیب دولت شود اما با توسعه صنعت پتروشیمی، اشتغالزایی ایجاد می‌شود، تولید ملی افزایش یافته و دانش و فناوری توسعه می‌یابد. وسعت دانش ایجاد شده در زمینه صنعت پتروشیمی ایران قابل قیاس با ۵۰ سال گذشته نیست. هم‌اکنون در حوزه منابع انسانی در ۴ گروه نگرانی وجود دارد. دسته نخست همکارانی هستند که به دلیل اجرای خصوصی‌سازی از شرکت رفته‌اند و با رفتارهای بد بخش خصوصی مواجه هستند. گروه دیگر همکارانی هستند که در شرکت حضور دارند و نگران آینده این شرکت و کوچک شدن آن هستند. دسته بعدی نیروهای قرارداد مدت معین هستند که براساس دستورالعمل وزیر نفت اجازه جابه‌جایی و تبدیل وضعیت ندارند و گروه آخر کارکنان مدت موقت‌اند که به کلی بلاتکلیف هستند.
صمت