هر چند در این روز برخی اطلاعات درباره طرح‌های به خصوص در صنعت پتروشیمی ایران جسته و گریخته از زبان افرادی همچون مرضیه شاهدایی مدیر طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی و عیسی مشایخی مدیرعامل شرکت پتروشیمی بین‌الملل که به جای عادل‌نژاد‌سلیم در همایش حاضر شده بود، عنوان شد اما همچنان «بسته کامل و مشخصی» از طرح‌ها به سرمایه‌گذاران ارائه نشد.
همچنین نمایندگان شرکت‌های برجسته دنیا در حوزه پتروشیمی از جمله شرکت فرانسوی تکنیپ که توسط IFP فرانسه تاسیس شده حضور یافته و درباره صنعت پتروشیمی ایران اظهارنظر کردند. فصل مشترک اظهارات اغلب سخنرانان «مزیت رقابتی» صنعت پتروشیمی ایران در قیاس با کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس بود، نکته‌یی که نشان می‌داد ایران حداقل در اذهان این سرمایه‌گذاران چند گام از رقبای خود جلوتر است. البته مسائلی که توسط این سخنرانان مورد بررسی قرار گرفت اغلب ظرفیت‌هایی بودند که به صورت «بالقوه» در ایران وجود داشته‌اند اما «زیر ساخت‌های صنعت پتروشیمی در مناطق ویژه» به واسطه کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری، در سخنرانی چند نفر مورد تاکید قرار گرفت. همچنین شنیده‌ها حاکی از این است که برخی سرمایه‌گذاران قرارهایی را با مدیران پتروشیمی ایران برای دوشنبه شب هماهنگ کرده‌اند، قرارهایی که ممکن است به عقد نخستین قراردادهای صنعتی- اقتصادی ایران تبدیل شوند.
حضور یک ژورنالیست در میان سخنرانان روز دوشنبه، از نکات جالب توجه همایش IPF بود، کریستوفر کوپر سردبیر نشریه اقتصادی «بیزینس یر» که در زمینه مشاوره اقتصادی به سرمایه‌گذاران در کشورهای مختلف فعالیت می‌کند، با قرار گرفتن پشت تریبون به این مساله اشاره کرد که هر بار به تهران مسافرت می‌کند، از حجم تغییرات این شهر شگفت‌زده می‌شود.
روایت یک ژورنالیست اقتصادی از ایران
کوپر در ادامه شمایی کلی از فعالیت‌های تیم تحریریه بیزینس یر برای حضار ترسیم و اظهارمی‌کند: ما در بیزینس یر تیمی هستیم که درباره 27 کشور مطلب تهیه می‌کنیم و فرصت‌های کسب و کار را معرفی می‌کنیم. امسال برای نخستین بار ایران را نیز به لیست این کشورها اضافه کرده و درباره آن مطالبی تهیه کرده‌ایم.
کوپر که با شور و هیجان خاصی درباره فضای ایران اظهار می‌کند: هر چند در دوران تحریم اقتصاد ایران آسیب‌هایی جدی دید اما اکنون همه‌چیز تغییر کرده است. امروز من اینجا هستم تا درباره نقش ایران در رهبری صنعت پتروشیمی جهان با شما صحبت کنم. ایران ظرفیت‌های فراوانی در زمینه پتروشیمی دارد و اکنون گام‌های جدی برای رهاسازی این پتانسیل در میان مدت برداشته شده است.
پتروشیمی با لهجه فرانسوی
در حالی که رییس موسسه IFP فرانسه در روز نخست همایش بین‌المللی پتروشیمی به عنوان نخستین سخنران حاضر شد و صنعت پتروشیمی ایران را مورد بررسی قرار داد، روز دوم همایش در نشست بعد از نهار، معاون مدیرعامل گروه «تکنیپ» که در سال 1958 توسط موسسه IFP تاسیس شد، نیز به عنوان یکی از سخنرانان روز دوم پشت تریبون رفت. ژان پل لژیر صحبت‌های خود را با این نکته که ما در سال‌های گذشته نیز در پروژه‌های کوچک در ایران حضور داشتیم، آغاز کرد. او در ادامه به تشریح فعالیت‌ها و اهداف این شرکت برای حاضران پرداخته و سپس به واسطه تخصص خود، وضعیت تولید و بازار اتیلن در جهان و به ویژه خاورمیانه را مورد تحلیل قرار داد. معاون مدیرعامل گروه فرانسوی تکنیپ با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاری‌های چشمگیر در حوزه تولید اتیلن در خاورمیانه اکنون در امریکا نیز در حال رقم خوردن است، اظهار کرد: البته باید توجه کرد که به واسطه جمعیت رو به رشد جهان و نیاز طبقه متوسط به مصرف پلاستیک، تقاضا برای اتیلن وابستگی زیادی به تولید ناخالص داخلی جهان دارد.
لژیر، در ادامه به «انقلاب تولید اتیلن در خاورمیانه» در فاصله دهه 70 میلادی تا سال 2015 به این مساله اشاره کرد که اساسا شروع توسعه صنعت اتیلن در خاورمیانه و به ویژه در ایران کلید خورده است. او در ادامه دو پروژه پتروشیمی بندر امام در ایران و QAPCO در قطر را به عنوان نخستین پروژه‌های پتروشیمی جهان معرفی کرده و اظهار کرد: از دهه 70 و زمان شروع به کار این پروژه‌ها تا سال 2015، تولید اتیلن سالانه به‌طور متوسط رشد 5 درصدی را تجربه کرده است.
معاون مدیرعامل گروه تکنیپ با اشاره به اینکه چین نیز با استفاده از نفتا به تولید اتیلن دست می‌زند به این نکته اشاره کرد که در خاورمیانه اتان خوراک اصلی تولید اتیلن است. او ادامه داد: در مقایسه کشورهای خاورمیانه با یکدیگر، تنها کشوری جز ایران که می‌تواند از اتان برای تولید اتیلن استفاده کند، قطر است که این کشور نیز اکنون گاز در دسترس ندارد.
لژیر در ادامه با اشاره به اینکه ایران از جنبه ظرفیت‌های بالقوه خوراک تولید اتیلن در وضعیت مناسبی قرار دارد، اظهار کرد: به این ظرفیت باید جمعیت جوان و متوسط ایران از لحاظ درآمدی را نیز اضافه کرد که مصرف‌کننده مهمی برای اتیلن تولیدی در قالب پلاستیک به شمار خواهند آمد. تمام این مسائل نشان می‌دهد اکنون زمان سرمایه‌گذاری در صنعت اتیلن ایران است. معاون مدیرعامل گروه تکنیپ در ادامه به تشریح تکنولوژی‌های جدید این شرکت اشاره کرده و بخشی از فعالیت‌های آنها در کشورهای مختلف مانند هند، چین و چند ایالت امریکا را برای حضار توضیح داد. او همچنین اظهار کرد که تکنیپ می‌تواند به عنوان لایسنسور نیز در پروژه‌ها فعالیت کند. لژیر در بخش بعدی اظهارات خود با نام بردن از دو پروژه آریا ساسول و جم که در سال 2000 از این شرکت تکنولوژی خریداری کردند، اظهار کرد: اکنون این تکنولوژی به‌روز شده و کارآمدی بیشتری برای ارائه دارد.
حاشیه‌های جذاب‌تر از متن
اما فارغ از اظهارات مطرح شده در پنل‌های همایش روز دوم طبق اخبار منتشر شده، مذاکرات جدی میان طرفین ایرانی و خارجی طی این روز در جریان بود و برخی طرح‌ها مانند پتروشیمی فناوران، واحد GTPP پتروشیمی اسلام‌آباد غرب به مذاکرات مناسبی با سرمایه‌گذاران دست پیدا کردند. حتی بدون مطالعات جدی و دقیق و تنها با مقایسه‌یی گذرا به سادگی قابل فهم است که صنعت پتروشیمی ایران دل سرمایه‌گذاران خارجی را بسیار بیشتر از دیگر صنایع، حداقل صنایع مرتبط با نفت و گاز ربوده است. آن‌طور که مشاهدات از روز اول و روز دوم دوازدهمین همایش بین‌المللی پتروشیمی نشان می‌دهد، برگزاری این همایش در بازه زمانی فعلی توانسته است زمینه گپ و گفت و رد و بدل اطلاعات اولیه را میان گروه‌های ایرانی و طرفین خارجی فراهم آورد. صحنه افرادی با ملیت‌های مختلف در حال گرفتن بیزینس کارت از یکدیگر، صحنه‌یی است که در روزهای 21 و 22 آذر ماه در سالن مرکز همایشهای صدا و سیما به وفور دیده می‌شود. اما این افراد مختلف به دنبال چه چیزی هستند؟ آیا خواسته‌های مدیران ایرانی با سرمایه‌گذاران خارجی در یک راستا قرار دارد؟ آیا اساسا زبان مشترکی در صنعت پتروشیمی ایران برای دیالوگ میان گروه‌های مختلف ایجاد شده است؟ «تعادل» برای یافتن پاسخی برای این پرسش‌ها، با چند نفر از سرمایه‌گذاران خارجی شرکت‌کننده در همایش به گفت‌وگو پرداخته و خواسته‌های آنها از شرکت در IPF دوازدهم را با خواسته‌های مدیران ایرانی مقایسه کرده است. مقایسه‌یی که نشان می‌دهد خارجی‌ها اکنون بیش از هر چیز به دنبال «تبادل اطلاعات» و «سبک سنگین» کردن همکاری با صنعت پتروشیمی ایران بوده و ایرانی‌ها همان‌طور که می‌شود، انتظار داشت به دنبال کلمه‌یی سه حرفی هستند که در سال‌های تحریم نبودش آتش به جانشان زده است: «پول»
ابرشرکت فولادی آلمان به‌دنبال توسعه پتروشیمی ایران
نماینده یکی از ابر‌شرکت‌های تولید‌کننده فولاد در دنیا یکی از کسانی است که در روز اول همایش با گشاده‌رویی پیشنهاد گپ و گفت کوتاه را می‌پذیرد. توبیاس سام وبر معاون فروش این شرکت که خود به‌صورت شخصی در زمینه پلیمر نیز فعالیت می‌کند، انگیزه خود از شرکت در این همایش را به‌صورت شخصی «تبادل اطلاعات» و «پیدا کردن ارتباط‌ها» در این حوزه معرفی می‌کند. او ادامه می‌دهد: اما همکاران من از شرکت تیسن کروپ که بخش‌های مختلفی در صنعت ازجمله پتروشیمی را پوشش داده و پروژه‌های بالادست این صنعت را اجرا می‌کند، در اینجا به‌دنبال مذاکراتی با شرکت‌های مهندسی ایران هستند. سام وبر می‌گوید: روز یک‌شنبه و دوشنبه 22 و 23آذر ماه، ملاقات‌هایی میان نمایندگان شرکت تیسن کروپ و شرکت‌های بخش خصوصی مهندسی ایرانی صورت گرفته است و ما امیدواریم به این وسیله بتوانیم به بازار ایران دسترسی پیدا کنیم. نماینده شرکت تیسن کروپ که طبق بررسی‌های «تعادل» تاکنون در حوزه انرژی و ساخت‌وساز تجهیزات موردنیاز این حوزه فعالیت‌های زیادی داشته است، در پاسخ به این پرسش که چه برآوردی از آینده طرح‌های پتروشیمی در ایران دارند، اظهار کرد: «از دیدگاه ما پروژه‌های فعلی صنعت پتروشیمی ایران برای به‌نتیجه رسیدن و به‌روز رسانی به 5 تا 10سال زمان نیاز دارند و درمورد پروژه‌های جدید در بلندمدت می‌توانیم پروژه‌هایی با 3 تا 4سال زمان را برآورد کنیم.»
پایین‌دست نفت و گاز، بالا دست را جا می‌گذارد
ورنر اسکوئلت یکی از دیگر شرکت‌کنندگان در همایش IPF، مهم‌ترین بخش موردعلاقه خود و شرکت متبوعش در صنعت پتروشیمی ایران را «بخش پایین‌دستی» معرفی می‌کند. او در پاسخ به این پرسش که آیا پروژه به‌خصوصی را مد‌نظر دارند، می‌گوید: پروژه‌های زیادی در این زمینه وجود دارند، من برای حدود 30سال در ایران کار کردم و شناخت کافی از این کشور دارم. اسکوئلت که از یک شرکت آلمانی به‌نام انتراکون در همایش حضور یافته بود، در ادامه می‌گوید: ما پروژه‌های بزرگی را در ایران توسعه داده‌ایم، واحدهای الفینی و آلومینیوم المهدی همچنین نیروگاهی در بندرعباس از نمونه این فعالیت‌ها بوده‌اند. درواقع ما هیچ‌وقت حضور در ایران را متوقف نکرده بودیم. نماینده شرکت انتراکون موقعیت فعلی را برای صنعت پتروشیمی ایران «بسیار مهم» ارزیابی کرده و می‌گوید: صنعت پتروشیمی ایران اکنون آماده برداشتن گام‌های بعدی است چراکه پروژه‌های جدید 2 تا 3سال برای به‌نتیجه رسیدن زمان می‌برند و شاید اکنون برای اقدام کردن دیر هم باشد.
سفیر کره امیدوار به همکاری پتروشیمی با ایران
درحالی که شرکت‌های کره‌یی نیز حضور قابل‌توجهی در این همایش داشته و طبق اخبار منتشر شده با مدیران پتروشیمی ایران ازجمله شرکت بازرگانی پتروشیمی مذاکراتی در زمینه فروش محصول داشته‌اند، سفیر کره‌جنوبی در گفت‌وگو با «تعادل» درباره اهداف خود از شرکت در این همایش می‌گوید: صنعت پتروشیمی حوزه‌یی است که شرکت‌های ایرانی و کره‌یی می‌توانند فعالیت قابل‌توجهی در آن داشته باشند. شرکت‌های کره‌یی به صنعت پتروشیمی ایران علاقه‌مند هستند.
او ادامه می‌دهد: من امیدوار هستم که صنعت پتروشیمی ایران پس از برداشته شدن تحریم‌ها ارتقا پیدا کند و پس از آن دولت کره و شرکت‌های این کشور با این صنعت وارد همکاری شوند. شرکت‌های کره‌یی به‌دنبال سرمایه‌گذاری و ایجاد جوینت ونچر در ایران هستند و از آنجایی که کره یکی از بزرگ‌ترین وارد‌کنندگان محصولات پتروشیمی به‌شمار می‌رود، بهبود همکاری ایران و کره در این زمینه مفید خواهد بود.
علاقه ژرمنی آروماتیک
جای جای مرکز همایشهای صداوسیما، سرمایه‌گذاران در حال رفت‌وآمد هستند. یکی دیگر از آنها در سالن خورشید ایستاده بود و خبرنگاران را نگاه می‌کرد که دور شعری‌مقدم جمع شده بودند. نزدیک‌تر رفتم و درخواست کردم سوالاتی را از او بپرسم. با خوشرویی پذیرفت؛ روبه‌روی من ایستاد و خودش را معرفی کرد. نامش آندریاس واینمن بود؛ مدیرعامل شرکت سولوادیس که یک شرکت آلمانی فعال در حوزه پتروشیمی است. مدیر این شرکت آلمانی که در فرانکفورت قرار دارد به ایران آمده بود تا وضعیت بازار مواد خام و مواد اولیه را ارزیابی و با بازار اروپا مقایسه کند. او تاکید کرد که مایل به سرمایه‌گذاری در بخش پایین‌دستی و به‌طور ویژه در زمینه متانول و محصولات آروماتیکی است. طبق گفته این مدیر آلمانی، آنها تمایل دارند در این بخش سهمی داشته باشند و به‌صورت مشارکتی در درازمدت با ایران همکاری و فعالیت کنند. واینمن از حضور گسترده افراد در این همایش IPF شگفت‌زده شده بود. به نظر او حضور افراد داخلی و خارجی در این همایش نشان می‌داد که فعالیت‌های پتروشیمی در دستور کار و در راس امور دولت ایران و سیاستمداران آن قرار دارد.
کسی که در سودای پتروشیمی نیست
البته همه حاضران در همایش IPF، فعال صنعت پتروشیمی نبودند. یکی از حاضران که با مانتوی مشکی بلند و شالی بنفش جلب‌توجه می‌کند، ابتدا نام و عنوان رسانه را از «تعادل» پرسید و تاکید کرد که به‌خاطر خواهد سپرد. سپس خودش را معرفی کرد. مونیک کانت به‌عنوان مشاور برای برگزاری رویدادهای بین‌المللی در این همایش حاضر شده بود. او که اصالتا بلغارستانی بود و در انگلیس زندگی می‌کرد، گفت: «من به اینجا آمده‌ام تا ببینم ایرانی‌ها در سایر نقاط جهان چه توانایی‌هایی برای برگزاری نشست‌ها و کنفرانس‌های بزرگ دارند تا بتوانند کشور خود را ارتقا ببخشند.» کانت همایش IPF را بسیار خوب ارزیابی و اشاره کرد که سال1998 میلادی برای نخستین‌بار به ایران آمده و در همین سالن حاضر شده بود. او از حضور در ایران لذت می‌برد و دلیلش را این می‌دانست که افراد غیرایرانی زمانی‌که به این کشور می‌آیند به درک کاملا متفاوتی از این کشور دست پیدا می‌کنند. از نظر او مردم ایران بسیار مهربان، تحصیلکرده و جدی هستند. او گفت: «تحصیلات و سواد بالایی که مردم دارند همه کارها را آسان می‌کند. من نیز به‌خاطر این فرهنگ، سفر به ایران را دوست دارم.»
معافیت از مالیات؛ نکته جذاب برای خارجی‌ها
مرضیه شاهدایی مدیر طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی یکی از سخنرانان روز دوم همایش IPF بود که از روز نخست در این برنامه دو روزه حضور یافته بود. شاهدایی در حاشیه یکی از نشست‌های روز نخست درباره جذابیت طرح‌ها برای سرمایه‌گذاران خارجی گفت: «از لحاظ اصولی طرح‌هایی که ارزش افزوده بالاتری دارد و زود بازده‌تر هستند جذابیت بیشتری نیز برای سرمایه‌گذاران خارجی دارند.» آن دسته از طرح‌هایی که در مناطقی قرار گرفته باشند که بتوانند از تخفیف‌های خوراک برخوردار شوند و برای ورود تجهیزات و اجرای تحقیقات از پرداخت مالیات معاف باشند از نظر شاهدایی بیشترین جذابیت را برای سرمایه‌گذاران خارجی دارند؛ به‌همین خاطر است که طرح‌های مناطق جنوب ایران بیشترین سرمایه‌گذاران را به خود جذب می‌کند. براساس گفته‌های مدیر طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی، ارزش افزوده بالاتر نخست از تکنولوژی نوین حاصل می‌شود که بتواند با کمترین هزینه خوراک را به محصول ارزشمندی تبدیل کند و دوم از تخفیف برای حمل‌ونقل برخوردار باشد. وقتی هزینه تولید و هزینه حمل‌ونقل کاهش پیدا کند، ارزش افزوده نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
تعادل