قیمت نفت در سال ٢٠١٦ به کدام سو می‌رود؟نفت، گاز و پتروشیمی 

یکی از مهم‌ترین پیش بینی‌ها برای سال ٢٠١٦ میلادی فروش نفت است که کل اقتصاد جهان را دستخوش تغییر می‌کند. با توجه به تجربه کاهش قیمت نفت در سال آینده و لغو تحریم های ایران در سال نو میلادی بازار نفت نیز با افزایش تولید ایران و عدم کاهش تولید کشورهای تولید‌کننده اوپک مواجه خواهد شد که نخستین پیش‌بینی‌ها را به سمت کاهش بیش از گذشته قیمت نفت پیش می‌برد.
موضوعی که سازمان کشورهای تولید‌کننده اوپک در تحلیل و پیش بینی خود از بازار نفت در سال ٢٠١٦ به آن پرداخته و پیش بینی کرده است: «سیر تقاضای نفت در سال آینده نیز صعودی خواهد بود و البته عرضه نیز مشخصا از این روند صعودی باز نخواهد ماند، با این حال اوپک در آخرین گزارش خود اعلام کرده است که احتمال می‌رود سال آینده غیراوپکی‌ها به میزان ٣٨٠ هزار بشکه در روز از تولید نفت عقب‌نشینی کنند.

به نظر می‌رسد روند افزایش تولید به گونه‌ای است که سال آینده کشورهای تولید کننده نفت از اعضای شاخص اوپک یعنی ایران، عربستان و عراق گرفته تا واردکننده بزرگ نفت یعنی امریکا وارد جنگ فروش نفت شوند؛ جنگی که احتمالا نتیجه آن کاهش بیشتر قیمت خواهد بود. با این حال اوپک در گزارش ماهانه خود در کنار اعلام رشد یک میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت خام از سوی کشورهای غیراوپکی، پیش‌بینی می‌کند که این کشورها در سال آینده مجموعا از عرصه افزایش تولید نفت در بازارهای جهانی عقب‌نشینی می‌کنند.»  اوپک در آخرین گزارش خود پیش‌بینی کرده که «در سال آینده میلادی تقاضا برای نفت خام در دنیا احتمالا رشدی معادل یک میلیون و ٢٥٠ هزار بشکه در روز را تجربه خواهد کرد که این میزان رشد تقاضا را به ٩٤ میلیون و ١٣٠ هراز بشکه در روز می‌رساند. اما این میزان رشد در برابر عرضه قرار می‌گیرد؛ عرضه‌ای که به نظر می‌رسد در سال آینده طی رقابت سنگین کشورهای تولیدکنننده نفت برای اثبات خود در بازار بیش از اینها رشد خواهد داشت.»

در گزارش اوپک درباره وضعیت عرضه در سال جاری آمده است که «کشورهای غیراوپکی در پایان امسال مجموعا حدود یک میلیون بشکه در روز تولید نفت خام خود را افزایش داده‌اند که به این ترتیب تولید نفت از سوی این کشورها را طی امسال به روزانه ٥٧ میلیون و ٥١٠ هزار بشکه می‌رساند. یعنی بیش از نیمی از ٩٢ میلیون و ٨٨٠ هزار بشکه تقاضای روزانه نفت امسال از سوی غیر اوپکی‌ها تامین شده است.»

پیش‌بینی‌های اوپک از میزان تولید نفت خام از سوی غیراوپکی‌ها در سال جاری نسبت به ماه گذشته رشد بیشتری را نشان می‌دهد که «بنابر توضیحات، این رشد بیشتر ناشی از اطلاعات بیشتری است که از کشورهای امریکا، انگلیس، برزیل، چین و روسیه گرفته شده است. اما رشد تولید غیر اوپکی‌ها درسال آینده بنا بر پیش‌بینی‌های اوپک ادامه نخواهد داشت. به این ترتیب که در سال ٢٠١٦ تولید این کشورها ٣٨٠ هزار بشکه در روز کاسته شده و تولیدشان را به ٥٧ میلیون و ٤١٠ هزار بشکه در روز می‌رسانند. انتظار می‌رود سال آینده رشد تولید نفت خام غیراوپکی‌ها بیش از همه در کانادا، برزیل، امریکا، مکزیک، روسیه، قزاقستان، انگلستان و آذربایجان اتفاق بیفتد.» این در حالی است که امسال تولید اوپکی‌ها نیز بر اساس منابع دست دوم رشدی در حدود ٢٣٠ هزار بشکه را تجربه کرده تا تولید نفت خام این کشورها را به متوسط ٣١ میلیون و ٧٠٠ هزار بشکه در روز برساند.

رشد تولید اوپک بر خلاف روند رشد تولید غیر اوپکی‌ها انتظار می‌رود در سال آینده نیز صعودی باشد و البته در راس آن افزایش تولید نفت ایران قرار خواهد گرفت. با این حال با وجود پیش‌بینی کاهش میزان تولید از سوی غیر اوپکی‌ها به نظر می‌رسد گزارش این سازمان از بازار جهانی نفت یک کلیدواژه دارد و آن هم عرضه مازاد است؛ نکته‌ای که برای پیش‌بینی قیمت‌ها در سال آینده باید در راس توجه قرار گیرد.  با این حال اما مهدی عسلی مدیرامور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت معتقد است «در سال ٢٠١٦ قیمت نفت روال افزایشی را در پیش خواهد گرفت و ظرف چهار سال آینده فراتر از ٦٠ دلار نخواهد رفت.»  وی با بیان اینکه با کاهش قیمت نفت، سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل هزینه پایین تولید نفت درخاورمیانه به این منطقه می‌آیند، ادامه داده است: «هزینه تولید نفت در ایران هم اکنون کمتر از ١٠ دلار برای هر بشکه است. طبق پیش بینی صندوق بین‌المللی پول حتی اگر قیمت نفت به ٣٠ دلار برسد رشد اقتصادی ایران ٤/٥ تا ٥ درصد خواهد بود.

وی به افزایش تقاضا برای نفت در سال آینده میلادی اشاره کرد و با بیان اینکه طبق پیش‌بینی اوپک این رقم بین یک میلیون و یک میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه در روز خواهد بود، اضافه کرد: تقاضا برای نفت از ٩٣ میلیون کنونی به بیش از ٩٤ میلیون بشکه در سال آینده خواهد رسید.

زنگنه، بازیگر اصلی بازار نفت

در همین حال بیزینس اینسایدردر تحلیلی، بیژن نامدار زنگنه را بازیگر اصلی بازار نفت ٢٠١٦ جهان خوانده است و نوشته است: «یک سال پیش، زمانی که آناتولی کالتسکی اقتصاددان بریتانیایی اعلام کرد که قیمت نفت ممکن است به ٢٠ دلار به ازای هر بشکه برسد، اغلب مردم به این حرف او می‌خندیدند و در جواب می‌گفتند که اقتصاد جهانی در حال رشد است، تقاضا در حال افزایش است و قیمت نفت به ١٠٠ دلار می‌رسد!» این گزارش می‌افزاید: «سال گذشته گروه سیتی انتظار داشت که در سال ٢٠١٥ بعد از سقوط قیمت نفت به زیر ٥٠ دلار، قیمت طلای سیاه مجددا به سطح ٦٣ دلار به ازای هر بشکه بازگردد. اما در حال حاضر هر بشکه نفت در محدوده ٣٧ دلاری معامله می‌شود و بانک گلدمن‌ساکس تایید کرده که قیمت نفت به زیر ٢٠ دلار هم می‌تواند برسد، سطحی که به اقتصاد عربستان و روسیه صدمه زده است. جهان مملو از نفت است. همه انتظار دارند که این روند برای چند دهه باقی بماند. اوپک پیش‌بینی کرده که قیمت نفت تا سال ٢٠٤٠ به بالای ١٠٠ دلار نخواهد رسید. اما این هفته، آناتولی کالتسکی یک ایده جدید ارایه کرد: «ایران قادر خواهد بود حتی نفت یک دلاری تولید کند.»

در عین حال پیش‌بینی کرده است که «شرکت‌های اکسون‌موبیل، شل و بریتیش‌پترولیوم دیگر امیدی به رقابت با شرکت‌های روس، عربستانی و ایرانی ندارند. کشورهایی که در حال حاضر دسترسی منحصربفردی به مخازن نفتی دارند. برای مثال، ایران ادعا کرده که می‌تواند نفت یک دلاری تولید کند. دسترسی ایران به ذخایر نفتی بعد از توسعه سریع پس از برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی بسیار آسان خواهد شد. در مقایسه با ایران، بسیاری معتقدند که هزینه تولید نفت عربستان سعودی بین ١٠ تا ٢٠ دلار به ازای هر بشکه خواهد بود. باید اشاره کرد که تولید نفت یک دلاری به معنای فروش در این قیمت نخواهد بود. پالایش و توزیع نفت بر هزینه سربه‌سر آن اضافه خواهد کرد. با این تفاسیر، بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران فردی است که در سال ٢٠١٦ بیشترین توجه را به خود اختصاص خواهد داد.»

پیش‌بینی نفت در بودجه ٢٠١٦

شاید همین پیش‌بینی‌ها موجب شده تا کشورهای تولید‌کننده نفت (اوپک) قیمت نفت در بودجه خود را به طور قابل توجهی پایین پیش‌بینی کنند. به گونه‌ای که عربستان، نفت در بودجه ٢٠١٦ خود را بشکه‌ای ٢٩ دلار بست. عراق بودجه‌اش را با نفت ٤٥ دلار، ونزوئلا با نفت ٤٠ دلار و روسیه با نفت ٦٥ دلار بسته است.

در عین حال هلیما کرافت تحلیلگر شرکت RBC با ارایه سه سناریوی قیمت نفت در سال پیش‌بینی کرده است: «با اینکه قیمت نفت در هفته‌های اخیر بسیار افت کرده و نزدیک به سطوح سال ٢٠٠٤ خود معامله شده، ولی این بدان معنا نیست که بازار کف خود را مشاهده کرده است. صعودی‌ترین موقعیت بدین صورت است که بیش از یک میلیون بشکه نفت از بازار خارج شده و قیمت متوسط به محدوده ٦٠ دلار به ازای هر بشکه برسد. بدترین سناریو دربرگیرنده سونامی وارد شدن تولیدات جدید از سوی اعضای اوپک (عربستان‌سعودی، ایران و لیبی) به بازار جهانی نفت خواهد بود که باعث ضربه شدید به بازار شده و قیمت را حتی به سطوح پایین‌تری خواهد رساند. اما محتمل‌ترین سناریو کرافت این است که بازار در نیمه دوم سال به تعادل برسد.»

اعتماد