آلودگی هوا پدیده‌ای برخاسته از شهرنشینی و صنعتی‌شدن جوامع است که در زمستان به دلیل بروز پدیده وارونگی هوا بیشتر مردم را درگیر خود می‌کند.
از مجموع عوامل آلوده‌ساز محیط‌زیست شهرها، بخش کمی نیز متوجه صنایع بزرگ مانند صنایع پتروشیمی، فولادسازی و سیمان است و از آنجا که صنعت سیمان در زمستان به دلیل پیک مصرف گاز، موظف به استفاده از سوخت مازوت هستند که آلایندگی بیشتری دارد به سراغ این صنعت و نقش آن در میزان آلودگی هوا و چگونگی کنترل و کاهش این اثرات رفتیم.
همه سیمانی‌ها آلاینده نیستند
عمده‌ترین عوامل ایجادکننده آلودگی در صنعت سیمان غبار متصاعد شده ناشی از فرآیند تولید سیمان در حمل‌ونقل مواد اولیه به‌وسیله کامیون از معدن به سمت کارخانه، فرآیند سنگ‌شکنی مواد اولیه، آسیاب کردن مواد اولیه و کلینکر و پیش‌گرم‌کن‌ها و کوره‌های پخت مواد است.
یکی از نکات مهم در فرآیندهای تولید ذرات ریز به صورت گرد و غبار، به‌وجود آمدن ذرات با اندازه ریزتر از ۱۰ میکرون است و گازهای SO۲، NOx و غبار متصاعد شده است.
آلوده شدن هوای اطراف که منبع تنفس همه موجودات زمین است، به‌طور قطع دلیل بسیاری از بیماری‌های تنفسی است.
مشاور محیط‌زیست هلدینگ سیمان فارس- خوزستان در این باره به صمت می‌گوید: از آنجا که تعداد کمی از کارخانه‌های سیمان در نزدیکی شهرها قرار دارند اثر آنها بر هوای کلانشهرها بسیار کمتر از تاثیر خودروها و سیستم‌های گرمایشی منازل که گاه قدیمی بوده و از سوخت‌های فسیلی مانند گازوئیل استفاده می‌کنند، است.
علی اصغر اعلمش با بیان اینکه تفاوتی در فرآیند تولید سیمان در تابستان و زمستان وجود ندارد، می‌افزاید: ۷۵ تا ۸۵ درصد آلاینده‌های هوا در زمستان و تابستان در شهرها از خودروهاست و این امر ثابت شده است با این حال اگر کارخانه‌های سیمان سیستم‌ها کنترلی لازم را نداشته باشند به‌طور قطع آلاینده هستند.
وی با اشاره به اینکه فرسایش‌هایی در محیط‌زیست و خاک در اطراف شهرهای بزرگ نیز مزید بر علت شده و تبدیل به کانون‌های ایجاد ذرات معلق کمتر از ۱۰ و ۲/۵ میکرون می‌شود، می‌گوید: این ذرات بیشترین کانون آلاینده‌هاست اما در آلودگی‌های اخیر تهران که باعث تعطیلی مدارس و ایجاد محدودیت در تردد خودروها به‌ویژه خودروهای عمومی که از سوخت گازوئیل استفاده می‌کنند، شده است نیاز دارد سوخت خود را به گاز که آلایندگی کمتری دارد تغییر دهند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا در زمستان به دلیل استفاده بسیاری از کارخانه‌های سیمان از مازوت به جای سوخت گاز، نظارت بیشتری بر خروجی گازها و غبار معلق از آنها انجام می‌شود یا خیر اظهار کرد: قانونگذار، اصلی را به عنوان پایش خروجی آلاینده‌های صنایع بزرگ مانند پتروشیمی، فولاد و سیمان در نظر گرفته که از ابتدای سال ۹۴ این کارخانه‌ها موظفند با مهلت دوباره‌ای که تا پایان سال‌جاری به آنها داده شده نسبت به نصب سیستم پایش برخط یا آنلاین بر خروجی‌های واحدهای تولیدی خود اقدام کنند که متاسفانه بسیاری از کارخانه‌ها این اصل را هنوز اجرایی نکرده‌اند.
مشاور محیط‌زیست هلدینگ سیمان فارس- خوزستان در ادامه با بیان اینکه با نصب سیستم پایش آنلاین، نیازی به مراجعه گروه آزمایشگاهی از سازمان‌های محیط‌زیست استان‌ها به کارخانه‌ها نیست، می‌گوید: میزان خروجی آلاینده‌ها از دودکش‌های کارخانه‌ها از مرکز استان‌ها و دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط‌زیست به صورت ۲۴ ساعته قابل دریافت و محاسبه است.
اعلمش تصریح می‌کند: ما این کار را به صورت آزمایشی در ۱۸ کارخانه زیرمجموعه هلدینگ فارس – خوزستان انجام داده‌ایم به نحوی که در دورترین واحد که سیمان خاش است می‌توانیم در دفترتهران، تمامی خروجی دودکش‌ها را بررسی و تحلیل کرده و درصورت بروز هرگونه آلودگی خارج از حد مجازی آن را به اطلاع مسئولان آن واحد برسانیم تا رفع مشکل کنند.
سازمان محیط‌زیست در جریان تمامی این عملیات هستند و می‌خواهند در صورت نتیجه‌گیری مثبت از استقرار یک سامانه داخلی آنلاین در مجموعه هلدینگ، آن را به سایر کارخانه‌های بزرگ پیشنهاد بدهند چرا که سازمان محیط‌زیست توان پایش آلاینده‌های تمامی صنایع را ندارد و صنایع باید خود نسبت به استقرار این سیستم و رفع آلودگی‌های زیست‌محیطی اقدام کنند.
وی ادامه می‌دهد: سیمانی‌ها با وجود رکود شدید در بازار ده‌ها میلیارد تومان برای بازسازی و نصب فیلترهای بروز دنیا در مجموعه تولیدی خود هزینه کرده‌اند چراکه در غیراین صورت سازمان محیط‌زیست آنها را به عنوان صنایع آلاینده معرفی کرده و براساس قانون می‌تواند یک درصد از کل فروش کارخانه که رقمی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان است، جریمه‌شان کنند.
کارخانه‌های سیمان ترجیح می‌دهند به جای جریمه، هزینه زیست‌محیطی نصب سیستم‌های فیلتراسیون و پایش آنلاین آلاینده‌ها را بدهند.
توقف تولید به دلیل قطع گاز
دبیر انجمن سیمان با بیان اینکه دولت در زمینه آلودگی هوا هیچ درخواستی برای توقف تولید کارخانه‌های سیمانی نداشته، گفت: تولید ۳۰ تا ۳۵ کوره از ۹۷ کوره فعال در ۷۱ کارخانه سیمانی کشور به دلیل قطع گاز یا مشکل فنی متوقف شده است.
عبدالرضا شیخان در پاسخ به این سوال که با توجه به آلودگی هوا، آیا توقف تولید در کارخانه‌های سیمان اتفاق افتاده یا خیر؟
اظهارکرد: دولت در این زمینه هیچ مکاتبه یا درخواستی از ما نداشته و تعطیلی به دلیل آلودگی هوا انجام نشده است.
وی ادامه داد: پیش از مطرح شدن بحث آلودگی هوا، تولید تعدادی از کارخانه‌های سیمانی به دلیل قطع گاز متوقف شد و بیشتر این کارخانه‌ها با کاهش یا قطع گاز روبه‌رو شدند.
وی در عین حال با اشاره به اجرای طرح فیلتراسیون در کارخانه‌های سیمان و رسیدن آلایندگی این کارخانه‌ها به سطح استانداردهای جهانی، گفت: میزان آلایندگی کارخانه‌های سیمان به صورت آنلاین به‌وسیله سازمان محیط‌زیست کنترل می‌شود و سازمان محیط‌زیست در صورت لزوم، به کارخانه‌ها تذکر لازم را خواهد داد.
شیخان تصریح کرد: در سال گذشته، قطع تولید شرکت‌های سیمانی با هدف صرفه‌جویی در مصرف گاز انجام شد و قرار بود شرکت گاز مبلغی را بابت صرفه‌جویی از این محل در قبوض گاز کارخانه‌های سیمانی لحاظ کند که این اتفاق عملی نشد.
وی افزود: به ظاهر این مسئله در لایحه بودجه سال ۹۵ نیز مورد توجه قرار نگرفته و فکری برای پرداخت طلب کارخانه‌های سیمانی نشده است.
دبیر انجمن سیمان تأکید کرد: این در حالی است که به محض تأخیر در پرداخت هزینه گاز مصرفی کارخانه‌ها، شرکت گاز نسبت به قطع گاز کارخانه‌ها اقدام و عنوان می‌کند تا زمانی که بدهی خود را پرداخت نکنید، گاز کارخانه را وصل نخواهیم کرد.
وی ادامه داد: درحال‌حاضر تولید ۳۰ تا ۳۵ کوره از ۹۷ کوره فعال در ۷۱ کارخانه سیمانی کشور به دلیل قطع گاز یا مشکل فنی متوقف شده و به این ترتیب تولید حدود ۳۵ درصد کوره‌های سیمان کشور متوقف است.
وی با اشاره به کاهش ۱۰ تا ۱۲ درصدی تولید سیمان در ۸ ماه سال‌جاری، پیش‌بینی کرد، تولید سیمان در سال‌جاری، همین میزان کاهش را نسبت به سال گذشته داشته باشد.
گسترش صمت