رفع تحریم سوییفت و تقویت گسترش معاملات بین‌المللی بین بانکی

سوییفت چیست؟

انجمن جهانیِ ارتباطات مالیِ میان بانکی (سوییفت) با تفاهم و توافق 239 بانک از15 کشور اروپایی و آمریکای شمالی در ماه مه سال 1973 میلادی راه اندازی شد. این بنیاد بین المللی که دفتر مرکزی آن در بلژیک است، بیش از 10 هزار بانک و موسسه مالی از 210 کشور جهان را به یکدیگر متصل می کند.

سوییفت طبق قوانین بلژیک عمل می نماید و کشورهای آمریکا، هلند، انگلیس و هنگ کنگ به عنوان مراکز پشتیبان اعضا فعالیت دارند. سوییفت در هر کشور عضو داری یک سَپ (SAP) یعنی نقطه دسترسی به سوییفت می باشد که توسط مؤسسه سوییفت کنترل می شود. سَپ ایران در بانک مرکزی قرار دارد.

این سیستم جهت سرعت بخشیدن به انجام معاملات ارزی و جلب رضایت مشتریان و همچنین هماهنگی تمام عملیات ارزی در سطح جهانی با استفاده از یک نرم افزار استاندارد مورد توجه واقع گردیده است.

در حال حاضر تمام بانک‌های داخلی ایران به مرکز سپ در بانک مرکزی متصل بوده و از طریق سیستم ماهواره‌ای پیام‌ها را برای بانک‌های خارج از کشور ارسال می نمایند.

سوییفت به اعضای خود امکان می دهد تا اطلاعات مالی مورد نیاز خود را به صورت امن و استاندارد مبادله کنند و با این کار، هزینه و ریسک مبادلات بانکی را کاهش و کارایی را افزایش می دهد.

بنابراین، سوییفت نه یک موسسه مالی و بانکی است و نه حتی اطلاعات مالی و بانکی را در خود ذخیره می کند؛ بلکه صرفا شرکتی تعاونی است که نظام ارتباطات استاندارد میان بانک ها و موسسه های مالی جهان را شکل دهی کرده است. پس روی کاغذ هر بانکی می تواند بدون عضویت در سوییفت با نهادهای مالی جهان تراکنش انجام دهد، هرچند درعمل کمتر موسسه بین المللی حاضر می شود ریسک ارتباطات غیراستاندارد و تضمین نشده را بپذیرد. به زبان ساده‌تر، تراکنش بین‌المللی بدون سوییفت، مانند این است که مدیر یک شرکت بخواهد به جای استفاده از نامه رسمی و دارای سربرگ، در خانه و با استفاده از ایمیل شخصی با شرکت های دیگر نامه نگاری انجام دهد.

ورود ایران به سوییفت

در سال 1364 کارشناسان بانک مرکزی بررسی های اولیه را برای عضویت بانک های ایرانی در سوییفت انجام دادند ولی با توجه به وقوع جنگ تحمیلی و اولویت های اساسی تر این عضویت به تعویق افتاد. در سال 1369 و پس از پایان جنگ، بانک مرکزی هیأتی را مأمور هماهنگی با بانک‌های تجاری به منظور عضویت در سوییفت کرد.

پس از طی دوره بررسی عضویت، در اواخر سال 1370 و پس از هماهنگی های لازم با بانک‌های تجاری تقاضای عضویت سیستم بانکی ایران توسط بانک مرکزی به سوییفت ارایه شد. در آذرماه 1371 عضویت بانک مرکزی به همراه پنج بانک تجاری صادرات، ملی، تجارت، ملت و سپه در پذیرفته شد.

قطع ارتباط سوییفت با ایران

با بالا گرفتن اختلاف نظرهای بین المللی در خصوص مسائل هسته ای کشور، روز شنبه 27 اسفند 1390 و در پایان ساعت اداری رسمی کشور سیستم سوییفت بانک مرکزی ایران در چارچوب تحریم های اروپایی قطع شد. با این تصمیم، خدمات سوییفت به روی تقریبا همه بانک های مهم ایران از جمله بانک مرکزی، بانک ملی، بانک ملت، بانک تجارت، بانک رفاه، بانک آینده، بانک بین المللی پرشیا، پست بانک و... مسدود شد. هر چند تحریم ها مراودات بین المللی بانکهای ایرانی را متوقف نکرد، با این وجود هزینه های زیادی بر عملیات ارزی و بانکی کل سیستم بانکی کشور وارد شد.

بدین ترتیب ایران اولین کشور عضوی بود که سوییفت ارتباطات خود را با آن قطع کرد. تاکنون به جز ایران ارتباط سوییفت با کشور دیگری قطع نشده است. در ماه‌های اخیر که روابط روسیه و اتحادیه اروپا بر سر مناقشه شرق اوکراین به وخامت گرویده، زمزمه تحریم روسیه در سوییفت نیز شنیده می شود ، هر چند که هنوز این شایعه به واقعیت تبدیل نشده است.

اگرچه برخی از بانک‌های محروم از خدمات سوییفت توانستند با اجاره خطوط تلفن و فکس از همتایان خود در دوبی، ترکیه و چین به انتقال پول بپردازند یا بانک های تحریم نشده ایرانی را واسطه انتقال قرار دهند، اما این کار برایشان با کندی و هزینه فراوان صورت می گرفت. علاوه بر این، صدور حکم تحریم علیه برخی بانک های ایرانی، بانک های غربی را وادار کرد از انجام سایر ارتباطات بانکی با بانک‌های تحریم شده نیز خودداری کنند.

آینده ایران در سوییفت

با برداشته شدن تحریم ها یکی از گروه‌هایی که بیشترین تاثیر مثبت را از این اتفاق می بیند شبکه بانکی است. چرا که برداشته شدن تحریم ها تاثیر قابل توجهی در فعالیت و سودآوری آنها خواهد داشت و در بازار سرمایه نیز اثر این خبر خوش به صورت کاملا محسوس مشاهده شده و شرکتهای این گروه از جمله نمادهایی هستند که در روزهای معاملاتی گذشته با افزایش تقاضا و رشد مواجه بوده اند.

غلامعلی کامیاب معاون ارزی و عضو هیات عامل بانک مرکزی پیشتر درخصوص اتصال بانک‌های ایرانی به سوییفت گفت: اتصال بانک‌ها به «سوییفت» مستلزم طی تشریفاتی است که ممکن است چند هفته به طول انجامد. کامیاب با اشاره به اینکه با مقامات سوییفت مذاکره شده تا بتوان این مدت را کاهش داد، گفت: خوشبختانه مقامات سوییفت نظر مساعد دارند و ما امیدواریم که بانک های ما هرچه سریع تر به سوییفت وصل شوند. در حال حاضر 14 بانک ایران به سوییفت مجهز بوده و از خدمات آن بهره‌مند هستند پنج بانک نیز در آخرین مراحل اتصال به سوییفت هستند.

حسن یعقوبی مدیر ارتباطات اداره بین الملل بانک مرکزی نیز پیشتر دراین زمینه گفت: بانک‌های خصوصی غیرتحریمی در حال حاضر از خدمات سوییفت برخوردارند و بقیه نیز کمتر از دو هفته بعد از اجرای برجام از این خدمات برخوردار خواهند شد. یعقوبی گفت با اجرای برجام، ما بعنوان عضو جدید سوییفت مطرح می شویم و فرایند الحاق مجدد مطرح خواهد شد.

وی اظهارداشت: براساس برجام، موانع پیش روی استفاده از خدمات بین بانکی از جمله سوییفت، میسر می شود؛ بنابراین دو هفته پس از آغاز اجرای برجام، سوییفت برقرار می شود.

یعقوبی درمورد زمان ورود به سوییفت نیز گفت: ما نمی گوییم امروز که برجام اجرا شد فردا سوییفت برقرار می شود، بلکه بانک مرکزی از روز اجرایی شدن برجام اقدام کرده و در دو هفته موضوع به نتیجه خواهد رسید.

ابولفضل نجارزاده، مدیرعامل بانک صنعت و معدن ایران گفت: در ماه های اخیر مذاکراتی برای رفع زودهنگام تحریم سوییفت انجام شده و برای برداشته شدن این محدودیت بانکی آماده هستیم.

مدیرعامل بانک صنعت و معدن ایران گفت: نخستین گامی که برای پیشرفت نیاز داریم، پیوستن به شبکه جهانی سوییفت و امکان برخورداری از نقل و انتقالات بانکی امن و ارزان است.

ولادیمیر زاخاروف رئیس انستیتو پژوهش های سیاسی و راهبردی روسیه گفت: اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام ) و به دنبال آن آغاز لغو تحریم های جمهوری اسلامی ایران، شکوفایی اقتصاد این کشور را به همراه خواهد داشت و تهران برای چنین مرحله مهمی آماده شده است.

وی از ثمرات مهم لغو تحریم ها را الحاق مجدد ایران به سوییفت و برخورداری از خدمات این سیستم بین المللی اشاره کرد و افزود: بسیاری از مراکز اقتصادی از جمله بانک های روسیه به دلیل کنار گذاشته شدن ایران از خدمات سوییفت امکان برقراری یا توسعه همکاری با این کشور را از دست داده اند. این مساله در سالهای اخیر موجب محدودیت شدید مبادلات بازرگانی میان ایران و روسیه شد که حتی به یک میلیارد دلار هم رسید که با توجه به ظرفیت های بزرگ ایران و روسیه رقم ناچیزی است.

زاخاروف ادامه داد: به همین دلیل از تابستان گذشته شاهد رفت و آمد بسیاری از مقام‌ها، صاحبان صنایع، مراکز و شرکت های اقتصادی و نفتی کشورهای توسعه یافته به ویژه اروپایی به ایران برای فراهم آوردن زمینه برقراری همکاری ها در دوران پساتحریم هستیم.

سوییفت اعلام کرده است که با وجود لغو تحریمهای هسته ای، برخی از بانک های ایران مشمول تحریم های غیر هسته ای هستند و ارتباط آنها با سوییفت کماکان قطع خواهد بود.

ایرنا