جنجال بر سر قیمت خوراک گاز شرکت‌های پتروشیمی که حداقل ۳ نفر از وزرای کابینه حسن روحانی را درگیر کرده است، روز گذشته کام بورس را پس از صعود‌های برجام تلخ کرد و منجر به افت سنگین بورس شد.
دیروز بورس تهران مثبت بود اما ناگهان طوفانی به‌پا شد و باد همه‌‌چیز را با خود برد. اول صبح که معاملات بورس آغاز شد هیجان ناشی از اجرای برجام در تالار موج می‌زد و این امید به آینده منجر شد که شاخص بورس تهران با یک صعود انفجاری در کمتر از 40دقیقه 1000 واحد رشد کند اما ناگهان همه‌‌چیز رنگ باخت و شاخص بورس یکباره فرو ریخت. فعالان بازار بهت‌زده از خود می‌پرسیدند علت نزول شاخص بورس چیست؟
ماجرا از چه قرار است؟
ماجرا از این قرار است که وزارت نفت قیمت خوراک گاز شرکت‌های پتروشیمی را در سال‌جاری 13 سنت اعلام کرده است اما شرکت‌های تولید‌کننده محصولات پتروشیمی که از خوراک گاز به‌عنوان ماده اولیه برای تولید محصولاتشان استفاده می‌کنند معتقدند که این قیمت خیلی گران است و باعث می‌شود هزینه هایشان بالا برود و سودشان کاهش یابد. به همین دلیل مالکان شرکت‌های پتروشیمی که محصولاتشان را با خوراک گاز تولید می‌کنند از وزارت نفت خواستند خوراک ارزان تری به آنها بدهد تا آنها در بازارهای داخلی و منطقه‌ای قدرت رقابت داشته باشند.
اما بیژن زنگنه، وزیر کرمانشاهی دولت روحانی در نامه‌ای که به اسحاق جهانگیری نوشته تأکید کرده است هزینه ارسال گاز به واحدهای پتروشیمی حداقل 12سنت است به همین دلیل امکان اینکه قیمت خوراک گاز کمتر از این رقم باشد وجود ندارد.این دعوا 2سال است که ادامه دارد و منجربه کاهش قیمت سهام شرکت‌های پتروشیمی که نزدیک به 25درصد از کل بازار سهام را در اختیار دارند، شده است.
فرمول جدید خوراک گاز
پس از 2 سال کشمکش، روز شنبه همگام با اجرای برجام خبر رسید وزارت نفت فرمول جدیدی را برای قیمت گاز شرکت‌های پتروشیمی اعلام کرده است. بلافاصله احمد مهدوی ابهری دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی به‌عنوان مدافع شرکت‌های پتروشیمی که خواستار کاهش قیمت خوراک گاز هستند با رسانه‌ها گفت‌وگو و اعلام کرد براساس محاسباتی که این انجمن انجام داده است وزارت نفت قیمت خوراک گاز شرکت‌های پتروشیمی را 8تا 8.5سنت اعلام کرده است اما همان زمان نیز برخی سهامداران نسبت به تعیین قیمت 8.5سنتی خوراک با استفاده از فرمول جدید مشکوک بودند؛ چرا‌که فرمول اعلام شده وزارت نفت آنقدر پیچیده بود که محاسبات آن به درستی انجام نمی‌شد.
از سوی دیگر با توجه به آنکه فرمول جدید پیشنهاد شده از سوی وزارت نفت در روز شنبه و همزمان با زمان اجرای برجام اعلام می‌شد سهامداران ارزیابی‌هایی که در مورد قیمت خوراک پتروشیمی‌ها انجام شده بود را قبول کردند و با استناد به اینکه قیمت جدید خوراک 8سنت است وارد بازار سهام شدند و این رویه انرژی بورس را در کنار برجام دوبرابر کرد و منجر شد در شرایطی که بورس‌های عربی در حال سقوط بودند بورس تهران با رشد انفجاری مواجه شود.
سهامداران از خواب بیدار شدند
اما دیروز همه‌‌چیز ناگهان فروریخت، پس از 2 روزصعود و درحالی‌که بورس‌های عربی تحت‌تأثیر توافق ایران و غرب بر سر پرونده هسته‌ای مدام در حال نزول بودند بورس تهران در میانه مبادلات ازخواب بیدار و متوجه شد ارزیابی‌هایی که در مورد خوراک پتروشیمی انجام داده غلط از آب در آمده است. فعالان بازار احساس می‌کردند وزارت نفت سرشان کلاه گذاشته و با اعلام یک فرمول پیچیده بازار را گول زده است. این اتفاق در ساعت 9:35دقیقه صبح رخ داد. البته سهامداران حقوقی بزرگ از همان روزشنبه هم می‌دانستند قضیه از چه قرار است به‌خاطر همین در 2روز گذشته سهامداران حقیقی و کوچک تحت‌تأثیر هیجان ناشی از برجام در حال خرید سهام بودند اما حقوقی‌ها سهامشان را می‌فروختند.
چه‌کسی درست می‌گوید؟
چندی پیش پس از آنکه 4 وزیر اقتصاد، صنعت، دفاع و کار به رئیس‌جمهور نامه نوشتند و از او درباره اوضاع بد اقتصادی گلایه کردند، اکبر ترکان مشاور رئیس‌جمهور به این نامه اشاره کرد و گفت: « وجه مشترک همکارانی که این نامه را نوشته‌اند، پتروشیمی است. ما خوراک ارزان به پتروشیمی‌ها می‌دهیم، به‌طوری که پتروشیمی‌ها خوراک را به یک سوم قیمت جهانی تحویل می‌گیرند. سود پتروشیمی‌ها خوب است، چنان‌که در برخی موارد شاهد هستیم برخی پتروشیمی‌ها سالانه تا 80درصد مبلغ سرمایه‌گذاری سود کرده‌اند.» ترکان تصریح کرد: «اینکه ما انتظار داشته باشیم خوراک با نرخ زیر 13سنت به پتروشیمی‌ها داده شود، به این معناست که از بودجه وزارت نفت، برای اصلاح شاخص بورس یارانه بدهیم.»
اشاره سخنان ترکان به سودی است که شرکت‌های پتروشیمی از تولید محصولاتشان با گاز به‌دست می‌آورند.هرچند اطلاعات آماری دقیقی در دست نیست که نشان دهدحاشیه سود این شرکت‌ها چقدر است امابه گفته ترکان حاشیه سود این شرکت‌ها بیشتر از 80درصد است. با وجود این صاحبان سهام پتروشیمی از تأثیر منفی تغییر قیمت خوراک بر سود این شرکت‌ها و کاهش جذابیت این نرخ برای سرمایه‌گذاری آینده سخن می‌گویند. در سال1393 حاشیه سود مهم‌ترین شرکت‌های پتروشیمی ایران بین 60تا 99درصد بود. هم‌اکنون حاشیه سود صنعت خودرو‌سازی کمتر از 4درصد است.
برخی از مقامات در دولت اشاره می‌کنند مالکان اصلی شرکت‌های پتروشیمی بدون اینکه به این واقعیت اشاره کنند که نرخ پایین قیمت خوراک گاز پتروشیمی‌ها باعث شده است منابع نهاد‌های عمومی به سمت سرمایه‌گذاری در پتروشیمی‌های گازی متمرکز شود و این تمرکز منجر به افزایش بیسابقه تولید متانول شده است، خواستار کاهش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها هستند. آنها مدعی‌اند، افزایش بیسابقه تولید متانول ایران به‌عنوان یکی از محصولات پتروشیمی‌های گازی در چند سال آینده قیمت جهانی متانول را در بازارهای جهانی دچار سقوط خواهد کرد.
مالک سهام پتروشیمی‌های گازی کیست؟
اطلاعات آماری صنعت پتروشیمی نشان می‌دهد هم‌اکنون شرکت‌های پتروشیمی پردیس، فناوران، زاگرس، شیراز، خراسان، مارون و کرمانشاه محصولاتشان را با خوراک گاز تولید می‌کنند و عمده سهام این شرکت‌ها نیز در اختیار شرکت گسترش نفت و گاز پارسیان است، این در حالی است که 70درصد از سهام این شرکت متعلق به سرمایه‌گذاری غدیر است و مالک عمده سهام غدیر نیز سازمان تأمین اجتماعی نیرو‌های مسلح(به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم) است.
این در حالی است که در مبادلات روز گذشته شرکت گسترش نفت و گاز پارسیان به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکتی که از افزایش یا کاهش نرخ خوراک، سود یا زیان می‌کند به‌دلیل نزول قیمت سهامش بیشترین اثر را در کاهش شاخص بورس داشت.
این شرکت در مجموع 100واحد شاخص بورس را پایین کشیدوپس از آن شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تأمین که مالک دیگر سهام شرکت‌های پتروشیمی است با بیشترین اثر منفی منجر به کاهش شاخص بورس تا 100واحد دیگر شد.دیروز همچنین شرکت‌های سرمایه‌گذاری غدیر و پتروشیمی شازند ازشرکت‌هایی بودند که بیشترین نقش را در نزول شاخص داشتند.
به این ترتیب بورس تهران که با شروع معاملات صبح دیروز طی ۴۰ دقیقه اول بیش از ۱۰۰۰ واحد رشد کرده بود، از ساعت 9:35 نزولی شد و سرانجام با 304واحد کاهش به 65هزارو 119واحد رسید.
قیمت 8.5سنتی جذاب است
روز یکشنبه دبیر انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی گفت: اگرچه در ابلاغ معاون اول رئیس‌جمهور به نرخ خوراک پتروشیمی‌ها اشاره نشده، اما با شاخص‌های اعلام شده و محاسبات ما رقمی بین ۸ تا 8.5سنت به‌دست می‌آید که در مقایسه با ۱۳ سنت قبلی، نگرانی را تا حد زیادی برطرف می‌کند. احمد مهدوی ابهری با اشاره به ابلاغ فرمول تعیین قیمت گاز طبیعی خوراک پتروشیمی‌ها گفت: با توجه به کاهش قیمت جهانی نفت، از مدت‌ها پیش انتظار می‌رفت نرخ خوراک پتروشیمی‌ها نیز متناسب با آن تعدیل شود؛ بنابراین تصمیم جدید اگرچه دیرهنگام اما برای این صنعت مادر مطلوب است و جای تقدیر و تشکر دارد.
قیمت 8.5سنتی جذاب نیست
اما محمدعلی رجالی، نایب‌رئیس انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در گفت‌وگوی جداگانه‌ای با اعلام اینکه فرمول جدید هنوز جذاب نیست، گفت: هرچند قیمت جدید گاز طبیعی برای واحدهای پتروشیمی نسبت به قبل بهتر است، اما برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی کافی نیست.او با بیان اینکه نرخ خوراک پتروشیمی‌ها هنوز با قیمت نفت همخوانی ندارد، افزود: رقبای خارجی ما جایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که هم فضای کسب و کار و هم قیمت تمام‌شده پروژه مناسب باشد.
قیمت 8.5سنتی حدس و گمان است
پس از اظهارنظر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، عباس شعری مقدم معاون وزیر نفت در اظهارنظری قیمت 8.5سنتی خوراک گاز واحدهای پتروشیمی را تنها حدس و گمان اعلام کرد. شعری مقدم که در عین حال مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیزهست درباره اینکه انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی قیمت تعیین شده برای خوراک گاز واحدهای پتروشیمی را در فرمول جدید بین 8تا 8.5سنت اعلام کرده به خبرگزاری تسنیم گفت: باور بفرمایید هرچه گفته شد حدس و گمان است.
قیمت 8.5سنتی تفسیر است
یک کارشناس صنعت پتروشیمی نیز گفت: قیمت 8.5سنتی که توسط انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی اعلام شده تفسیر آنها از فرمول ابلاغ شده توسط معاون اول رئیس‌جمهور است و مورد تأیید وزارت نفت نیست. پیام کهتری با اشاره به اینکه بعید است وزیر نفت از مواضع خود درباره پایین بودن قیمت خوراک گاز پتروشیمی‌ها کوتاه بیاید، گفت: در مکاتباتی که آقای زنگنه با آقای جهانگیری داشت، عنوان شده بود، هزینه تولید و انتقال خوراک گاز به واحدهای پتروشیمی حدود 12سنت می‌شود.
در چنین شرایطی بعید می‌دانم که وزارت نفت رقمی کمتر را برای خوراک گاز پتروشیمی تعیین کند. وی افزود: اما اینکه چرا بخش خصوصی اصرار دارد قیمت مدنظر خود را به‌عنوان قیمت نهایی خوراک رسانه‌ای کند، این است که فضا را به نفع خود مدیریت کند.
همشهری