سال ۹۰ برای بازار ارز و سکه، سال هیجان و قیمت‌های عجیب و محیرالعقول بود. در سالی‌که گذشت موج رشد نرخ‌ها به تناوب از چهارراه استانبول به بازار سکه می‌رفت و هرازگاهی همزمان هر دو بازار را تکان می‌داد. در ادامه هم نوسان قیمت و بی‌ثباتی به عنوان میراث از سال کهنه به نو رسید تا بلاتکلیفی در مورد آینده قیمتها تداوم داشته باشد.
بهار پرخبر
فروردین ۹۰ در بازارهای جهانی قیمت هر اونس طلا روی موج صعود حرکت می‌کرد. در همان روزها رویترز گزارش داد این رشد قیمت به دنبال افزایش قیمت جهانی نفت و کاهش شدید ارزش دلار صورت می‌گیرد. به این ترتیب بهار سال گذشته در شرایطی آغاز شد که سکه طرح‌قدیم تازه وارد کانال ۴۰۰هزار تومان شده بود و در بازار ارز هم هر دلار هنوز به رقم هزارو ۱۰۰تومان نرسیده بود و کسی از سونامی دلار خبر نداشت.
در سوپرمارکت هم سکه می‌فروشیم
به هر حال اردیبهشت از راه نرسیده سکه به انتهای کانال ۴۰۰هزار تومان نزدیک شد تا بالاخره بانک مرکزی سیاست سکوت را رها کند و تصمیم به اجرای سیاست عرضه‌های ارزان در شعب بانک ملی بگیرد. عرضه این سکه‌ها از روز سوم اردیبهشت در شعب منتخب بانک ملی ایران آغاز شد. اردیبهشت ۹۰ با فروش بسته‌های جادویی در شعب بانک ملی آغاز شد. بهمنی وعده داده بود با فروش زیر قیمت بازار تب و تاب بازار را مهار کند حتی اگر قرار باشد در هر سوپرمارکتی سکه به مردم بفروشد.
بانک مرکزی رقیب بازار شد
نیمه اول اردیبهشت‌ماه ۹۰ بانک مرکزی رسما به فروشنده قدر بازار تبدیل شد و جالب‌تر اینکه در نیمه دوم اردیبهشت این بانک در جذب مشتری و حتی قیمت بالاتر با بازاری‌ها کورس گذاشت.
دلار ۱۲۰۰ تومانی شد
آخرین ماه بهاری که آغاز شد دلار هم به مرز هزارو ۲۰۰تومان رسید. مرزی که سکوی پرواز پول آمریکا در بازار ایران به‌شمار می‌رود.
بانک مرکزی از بازار آزاد جلو زد
در سومین روز خرداد قیمت‌های بانک مرکزی برای سکه در شعب بانک ملی از بازار آزاد هم جلو زد در آخرین روزهای اردیبهشت‌ماه سکه گرفتار داستان مالیات بر ارزش افزوده بود. موضوعی که قیمتها را به‌شدت بالا برد. این تب و تاب به‌زودی تقریبا فروکش کرد اما قیمت‌های بانک مرکزی ثابت باقی مانده بود. به این ترتیب قیمت دولتی از نرخ بازار پیش افتاد.
اولین دستور‌العمل ارزی
سال گذشته اهالی بازار ارز به سریال دستورالعمل‌های ارزی بانک مرکزی عادت کرده بودند. دستورالعمل‌هایی که گاه جالب و حتی عجیب و گاهی متناقض به‌نظر می‌رسیدند. اولین قسمت این بخشنامه‌ها از سریالی که ۱۷ قسمت آن تا امروز پخش شده، خردادماه همه را شگفت‌زده کرد. در این بخشنامه بانک مرکزی شرایط جدید فروش ارز مسافرتی را اعلام کرد به این ترتیب و با استناد به این بخشنامه فروش ارز به مسافران عراق ممنوع شد.
روی دلار ۱۲۰۰ تومانی را نخواهید دید
بهمنی در همان روزهای نیمه اول خرداد به بازار ارز وعده داد به هر طریقی ازجمله تزریق دلار قیمتها را مهار خواهد کرد و بازار هرگز دوباره قیمت هزارو ۲۰۰تومان را به چشم نخواهد دید. اما یک‌هفته نشده ورق برگشت و بانک مرکزی تغییر عقیده داد. این بانک اعلام کرد که بازار ارز را تک‌نرخی میکند البته نه با ارزان‌شدن قیمت در بازار آزاد بلکه با گرانی ۱۱درصدی قیمت ارز در بازار دولتی.
همیشه پای بانک مرکزی در میان است
اما این سیاست فی‌البداهه بانک مرکزی همانطوری که انتظار می‌رفت نتیجه عکس داد. قرار بود با افزایش قیمت ارز در بازار رسمی، بازار دلالها در چهارراه استانبول تخته شود و قیمتها به ثبات برسد اما سیاست جدید نتیجه عکس داده و قیمتها نه‌تنها یکسان نشده بلکه عرضه کم و قطره‌چکانی ارز به بازار، کسب‌وکار واسطه‌ها را رونق داده است.
باز هم بخشنامه
شوک رشد قیمت در بازار ارز هنوز به آخر نرسیده بود که بانک مرکزی باز هم دست به کار شد و بخشنامه‌ای جدید صادر کرد. در این بخشنامه متولی بازار پول به همه بانکها دستور داد ترتیبی اتخاذ کنند تا در چارچوب موارد پیش‌بینی شده در بخشنامه‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی، ارز مورد نیاز متقاضیان اعم از حواله یا اسکناس تامین شود و هیچ‌گونه وقفه‌ای در این زمینه به‌وجود نیاید.
دلار را ۹۰ تومان‌گران می‌کنیم
در سوی دیگر رییس‌کل بانک مرکزی برنامه‌های نوینی داشت. به عبارت دیگر اگرچه وزیر، خبر از حرکت به سوی تک‌نرخی‌شدن می‌داد، بهمنی معتقد بود به‌زودی با اجرای برنامه جدید این بانک، برای کاهش ۹۰تومانی قیمت دلار در بازار آزاد، قیمت این نوع ارز بسیار پایین‌تر از قیمت قبلی خواهد شد. اما باوجود خوش‌بینی بانک مرکزی، تابستان که از راه رسید ورق برگشت و متولی بازار رسمی مجبور به عقب‌نشینی شد.
رییس‌کل خط و نشان کشید
بانک مرکزی از سیاست تک‌نرخی‌شدن عقب‌نشینی کرد اما بازاری که حرکت در مدار صعود را تجربه کرده بود لزوما تمایلی برای عقب‌نشینی از خود نشان نمی‌داد نتیجه اینکه حرکت به سوی دلار هزارو ۲۰۰تومانی از سر گرفته شد. در نتیجه محمود بهمنی به بازار ارز هشدار داد و خط و نشان کشید. او افزود: بانک مرکزی کمیته ارز را تشکیل‌داده است و در این راستا با دو مدیر بانک تجاری برخورد و ۱۱صرافی را تعطیل کرد.
سکه نیم‌میلیون تومانی در بانک
مرداد ماه ۹۰ طلا در بازارهای جهانی پرواز کرد و رو به سوی هزارو ۸۰۰دلار به ازای هر اونس داشت. بانک مرکزی هم برای اینکه از قافله عقب نماند بالاخره رکورد ۵۰۰هزار تومان را زد و قیمت هر قطعه سکه بانکی طرح جدید برای عرضه در شعب بانکی با احتساب مالیات بر ارزش‌افزوده را ۵۱۷هزارو ۹۲۰تومان اعلام کرد.
دلار دوباره ۱۲۰۰ تومان
در هفتمین روز شهریور دلار دوباره هزارو ۲۰۰تومان شد. یک هفته بعد البته پای دلار در مرز هزارو ۲۰۰تومان محکم شد و ارزش هر واحد از آن تا هزارو ۲۲۰تومان هم افزایش یافت.
سکه 600 هزار تومان
اما در شرایطی که قیمتها لحظه‌ای صعود می‌کرد بانک‌مرکزی خیال پادرمیانی نداشت، نیمه شهریور سکه بالاخره ۶۰۰هزار تومانی شد.
حباب نداریم!
با این‌همه متولی بازار رسمی کماکان معتقد بود همه‌جا امن و امان است و چه قیمتها بالا برود چه پایین بیاید نرخ‌ها واقعی است! محمود بهمنی می‌گفت: قیمت طلا در بازار داخلی مطابق بازار جهانی است و حبابی در بازار داخلی نداریم.
آقای رییس غافلگیر شد
پاییز از راه رسید و همراه خود دلار هزارو۳۰۰تومانی را به بازار آورد. جالب اینکه وقتی محمود بهمنی رییس‌کل بانک مرکزی بعد از یک هفته از اجلاس صندوق بین‌المللی پول بازگشت خبر دلار هزارو ۳۰۰تومانی به گوشش خورد و برای آنکه قافیه را نبازد از راه نرسیده گفت جای هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد و قیمتها تا آخر همین هفته کنترل خواهد شد.
بانک مرکزی سخت‌گیر شد
در روزهای بعد اعمال‌نظرهای بانک مرکزی بیشتر شد. متولی بازار قوانین دریافت ارز مسافرتی را سخت‌تر کرد اما نتیجه تقریبا برعکس بود چون عملا گروه آژانس‌های هوایی و صراف‌ها جبهه متحد تشکیل دادند تا با صدور بلیت هواپیما و دریافت گذرنامه افراد به صورت گروهی اقدام به دریافت ارز مسافرتی بکنند.
صندوق‌های ذخیره ارزی مردمی
دلار تا یازدهم شهریور به هزارو ۳۴۰تومان رسید. صراف‌ها، بانک مرکزی را دلیل این گرانی می‌دانستند و معتقد بودند که متولی بازار آب به آسیاب گرانی می‌ریزد اما گذشته از درست یا غلط بودن این ادعا نوسان نرخ ارز مردم را متقاعد کرده بود که در خانه‌های‌شان صندوق ذخیره ارز دایر کنند. بهمنی خیال کوتاه‌آمدن نداشت در نهایت هم آذرماه شورای پول و اعتبار با مصوبه‌ای بانک مرکزی را ملزم به ایجاد بازار تک‌نرخی کرد.
حباب قیمت را خالی می‌کنیم
هفته اول آذر دستور عقب‌نشینی دلار به‌طور رسمی از سوی بانک مرکزی صادر شد. به عبارت دیگر بالاخره بانک مرکزی تصمیم خود را برای ورود به بازار ارز گرفت تا شاید مهار قیمتها را به دست بگیرد. آقای رییس‌کل هم بالاخره پذیرفت که بازار دچار حباب است و به همین خاطر به همکارانش دستور داد که حباب را تخلیه کنند.
فرمول محرمانه بانک مرکزی
این‌همه در حالی بود که بانک مرکزی بر سیاست تک‌نرخی شدن بازار ارز اصرار داشت و آن‌طور که مینو کیانی‌راد معاون ارزی تازه منصوب‌شده بانک مرکزی می‌گفت: بانک مرکزی برای محاسبه نرخ ارز مکانیزمی دارد که ترجیح می‌دهد روش‌های این محاسبات اعلام نشود.
منتظر پیش‌فروش سکه باشید
در بیستمین روز آذر بازار سکه با یک شوک تازه روبه‌رو شد. در این روز رییس‌کل بانک مرکزی نه‌تنها معاملات آتی سکه را به‌طور رسمی قمار اعلام کرد بلکه در یک اعلام جنگ رسمی به بورس کالا خبر داد که به‌زودی پیش‌فروش سکه را با قیمت ۵۳۰ تا ۵۴۰هزار تومان آغاز خواهد کرد.
سال ۲۰۱۲ با دلار ۱۶۰۰تومانی
سال ۲۰۱۲ برای بازار ارز با دلار هزارو ۶۰۰تومانی آغاز شد. در چنین شرایطی رییس‌کل بانک مرکزی با اعلام برنامه‌های جدید بانک مرکزی برای ثبات و تعادل‌بخشی نرخ‌ها در بازار ارز، از کاهش نرخ دلار در روزهای آتی خبر داد.
دلار مسافرتی نصف شد
قدم بعدی بانک مرکزی کم کردن سهمیه ارز مسافرتی بود. به‌گفته بهمنی براساس اطلاعیه جدید بانک مرکزی دلار مسافری که پیش از این دوهزاردلار بود، با ۵۰درصد به ۱۰۰۰دلار کاهش یافته است. بانک مرکزی همچنین قیمت هزارو ۴۰۰تومان را به‌عنوان قیمت رسمی به صرافی‌ها ابلاغ کرد. این در حالی بود که اطلاعیه کانون صرافان مبنی بر فروش دلار هزارو 400تومانی موجب شد تا عملا فعالیت صرافی‌های مجاز قفل شده و به‌جای آن دلالها از این آب گل‌آلود تا می‌توانند ماهی بگیرند. نتیجه تمام تلاش‌های بانک مرکزی اینکه چهارراه استانبول و خیابان منوچهری با خبر جمع‌آوری دلالها و دستفروش‌ها متشنج شد و بعد سوت‌وکور به نظر می‌رسید.
بانک مرکزی دستور داد
بعد از اینکه بانک مرکزی به صرافی‌ها اعلام کرد در صورت رعایت نکردن سقف هزارو ۴۰۰تومان باید قید مجوزشان را بزنند، نوبت به مردم رسید که با تکالیف بانک مرکزی مواجه شوند. در آخرین روزهای دی‌ماه معاون نظارتی بانک مرکزی اعلام کرد خرید و فروش دلار و دیگر ارزها بدون فاکتور و سند رسمی از صرافی‌ها قاچاق محسوب میشود. بعد هم همان طور که انتظار می‌رفت، ۱۵ روز به مردم فرصت داد تا ارز خود را به قیمت دولتی یعنی هزارو ۳۵۰تومان در شعب بانک بفروشند.
سکه ۱۰۰۰۰۰۰ تومان، دلار ۲۲۰۰ تومان
اولین روز بهمن امسال در تقویم ایرانی‌ها به‌عنوان روزی فراموش‌نشدنی قطعا به ثبت رسیده؛ روزی که در آن سکه بهار آزادی با اقتدار یک‌میلیون‌تومانی شد، دو روز بعد هم همان طور که انتظار می‌رفت و پیش‌بینی میشد در سایه تحریم نفتی ایران از سوی اتحادیه اروپا دلار نه‌تنها به سادگی از مرز دوهزارتومان گذشت بلکه بیش از 200تومان هم در کانال جدید پیشروی کرد.
بازار تک‌نرخی شد
در هشتمین روز بهمن رییس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد: ارز به‌صورت تک‌نرخی با قیمت هزارو 226تومان به متقاضیان عرضه خواهد شد. از روزی که این خبر اعلام شد، بازار شوکه شد ولی بانک مرکزی خیال کوتاه آمدن نداشت و اعلام کرد اگر لازم باشد، از نیروی قضایی و انتظامی هم کمک خواهد گرفت.
بازار تک‌نرخی نشد
از بهمن‌ماه که بازار ارز تک‌نرخی شد تا آخرین روزهای سال۹۰ چهارراه استانبول تهران و خیابان منوچهری تهران به تنها چیزی که شباهت نداشت بازار تک‌نرخی بود. قرار بود با اعلام قیمت هزارو ۲۲۶تومان برای دلار آن‌هم با فرمول پیچیده و سری بانک مرکزی آب رفته به جوی بازگردد، دلار بر سرعقل بیاید و دلالها دست از نوسان‌سازی و نوسان‌گیری بردارند، اما اتفاقات بعدی نشان داد که تا اطلاع ثانوی حنای بانک مرکزی برای بازار و مشتریانش رنگی ندارد.
تا آخرین روزهای سال ۹۰ با وجود اصرار بانک مرکزی ارزش دلار در مرز هزارو ۹۰۰تومان در نوسان بود و سکه هم در کانال ۸۰۰هزارتومان در حرکت بود. در آخرین روزهای سال هم رییس‌کل بانک مرکزی بالاخره کوتاه آمد و با صراف‌ها بر سر میز مذاکره نشست و پذیرفت که آنها قیمت‌هایشان را براساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین کنند.
۹۱ و تداوم نوسان
در سال جدید بانک مرکزی باز هم بر سنت صدور بخشنامه اصرار داشت. در این مدت با برگزاری نشست استانبول و توافق ایران و غرب قیمت دلار تعدیل شد. افت قیمت‌های جهانی طلا هم ارزش سکه را در مدار نزول و عقب‌نشینی قرار داد هر چند بانک مرکزی کماکان اصرار دارد که بازگشت ثبات را به‌حساب سیاست‌های خود به‌خصوص تحویل سکه‌های پیش‌فروش بگذارد.
روزنامه شرق