سامانه های ساتنا و پایا به عنوان جایگزین چک بین بانکی عمل کرده و انتقال وجوه بین بانکی را با سرعت و دقت بیشتر اما با ریسک و هزینه کمتر انجام می دهد. این سامانه‌ها از زمان راه اندازی، ضمن توقف فرایند کاغذی، پیچیده و زمان‌بر موجب تحولاتی در ابعاد نظارتی، سیاست گذاری و مشتری در صنعت بانکداری شد.
سامانه‌های ساتنا و پایا در ابتدای راه اندازی با برخی محدودیت‌هایی همراه بود که به تدریج تا حدودی حل و فصل شده و بانک‌ها ملزم به ارائه خدمات آسان تر به مشتریان خود از طریق این سامانه‌ها شدند.
این در حالی است که پیش تر به دلیل نامشخص بودن اطلاعات مربوط به حساب مقصد با توجه به احتمال بروز اشتباه از سوی کاربر یا مشتری در درج شماره شبا و همچنین غیرفعال بودن حساب مقصد و امکان برگشت حواله، تبعات و مشکلاتی را به همراه داشت. در این حالت عدم ارائه خدماتی مانند کارسازی و ارسال مبلغ چک از طریق حواله ساتنا و پایا بدون داشتن حساب مشتریان در بانک مبدا و لزوم تعدد حساب مشتریان در بانک‌های مختلف از جمله چالش‌ها بود.
بر این اساس چندی پیش سامانه‌ای تحت عنوان سامانه استعلام شبا از سوی بانک مرکزی تولید و در اختیار بانک‌ها قرار گرفت. این سامانه علاوه بر مزیت کنترل مواردی از جمله صحت نام و نام خانوادگی فردی که شماره شبا به وی تعلق دارد و همچنین فعال بودن حساب مقصد، امکان ارائه در بانک‌های مختلف (از طریق شعبه، اینترنت و ..) را نیز فراهم آورد.
بنابراین با راه اندازی سامانه استعلام شبا، بهانه بانک‌ها برای نامعلوم بودن صاحب شماره شبا در نقل و انتقال از طریق ساتنا و پایا حذف شد، چرا که در حالت قبلی با توجه به ریسکی که می‌توانست به همراه داشته باشد بانک‌ها حاضر نبودند برای مشتریانی که در بانک آنها حسابی ندارند برای بانک دیگری حواله صادر کنند.
اما اخیرا بانک مرکزی با صدور دستورالعملی، بانک‌ها را ملزم به حذف این ممنوعیت کرده است. به گونه ای که اکنون بانک‌ها موظف هستند بدون توجه به اینکه متقاضی در بانک مورد مراجه حساب بانکی دارد و یا ندارد برای وی حواله صادر کنند.
در بخشنامه بانک مرکزی به بانک‌ها آمده است که با توجه به حل و فصل برخی مشکلات از جمله راه اندازی سامانه استعلام شبا، به منظور رفاه حال مشتریان، اجتناب از نقل و انتقال فیزیکی پول، حذف مخاطرات امنیتی مربوطه و همچنین جایگزینی چک‌های رمزدار با حواله‌های الکترونیکی، مقرر شده است تا ارائه خدمت کارسازی و ارسال مبلغ چک از طریق حواله ساتنا و پایا بدون الزام متشری در داشتن حساب در بانک مبدا از حالت اختیاری به اجباری نبدیل شود.
در راستای اجرای این موضوع، بانک‌ها مکلف به بکارگیری سامانه استعلام در فرایند ارائه خدمات در ساتنا و پایا شده و مسئولیت بروز هر گونه مشکلی ناشی از عدم رعایت مقررات مربوطه، بر عهده خود بانک‌ها خواهد بود.
ایسنا