فولادهای ضدزنگ گروه وسیع و گسترده‌ای از آلیاژهای ویژه هستند که بیشتر برای مقاومت در برابر خوردگی توسعه‌یافته‌اند.
ازجمله ویژگی‌های ممتاز برای این دسته از آلیاژها شکل‌پذیری عالی، مقاومت خوب در برابر پوسته شدن، اکسایش و سایش در دمای بالا است که این ویژگی‌های خود را تا دماهای بالا نیز حفظ می‌کنند.
فولادهای ضدزنگ علاوه‌بر آهن، کربن و کروم عناصر دیگری مانند نیکل، مولیبدن و تیتانیوم را دارند.
نیکل، مولیبدن و کروم مقاومت فولادهای ضدزنگ را در برابر زنگ‌زدگی افزایش می‌دهند.
باتوجه به نوع کاربرد این فولادها، مقدار کروم و سایر فلزات آلیاژی محتوی فولاد از ۱۱ تا ۳۰درصد متفاوت است، با افزایش مقدار کروم و نیکل در آلیاژهای فولادی، مقاومت فولاد در مقابل حرارت نیز افزایش پیدا می‌کند.
انواع فولادهای ضدزنگ
فولادهای ضدزنگ با توجه به ترکیبات شیمیایی و سایر ویژگی‌های مکانیکی به ۵ گروه اصلی طبقه‌بندی شده و برای کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فولادهای آستینتی، فریتی فریتی ـ آستینتی، مارتنزیتی و فولادهای رسوب سخت این ۵ گروه اصلی هستند. نام این فولادها براساس ساختار میکروسکوپی که جزء جدانشدنی هر گروه به شمار می‌رود تعیین شده است و از نظر موارد کاربرد آنها حدود ۹۵درصد از فولادهای یادشده شامل گریدهای ضدزنگ آستینتی و فریتی هستند.
فولادهای ضدزنگ فریتی دارای ویژگی مغناطیسی بوده و مقاومت آنها در برابر خوردگی بسیار زیاد است.
این نوع از فولادها در ماشین‌های لباسشویی، لوازم‌خانگی و دکوراسیون استفاده می‌شود.
از سوی دیگر فولادهای ضدزنگ آستنیتی کاربرد بیشتری داشته و حدود ۸۰ درصد بازار جهان را به خود اختصاص داده‌اند، غیرمغناطیسی بوده، انعطاف‌پذیریی بالا و قابلیت جوشکاری داشته و در ساخت تجهیزات صنایع شیمیایی، صنایع دارویی، صنایع غذایی و بهداشتی لوازم‌خانگی و معماری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نوع دیگری از این فولادهای ضدزنگ، مارتنزیتی است که دارای مقاومت بالا نسبت به خوردگی، قابلیت جوشکاری خوب و خاصیت مغناطیسی است.
مصرف عمده این فولادها در توربین‌ها، شفت‌ها، ابزار جراحی و تولید کارد و چنگال است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سرانه مصرف فولادهای ضد زنگ در ایران کمتر از ۱/۵ کیلوگرم است که در مقایسه با کشورهای درحال توسعه و توسعه‌یافته بسیار ناچیز است.
آلمان، فرانسه، اوکراین، تایوان، کره‌جنوبی و چین کشورهای تولیدکننده فولاد ضدزنگ هستند اما بیشترین میزان فولادهای ضدزنگ از چین وارد می‌شود.
تولید شمش‌های طویل فولاد ضدزنگ مدیرعامل فولاد آلیاژی یزد نیز اظهار کرد: در تولید شمش‌های طویل فولاد ضدزنگ مشکلی وجود ندارد و هم‌اکنون در کشور این محصولات تولید می‌شود اما برای تولید ورق فولاد ضدزنگ مشکلات و موانع زیادی وجود دارد.
محمد ابراهیم قدیریان تصریح کرد: برای شمش‌های طویل فولاد ضدزنگ بازار مصرف در کشور وجود دارد و بیشتر در صنایع بهداشتی، غذایی و پتروشیمی استفاده یا به سایر کشورها صادر می‌شود.
قدیریان ادامه داد: سرمایه‌گذاری نکردن برای تولید ورق فولادی ضدزنگ، نبود بازار مصرف برای این محصولات، تنوع نداشتن محصول، نبود فناوری و دانش فنی لازم برای تولید ورق‌های فولادی ضدزنگ از جمله موانعی است که در مسیر تولید این نوع از فولادها وجود دارد.
وی افزود: برای تولید فولادهای ضدزنگ در ایران می‌توان از طریق برقراری ارتباط با سایر کشورها اقدام کرد اما باید از سویی نیز بتوان محصول را در بازار رقابت با سایر کشورهای نیز به فروش برسانیم.
هزینه بالای تولید فولادهای ضدزنگ
به باور بسیاری از کارشناسان فولادی، فولادهای ضدزنگ بازار خوبی در دنیا دارد از این‌رو واحدهای تولیدکننده فولاد باید به سمت تولید فولادهای آلیاژی و ضدزنگ حرکت کنند.
یک کارشناس صنعت فولاد درباره این نوع از فولادها اظهار کرد: در فولادهای ضد زنگ از کروم و نیکل به طور وسیع استفاده می‌شود بنابراین هزینه تولید آن بالاست زیرا هزینه کروم و نیکل بیش از آهن به‌کار رفته در آن است.
رضا زائرحیدری تصریح کرد: بیشتر نیاز ایران به فولادهای ضدزنگ از هند وارد می‌شود اما فولاد مبارکه در واحد «سبا» می‌تواند ورق‌های ضد زنگ تولید کند و این اقدام در دستور کار قرار دارد.
زائرحیدری افزود: درصنایع غذایی، کارخانه و تانکرهای حمل شیر و کنسانتره میوه‌ها، صنایع شیمیایی، خودروسازی و صنایع نظامی و تجهیزات پزشکی نیاز کشور به استنلس استیل زیاد است اما به طور معمول وارد می‌شود.
وی گفت: متاسفانه در مواقعی که باید از استنلس‌استیل استفاده شود از مواد مصنوعی مانند انواع پلاستیک‌ها استفاده می‌کنند که اقدام درستی نیست.
به گفته زائرحیدری مشکلی برای تولید فولادهای ضدزنگ در کشور وجود ندارد و تجهیزات مورد نیاز برای تولید آن در اختیار شرکت‌های تولیدکننده است.
این کارشناس صنعت فولاد کشور عنوان کرد: ایران از بزرگترین ذخایر گاز جهان برخوردار است و در آینده باید بزرگترین صنایع پتروشیمی جهان را در اختیار داشته باشیم، حجم بسیار زیادی از فولادهای ضد زنگ نیز در صنایع پتروشیمی و در بخش استخراج و پالایش نفت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زائر حیدری افزود: درحال‌حاضر نیاز کشور به فولادهای ضدزنگ حدود ۱۰۰هزار تن است اما نیاز واقعی کشور در آینده نزدیک بسیار بیش از این میزان است بنابراین صنایع فولاد باید به سمت تولید این محصولات و همینطور فولادهای آلیاژی دیگر حرکت کنند.
وی عنوان کرد: هندی‌ها هم‌اکنون در تولید فولاد ضدزنگ بسیار مهارت یافته‌اند و موضوع جالب این است که به تازگی در مناطقی که در معرض خوردگی قرار می‌گیرد از میلگردهای استنلس استیل استفاده می‌کنند.
این کارشناس صنعت فولاد گفت: در ایران به اندازه کافی بازار برای فولادهای ضدزنگ وجود دارد اما به هر حال این نوع از فولادها محصولات با ارزشی هستند که چه به صورت شمش یا ورق و چه به صورت یک محصول دیگر، بازار خوبی در دیگر کشورها دارند همچنین به دلیل نیاز کشورها به فولادهای ضدزنگ عوارض وارداتی بالایی ندارند و کشورهای صنعتی به طور معمول مشتری این محصولات هستند.
صمت