ایران نیز سال‌ها از حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بخش‌های مستعد سرمایه محروم بوده است. فرصتی که تنها به دلیل وضع تحریم‌های بی‌رحمانه از بخش‌های اقتصادی کشور از جمله بخش معدن گرفته شده بود. امروز ایجاد مسیرهای ارتباطی جدید که سال‌ها رفت‌وآمد از آنها ممنوع بود باعث شده تا سرمایه‌گذاران بسیاری برای حضور در بخش‌های اقتصادی ایران از جمله بخش معدن و صنایع معدنی اظهار تمایل کنند. حال در این میان سازمان توسعه‌ای همچون ایمیدرو با اجرای طرح‌ها و پروژه‌های مختلف می‌تواند جذابیت بخش معدن برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی را افزایش دهد اما بی‌شک برای تسهیل ورود سرمایه به بخش معدن باید موانع موجود در این مسیر رفع شود.
سرمایه‌گذاری در بخش معدن سنگین‌تر از بخش‌های دیگر
امیر خرمی شاد، معاونت برنامه‌ریزی و توانمندسازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) درباره شاخص‌های اصلی برای جذب سرمایه‌های خارجی در بخش معدن اظهار کرد: به طور کلی جذب سرمایه‌های خارجی یکی از الزامات کشور به شمار می‌رود، در نتیجه این موضوع تنها محدود به بخش معدن و صنایع معدنی نخواهد شد اما باید به این نکته توجه کرد که جذب سرمایه‌های خارجی در بخش‌های مختلف اقتصادی نیازمند زیرساخت‌های اساسی و اصلی خواهد بود. با این وجود که جذب سرمایه خارجی به ویژه در دوران پسابرجام از اولویت‌های اصلی کشور است اما پیش از هر اقدام بین‌المللی برای حضور سرمایه‌گذاران، علاقه‌مندی سرمایه‌گذارن داخلی را برای حضور در بخش معدن و صنایع معدنی افزایش دهیم. بی‌شک تا زمانی که سرمایه‌گذاران داخلی تمایلی برای سرمایه‌گذاری نداشته باشند، سرمایه‌گذاران خارجی نیز اطمینانی ۱۰۰درصدی برای حضور در فعالیت‌های اقتصادی ایران نخواهند داشت.
خرمی‌شاد درباره این موضوع بیان کرد: به اعتقاد من اگر ظرفیت جذب سرمایه‌های داخلی را در اختیار نداشته باشیم، شعار جذب سرمایه‌گذار خارجی شعاری ناموفق خواهد بود. در واقع ابتدا باید شرایطی برای جذب سرمایه‌های داخلی در بخش‌های مختلف اقتصادی مهیا شده و سپس به دنبال جذب سرمایه‌های خارجی بود. متاسفانه برای اجرای این موضوع تا به امروز عملکرد مناسبی در کشور دیده نشده است. در واقع سرمایه‌گذار داخلی ریسک سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های بلندمدت همچون معدن و صنایع معدنی را پذیرا نیست. این در حالی است که سرمایه‌گذاری در معدن و صنایع معدنی، سرمایه‌گذاری میان‌مدت و بلندمدت به شمار می‌رود. در نتیجه یک سرمایه‌گذار حداقل ۵ سال بعد می‌تواند از سرمایه خود نفع اقتصادی برد.
اظهارات معاونت برنامه‌ریزی و توانمندسازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) حاکی از این موضوع است که در حال حاضر سرمایه‌گذاران داخلی چندان تمایل برای ورود به اقدامات پرریسک همچون معدن را دارا نبوده و ترجیح می‌دهند سرمایه خود را راهی بازارهای کوتاه‌مدت کنند. در واقع وجود برخی موانع در مسیر فعالیت‌های اقتصادی از یک سو و رکود اقتصادی موجود در کشور از سویی دیگر توانسته میزان تمایل ورود سرمایه‌گذار داخلی را در پروژه‌های مختلف کاهش دهد. این موضوع می‌تواند زنگ‌خطری جدی برای جذب سرمایه‌های خارجی تلقی شود. به گفته خرمی شاد، بازگشت سرمایه در بخش معدن و صنایع معدنی طولانی بوده و از سویی دیگر حجم سرمایه‌گذاری در این بخش سنگین‌تر از بخش‌های دیگر است. به عنوان مثال در معدن «مهدی‌آباد» نیازمند جذب یک‌میلیارد دلار سرمایه هستیم. این عدد قابل‌توجه بوده و هر سرمایه‌گذاری نمی‌تواند به راحتی وارد این بخش شود.
در نتیجه این موضوع می‌تواند تا حدودی بر تمایل سرمایه‌گذاری در بخش معدن موثر واقع شود. وی ادامه داد: ما باید شرایطی را در کشور فراهم کنیم تا ظرفیت جذب سرمایه‌گذار داخلی در گام نخست ایجاد شد و سپس به دنبال جذب سرمایه خارجی برویم. اما درکنار این موضوع دولت می‌تواند با هدفمندی اقدامات خود در حوزه اقتصادی و سرمایه‌گذاری کمی، به تسهیل این موضوع کمک کند. خرمی‌شاد با بیان این مطلب اضافه کرد: نبود دولت در موضوع جذب یا بودن بدون هدفمندی در این‌باره بسیار خطرناک خواهد بود. به گفته وی، یکی از راهکارهای مناسب در این‌باره که از سوی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی دنبال شده، تاسیس شرکت‌های مشترک صادرات محور با سرمایه‌گذاران خارجی است. با اجرای این کار علاوه بر افزایش کیفیت تولیدات و جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاری شاهد ایجاد امنیت لازم در کشور نیز خواهیم بود.
سازوکارهای بورسی برای تامین مالی
امروز باتوجه به نیاز بالای کشور در جذب سرمایه داخلی و خارجی موانع بسیاری وجود دارد که می‌تواند این موضوع را دچار مشکل کند. به اعتقاد خرمی‌شاد، امروز تامین مالی یکی از مشکلات اصلی کشور در حوزه سرمایه‌گذاری است. در واقع تامین منابع مالی در کشور یکی از دغدغه‌های اصلی سرمایه‌گذاران به شمار می‌رود. البته اینکه انتظار داشته باشیم صفر تا ۱۰۰یک سرمایه‌گذاری در کشور از سوی سرمایه‌گذار داخلی و با هزینه شخصی انجام شود، انتظار زیادی است. در کشورهای دیگر شرایطی ایجاد می‌شود تا سرمایه‌گذار بتواند از مسیرهای دیگر تامین مالی مورد نیاز خود را انجام دهد. در واقع امروز ابزارهای تامین مالی باید به کمک سرمایه‌گذاران آمده تا کشور بتواند سال‌های گذشته را در زمانی کوتاه جبران کند. به گفته معاونت برنامه‌ریزی و توانمندسازی ایمیدرو، استفاده از سازوکارهای بورسی جزو اقداماتی است که در دیگر کشورها انجام شده و کمک بسیاری به بحث سرمایه‌گذاری کرده است اما متاسفانه عملکرد این موضوع در کشور ما بسیار ضعیف است در حالی که سازمان بورس کشور می‌تواند ابزارهای تامین مالی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد.
خرمی‌شاد تصریح کرد: سرمایه‌گذار خارجی با ورود به کشور ما در نظر دارد بخشی از نقدینگی مورد نیز را از داخل کشور تامین کند. شرکت‌های مشترک خارجی-ایرانی نیز درست بر همین اساس ایجاد می‌شود. وی با اشاره به سرمایه‌های خرد موجود در کشور افزود: ما سرمایه‌های خرد بسیاری دراختیار داریم اما در حال حاضر نظام بانکی ما با مشکلات بسیاری مواجه است. وقتی بانک نتواند سرمایه‌های خرد مردم را جمع‌آوری کند باعث افزایش نقدینگی در کشور شده و به دنبال آن تورم افزایش یابد. حال اگر بخواهد تورم را کاهش دهد بی‌شک شاهد ایجاد رکود در کشور خواهیم بود. خرمی‌شاد با بیان این مطلب که به طور عمده کشورهای پیشرو در تمام دنیا در ۲۵ سال گذشته برای تجهیز و تامین منابع از بازار سرمایه استفاده کرده‌اند، افزود: در سازمان ایمیدرو برای ۵۰میلیارد تومان جذب نقدینگی حدود ۵ ماه زمان صرف شده تا بتوانیم این میزان نقدینگی را تامین کنیم. در واقع یک سازمان معتبر و شناخته شده برای جذب تنها ۵۰میلیارد دلار نقدینگی با قوانین دست و پاگیر مواجه است، حال چطور بخش خصوصی می‌تواند این کار را در زمان کوتاه انجام دهد.
راهکارهایی برای جذب سرمایه
حال باید برای جذب سرمایه‌گذاران چه داخلی چه خارجی از راهکاری استفاده کرد تا موانع موجود بر سر راه سرمایه‌گذار رفع شود. خرمی‌شاد در ارتباط با این موضوع اظهار کرد: موارد بسیاری شامل این موضوع می‌شود و می‌تواند در جذب سرمایه تاثیرگذار باشد. در واقع ما می‌توانیم از اقدامات انجام شده در کشورهای دیگر که نتایج مثبت به همراه داشت الگو گرفته و از آنها استفاده کنیم.
وی ادامه داد: جالب است بدانید یکی از مسائلی که سرمایه‌گذاران داخلی ما نیز به شدت از آن وحشت دارند، قوانین تامین‌اجتماعی است. در حال حاضر شرکت‌های داخلی ما به‌وسیله قوانین تامین اجتماعی با مشکل روبه‌رو شده‌اند. از سویی دیگر قوانین مالیاتی نیز باید با توجه به طولانی بودن فعالیت‌های معدنی تدوین شود تا سرمایه‌گذار با خیال آسوده سرمایه خود را وارد کند. این موارد می‌تواند به صورت مستقیم بر جذب سرمایه و فعالیت‌های سرمایه‌گذاران تاثیرگذار باشد. در واقع این موضوعات زیرساخت‌هایی است که باید مورد بازنگری قرار گرفته تا شاهد ورود سرمایه‌گذار به بخش معدن و صنایع معدنی باشیم. خرمی‌شاد افزود: البته باید به این نکته توجه داشت جذب سرمایه تنها حضور سرمایه‌گذاران خارجی نیست بلکه ایرانیان خارج از کشور نیز تمایل بسیاری برای ورود به بخش اقتصادی دارند و ما می‌توانیم از این فرصت ایجاد شده استفاده مناسب داشته باشیم.
به گفته وی، امروز اولویت اصلی در ایمیدرو سرمایه‌های داخلی و سپس سرمایه ایرانی‌های خارج از کشور است. در واقع سرمایه‌گذاران خارجی در اولویت سوم قرار می‌گیرند. ایرانی‌های خارج از کشور سرمایه‌ای مضاعف نسبت به سرمایه‌گذاران خارجی در اختیار دارند که باید از این ظرفیت‌های استفاده مناسب انجام شود. خرمی‌شاد در پایان تاکید کرد: نباید فراموش کرد دولت نیز باید تضمین‌هایی را به سرمایه‌گذاران ایرانی خارج از کشور ارائه دهد تا آنها پول‌های خود را راهی بخش‌های اقتصادی ایران از جمله بخش معدن کنند. به عنوان مثال ثبات در قوانین از موضوعاتی است که می‌تواند نگرانی سرمایه‌گذاران برای ورود به ایران را کاهش دهد.
صمت