دکترپویا جبل عاملی
حال که به علل مختلف و پس از قریب یک دهه نظام تک‌نرخی ارز از بین رفته، این سوال در بین کارشناسان وجود دارد که آیا می‌توان با شرایط فعلی بار دیگر این نظام را احیا کرد؟
در مقام پاسخ ابتدا باید به این موضوع اندیشید که عامل اصلی از بین رفتن نظام تک نرخی چه بود؟ آنچه در سال 1390 شاهدش بودیم، افزایش شدید هیجانات ناشی از ریسک‌های اقتصادی – سیاسی بود که در نهایت منجر به اوج‌گیری بهای ارز بازار شد و بانک مرکزی نتوانست نظام تک نرخی را حفظ کند. شرایط کنونی نشان می‌دهد که ریسک‌ها همچنان به قوت خود باقی است و در این شرایط هر لحظه امکان شوک‌های قیمتی وجود دارد. از منظر بسیاری از کارشناسان، به دلایل گوناگون بازار ارز تا ساحل آرامش فاصله بسیار دارد و در این حالت، احیای نظام تک نرخی ارز کاری بس دشوار است، هر چند می‌تواند محقق شود. گام نخست برای رسیدن به نظام تک‌نرخی، این است که تصمیم‌گیران به این پرسش پاسخ دهند که آیا می‌خواهند از رانت موجب فساد بازار بکاهند یا هنوز در این خیال باشند که با نرخ مرجع پایین می‌توان تورم را مهار کرد؟ مباحث مربوط به برداشت بانک مرکزی از حساب بانک‌ها تنها بخشی از معضلات رانت است که اگر نظام ارز تک نرخی بود، هیچ گاه رخ نمی‌داد؛ بنابراین تصمیم‌گیرندگانی که فراتر از حوزه پولی هستند، باید واقعا به این نتیجه برسند که اولین و بزرگ‌ترین درد در بازار ارز رانت موجود است.
دوم، نهاد پولی باید بر این امر متعهد باشد که پیش از آنکه بخواهد بهای ارز را در محدوده قیمتی هدف قرار دهد، باید بر هدف حفظ برابری بهای ارز دولتی و آزاد تاکید کند و پس از آن نشان دهد که هدف جلوگیری از شوک‌ها را فراموش نکرده است.
به بیان دیگر همراه با حفظ دو نرخ باید با انحصاری که در بازار ارز دارد، از شوک‌های قیمتی جلوگیری کند و اهداف قیمتی را با نگاه به عرضه و تقاضای بازار به روز کند که این همان چارچوب نظام تک‌نرخی شناور مدیریت شده است.
به نظر می‌رسد که اگر این اهداف در بازار ارز دنبال شود، هر چند به دلایل وجود ریسک‌ها در بازار کنونی، حذف رانت بسیار سخت، اما شدنی است. در واقع یک دوره همراه با آرامش نسبی و کاهش موقت ریسک‌ها لازم است تا بهای ارز دولتی و آزاد یکسان شود. دوره زمانی مانند آنچه در اردیبهشت‌ماه به‌دست آمد و یکی از آرام‌ترین دوره‌های معاملاتی در طول یک سال و اندی پیش بود. بانک مرکزی احتمالا تا به حال متوجه شده است که بازار بیش از آنکه به افزایش در نرخ مرجع حساس باشد به حجم تزریق ارز در بازار حساس است. بنابراین ترکیبی از تعهد برای هدف رسیدن به نظام تک نرخی، رویت بزنگاهی موقت که همراه با آرامش نسبی در بازار باشد و تزریق گسترده ارز در هنگام افزایش نرخ مرجع، می‌تواند راه را برای احیای نظام تک نرخی ارز باز کند. دو شرط آخر، می‌تواند نمود یابد، اما لازم است تا سیاستگذاران با فراهم آوری شرط نخست، احتمال تحقق این نظام را به حداکثر برسانند
دنیای اقتصاد