«باراک اوباما» رئیس جمهوری آمریکا در حالی تا هشت ماه دیگر سکان هدایت کاخ سفید را به جانشین خود واگذار می کند که تحقق کامل آنچه که به قول خودش بزرگترین دستاورد دوران زمامداریش تلقی می‌شود، همچنان در بندِ اما و اگرهای فراوان است.
اگرچه «توافق هسته ای ایران» نماد توانمندی دیپلماسی در حل و فصل مسائل جهانی است و باب مذاکره مقطعی بین تهران – واشنگتن را گشود، همچنان به دلیل شرایط متغیری که محصول نامشخص بودن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا و البته با فاصله بیشتر انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۷ ایران است، بار تردیدهای زیادی را به دوش می‌کشد.
سیاست خارجی همواره نقشی تعیین کننده در نتیجه انتخابات ریاست جمهوری داشته و همین است که «هیلاری کلینتون» و «دونالد ترامپ» به عنوان نامزدهای احتمالا نهایی دو حزب دموکرات و جمهوریخواه از مقوله رابطه با ایران و اجرای توافق هسته‌ای، به عنوان شمشیری دو لبه برای به زانو در آوردن حریف و در عین حال مهار افکار عمومی استفاده می‌کنند حال آنکه در این میان دلبری کردن از رژیم صهیونیستی و تطمیع امیال ایران هراسانه تل آویو نیز سرلوحه برنامه انتخاباتی هر دو است.
در همین راستا، گفتگو با دکتر «اولی هاینونن» اهمیت توافق هسته‌ای ایران و تاثیر احتمالی نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر روند اجرای برجام را مورد بحث و بررسی قرار دادیم.
هاینونن رئیس سابق بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی و مشاور فعلی اندیشکده «بنیاد دفاع از دموکراسی» در زمینه علوم تحلیلی و منع اشاعه هسته ای است. وی همچنین عضو پیشکسوت اندیشکده «مرکز بلفر» متعلق به دانشگاه هاروارد است.
تاثیر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر اجرای توافق هسته‌ای ایران چه خواهد بود؟
خانم «هیلاری کلینتون» -که انتظار می رود عنوان نامزدی اصلی حزب دموکرات را به دست بیاورد- حمایت خود را از اجرای سفت و سخت توافق هسته‌ای اعلام کرده است. اما، «دونالد ترامپ» نامزد احتمالا نهایی حزب جمهوریخواه پیشنهاد نفی توافق موجود به نفع حصول توافق بهتر را مطرح می‌کند.
برجام هنوز در مراحل اولیه است و تا آزمون حقیقیِ دوام و پایداری آن فاصله داریم. شاید حوادث قبل از برگزاری انتخابات سراسری در تاریخ هشت ماه میلادی نوامبر نیز تاثیری بر این بحث چه در ایران و چه در آمریکا داشته باشد و به تبع آن به روند تحقق برجام شکل دهد.
انتظار بالایی از بهبود سریع اقتصادی در ایران پسابرجام وجود دارد حال آنکه به واسطه دلایل متنوع از جمله دلایل داخلی، این انتظار آنگونه که پیش بینی می‌شود، برآورده نمی‌گردد. بعلاوه، بانک‌های خارجی بزرگتر همچنان برای عادی سازی تجارت با ایران جانب احتیاط را رعایت می‌کنند. همین مسئله موجب طرح مسائلی از سوی طرف ایرانی شده است. برخی استدلال می‌کنند که شاید بهتر است ایران از برخی تعهدات هسته‌ای خود باز گردد و مثلا سانتریفیوژهای بیشتری را نصب کند. اگر چنین امری اتفاق بیافتد، بسیاری ازسیاستگذاران آمریکایی و اروپایی، صرف نظر از تمایلات حزبی به آن به چشم واقعیتی منفی نگاه می‌کنند که از پیش انتظار حدوث آن می‌رفت.
برخی استدلال می‌کنند مواضع ایران در سوریه، عراق و یمن استرس بیشتری را به روابط موجود وارد کرده و ممکن است کابینه اوباما را در حمایت از کلینتون وادار به اتخاذ رویکردی سختگیرانه‌تر در قبال برجام کند.
از سوی دیگر، نباید پیش بینی در خصوص انتخابات ریاست جمهوری ایران را هم نادیده بگیریم البته با در نظر گرفتن این موضوع که ستادهای رسمی انتخاباتی قبل از تابستان سال میلادی ۲۰۱۶، فعالیت‌های خود را آغاز نمی کنند.
انتظار می رود که «حسن روحانی» رئیس جمهوری فعلی ایران در موضوعاتی از جمله برجام به چالش کشیده شود که این موضوع هم می تواند در نهایت بر اجرای توافق هسته‌ای تاثیرگذار باشد.
آیا به عقیده شما وقتی پای اجرای برجام به میان می آید هیچ تفاوتی بین نامزد نهایی حزب دموکرات یا جمهوریخواه وجود دارد؟
این حقیقت که برجام در قالب قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد پذیرفته شده است، در عالم واقع به معنای لزوم تداوم اجرای آن از سوی هر یک از دو نامزد پیروز در انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست. مرسوم است که رئیس جمهور جدید همه سیاست‌های اصلی دولت را در یکصد روز نخست دوران زمامداری خود، بازنگری کند. این روند به طور قطع دقت نظر کامل در اجرای توافق هسته ای را نیز شامل می شود و حتی در چارچوبی گسترده تر بازنگری راهبردهای منع اشاعه هسته ای را نیز می طلبد.
بنابراین، تجارب حاصل از اجرای عملی برجام تا آن لحظه نیز مهم خواهد بود. در عین حال، رئیس جمهور آتی و تیم سیاست خارجی وی آرمان‌های هسته‌ای ایران و همچنین پیش بینی وضعیت هسته‌ای این کشور در دوران گذاری که بین ۱۰ تا ۱۵ سال است را نیز در نظر خواهند گرفت. همه این ارزیابی‌ها در کنار فعالیت‌های ایران در خاورمیانه، اتهام حمایت از تروریسم و موضع گیری آمریکا در قبال مسائل حقوق بشری ایران، شمای کلی اقدامات و روندی را که کابینه رئیس جمهور جدید در پیش خواهد گرفت، مشخص می‌کند.
در عین حال، باید به خاطر داشته باشیم در حالیکه جمهوریخواهان و دموکرات‌ها راهبردها و رویکردهای متفاوتی دارند، هر دو آنها در زمینه منع اشاعه هسته‌ای تاکید مشابهی دارند.
اینکه یک دموکرات یا جمهوریخواه در انتخابات آمریکا پیروز شود در نوع برخورد آمریکا در مورد ایران تفاوتی ایجاد خواهد کرد؟
هرکسی که رئیس جمهور منتخب ایالات متحده آمریکا شود، با رای مردم و با رویه‌ای دموکراتیک به این سمت رسیده است. انتخابات ریاست جمهوری آمریکا – در مقام یک ابرقدرت جهانی - مهم است.
خبرگزاری مهر