گرچه طی سال‌های اخیر همواره مناقشاتی درخصوص اختلاف چشمگیر نرخ تورم و سود بانکی مطرح بود اما آثار این کاهش نرخ سود بانکی بر پارامترهای کلان اقتصادی موضوعی است که بر سر آن گمانه‌زنی‌های متعددی وجود دارد. برخی کارشناسان بر این باورند که اختلاف نرخ سود بانکی و نرخ تورم طی سال‌های اخیر به زیان اقتصاد تمام شده است و هر چه سریع‌تر باید این دو پارامتر با هم همگام شوند اما در سوی دیگر، گروهی دیگر از کارشناسان بر این باورند که کاهش نرخ سود بانکی در شرایط کنونی خروج سرمایه از بانک‌ها را رقم خواهد زد و همین امر نیز تبعات منفی خود را در اقتصاد به همراه خواهد داشت. با این حال، روند کنونی از نزدیک‌تر شدن نرخ سود بانکی به نرخ تورم خبر می‌دهد و باید دید آیا اقتصاد با شرایط فعلی ظرفیت این تغییر را خواهد داشت یا خیر.
فعالان اقتصادی در فاز انتظار
حیدر مستخدمین‌حسینی، کارشناس پولی و بانکی بر این باور است که بالا بودن نرخ سود بانکی اشتباه استراتژیک دولت طی سال‌های اخیر بوده است که دامنه‌دار شدن رکود را رقم زده و باید هرچه سریع‌تر تدبیری برای آن اندیشید.
مستخدمین حسینی در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه بالا بودن نرخ سود بانکی افزایش بیکاری را در پی داشته است، اظهار کرد: «تعطیلی واحدهای تولیدی و کاهش شیفت‌های کاری یکی از تبعات منفی اختلاف چشمگیر نرخ سود بانکی و نرخ تورم بوده است. اگر نرخ تورمی که از سوی مراجع رسمی اعلام می‌شود، به درستی محاسبه شده باشد، باید هرچه سریع‌تر نرخ سود بانکی را هم کاهش داد چراکه تاخیر در این اقدام به ضرر اقتصاد خواهد بود.»
وی با اشاره به اینکه نرخ سود بانکی باید در راستای نرخ تورم قرار گیرد، تصریح کرد: «طی دو تا سه سال اخیر نرخ سود بانکی 3-2درصد کاهش یافت که شاهد آن بودیم این اقدام در عمل تاثیری در پارامترهای کلان اقتصادی نداشته است و در این شرایط نباید انتظار معجزه داشت.»
مستخدمین حسینی با بیان اینکه کاهش نرخ سود باید به تسهیلات بانکی هم تعمیم یابد، اظهار کرد: «دولت همواره خبر از کاهش نرخ تورم می‌دهد و در این شرایط فعالان اقتصادی انتظار دارند که نرخ تسهیلات بانکی هم به موازات کاهش نرخ تورم، کاهش یابد. بنابراین شرایط کنونی، فعالان اقتصادی را در فاز انتظار قرار داده است. به گونه‌یی که فعالان برای اخذ تسهیلات اقدام نمی‌کنند تا نرخ سود تسهیلات هم کاهش یابد و بتوانند منابع مالی خود را با نرخ سود پایین‌تری تامین کنند تا در آینده در بازپرداخت آن با مشکل مواجه نشوند.»
وی افزود: «طی دو مرحله ابتدا در اوایل سال 94 و بار دیگر در چند ماه اخیر نرخ سود بانکی کاهش یافت اما هیچ اتفاق خاصی در اقتصاد رخ نداد. چراکه این کاهش نرخ سود متناسب با نرخ تورم نبود و تا زمانی که این روند حفظ شود، اتفاقی در اقتصاد رخ نخواهد داد.»
کاهش سود تسهیلات بانکی توأم با کاهش تورم
مستخدمین حسینی با بیان اینکه نرخ تورم طی یک ماه آینده تک‌رقمی خواهد شد، تصریح کرد: «نرخ تورم نقطه به نقطه هیچ اعتبار علمی در جهان ندارد و فقط روند کلی اقتصاد را نشان می‌دهد بنابراین نباید ملاک تصمیم‌گیری‌ها قرار گیرد بلکه میانگین تورم سالانه باید به عنوان پارامتر اصلی در نظر گرفته شود و بر این مبنا نرخ سود بانکی و نرخ سود تسهیلات هم کاهش یابد.»
وی در پاسخ به این پرسش که آیا اقتصاد فعلی کشش کاهش نرخ سود تا سطح تورم را دارد یا خیر؟ تصریح کرد: «کاهش پلکانی نرخ سود در شرایط فعلی اقتصاد پاسخگو نیست و تصمیم‌گیری در این رابطه باید توأم با جسارت و با علم و آگاهی حاصل از داده‌های اقتصادی باشد. بنابراین نمی‌توان به بهانه عدم کشش اقتصاد، روند پلکانی را برای کاهش نرخ سود بانکی در پیش گرفت چراکه این رویه در اقتصاد اثربخش نخواهد بود.»
مستخدمین حسینی با تاکید بر اینکه کاهش نرخ سود بانکی منجر به افزایش رشد اقتصادی، تولید و اشتغال نشده است، اظهار کرد: «نرخ سود تسهیلات هم باید توأم با کاهش نرخ سود بانکی کاهش یابد تا کمکی به حوزه‌های اشتغالزا همچون تولید، مسکن و ساختمان باشد. رونق این حوزه مسکن، صنعت را هم به دنبال خود خواهد کشاند. با این حال با نرخ فعلی سود تسهیلات، به نفع سرمایه‌گذار نیست که در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کند.»
وی با بیان اینکه در شرایط فعلی اقتصاد در دالان رکود قرار دارد، تصریح کرد: «اگر امروز تصمیم درستی متناسب با شرایط فعلی اقتصاد گرفته نشود، از دالان رکود وارد دالان بحران خواهیم شد و در این شریط دیگر مجالی برای تصمیم‌گیری و اصلاح ساختار نخواهیم داشت.»
دولت باید تصمیم ضربتی بگیرد
مستخدمین حسینی با اشاره به اینکه بحران اقتصادی، تصمیم‌گیری را بسیار سخت و حساس خواهد کرد، اظهار کرد: «اگر دولت به اقتصاد به‌عنوان یک علم باور دارد، باید در سریع‌ترین زمان تصمیم درست را در این رابطه اتخاذ کند. چراکه هر تصمیمی هم گرفته شود از چارچوب‌های علمی تبعیت می‌کند و خروجی آن مشخص است. بنابراین نمی‌توان با اتخاذ رویه‌یی آرام، انتظار تحقق اهداف را داشت. شاید لازم باشد دولت در این رابطه تصمیمی ضربتی بگیرد تا بتواند تغییری بنیادی در اقتصاد ایجاد کند.»
وی با بیان اینکه نرخ سود بانکی یکی از موثرترین پارامترهای اقتصادی است، تصریح کرد: «این پارامتر می‌تواند سهم چشمگیری در رکودزدایی، ایجاد اشتغال و رونق به همراه داشته باشد اما نباید از نظر دور داشت که دولت باید در این زمینه جسورانه اقدام کند و اقدامات محافظه‌کارانه و رویه کند برای اصلاح ساختار در این حوزه جوابگو نخواهد بود.»
مستخدمین حسینی با بیان اینکه رویکرد دولت درخصوص نرخ سود بانکی بازتاب‌های متعددی در اقتصاد خواهد داشت، افزود: «در حال حاضر سرمایه‌گذاران پولی ندارند که بخواهند تولید و اشتغال را افزایش دهند و حتی اشتغال موجود نیز در معرض آسیب جدی قرار دارد. با این حال، اگر نرخ سود تسهیلات بانکی همگام با نرخ تورم کاهش یابد، اخذ تسهیلات برای تولیدکنندگان توجیه پیدا می‌کند و با رونق تولید، رکود رفع و اشتغال به تحرک وا داشته می‌شود.»
گرچه این کارشناس اقتصادی بر این باور است که دولت باید هرچه سریع‌تر نرخ سود سپرده و تسهیلات بانکی را کاهش داده و به سطح تورم نزدیک‌تر کند اما بیم‌های فراوانی نیز درخصوص کاهش نرخ سود بانکی مطرح است. شاید همین نگرانی‌ها دولت را از اقدامی جسورانه در رابطه با سود بانکی باز داشته است. نکته قابل توجه دیگر در این رابطه، تمرکز ویژه دولت یازدهم بر پایین نگه داشتن نرخ تورم است که می‌تواند یکی از بازدارنده‌های کاهش نرخ سود بانکی نیز باشد. کارشناسان بر این باورند که با کاهش نرخ سود بانکی، پول‌ها از بانک خارج خواهد شد و این امر در شرایطی که تولید در رکود قرار دارد، می‌تواند به افزایش شدید نرخ تورم منجر شود. شاید همین امر سبب شده است تا دولت در خصوص کاهش نرخ سود بانکی نیز محتاطانه‌تر عمل کند تا نرخ تورم از کنترل خارج نشود. با این حال، انباشت منابع مالی در بانک‌ها آن هم در شرایطی که بخش‌های مختلف تولیدی در حسرت منابع مالی هستند، در عمل به ریشه‌دارتر شدن رکود منجر خواهد شد. حال با روند کاهشی نرخ سود بانکی، باید دید آیا دولت درنهایت تورم را قربانی نرخ سود بانکی خواهد کرد یا خیر.
تعادل