در روزهایی که خودروسازان بزرگ دنیا به دلایلی چندان تمایلی به همکاری با صنعت خودرو ایران ندارند و آنها هم که هستند، ساز رفتن می‌زنند، دومین خودروساز بزرگ فرانسه نه تنها قصد رفتن ندارد، بلکه می‌خواهد بماند و سهم اش را در بازار ایران بیشتر و بیشتر هم کند.
رنو که یکی از خودروسازان معتبر اروپا به شمار می‌رود و اتفاقا دولت فرانسه نیز در آن سهم دارد، هم اکنون با تندر-90 در ایران شناخته می‌شود، اما می‌خواهد محصولاتی جدید را تولید کند تا مشتریان بیشتری در بازار بزرگ ایران بیابد و جای پایش سفت تر شود.
اگر حضور کمرنگ چندین سال پیش رنو را در ایران لحاظ نکنیم، هم اکنون پنج سال از آغاز عرضه محصولات ساخت ایران رنو به بازار کشور می‌گذرد و حال این شرکت فرانسوی می‌خواهد هفته آینده خودروهایی جدید را که قصد تولید آنها در ایران را دارد معرفی کند، خودروهایی که روی پلت فرم معروف X90 ساخته شده‌اند.
آن طور که رنوپارس (شرکت تامین‌کننده قطعات تندر-90 در ایران) خبر داده، رنو اواسط هفته آینده از نسل جدید خودروهای ساخت ایران خود رونمایی خواهد کرد، تا پس از تندر-90، چشم بازار به جمال دیگر رنویی‌های تولید داخل روشن شود.
رنوپارسی‌ها البته هیچ توضیحی در مورد خودروهای نسل جدید خود نداده‌اند و تنها عنوان کرده‌اند این خودروها تولید ایران به حساب می‌آیند. با این حال به نظر می‌رسد رنو می‌خواهد تمام خودروهایی که قابلیت تولید روی پلت‌فرم X90 را دارند، در معرض دید مشتریان ایرانی قرار دهد تا به این وسیله از برنامه‌های آتی خود برای ماندن در بازار ایران پرده برداری کند.
به گفته یکی از اعضای هیات مدیره رنوپارس، خودروهایی که هفته آینده رونمایی می‌شوند همان‌هایی هستند که بنا بوده طبق «قرارداد پلت‌فرم مشترک X90» در ایران به تولید برسند.
وی تاکید می‌کند که تندر-90 مدل SR، رنو ساندرو، R90 و وانت تندر از جمله این خودروها هستند و رنو قصد دارد آنها را طی امسال و سال آینده در ایران تولید کند.
با توجه به گفته‌های عضو هیات مدیره رنوپارس، در واقع رنو می‌خواهد بندهای فراموش شده قرارداد خود با خودروسازی ایران را احیا کند، وگرنه اتفاق چندان جدیدی رخ نداده و تنها قرار است پس از مدت‌ها تاخیر، به مفاد قرارداد معروف X90 عمل شود.
آغاز داستان رنو در ایران
اما بد نیست حال که رنو به فکر احیای بندهای قرارداد X90 افتاده، نگاهی بیندازیم به ماجرای ورود این شرکت به صنعت و بازار خودرو ایران.
داستان رنو در ایران به نوعی با تندر-90 گره خورده است و با فاکتور گرفتن از حضور کمرنگ این شرکت در سال‌هایی دورتر، از اوایل دهه 80 آغاز می‌شود.
در آن دوران مسوولان وقت وزارت صنایع و سازمان گسترش، تصمیم گرفتند خودروسازی ایران را در مسیری متفاوت انداخته و روش «پلت‌فرم مشترک» را تجربه کنند.
از دید مسوولان آن دوره، پلت فرم مشترک تنها راه تعالی و توسعه خودروسازی کشور بود و راهی جز این وجود نداشت.
مذاکرات با شرکت‌های بزرگ دنیا آغاز شد، اما بسیاری از این شرکت‌ها حاضر به همکاری با خودروسازی ایران نشدند و در مواردی نیز شرایط سخت وزارت صنایع موجبات عدم این همکاری‌ها را به وجود آورد، تا سرانجام رنوی فرانسه ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را پذیرفت و حاضر به همکاری مشترک با خودروسازی کشور شد.
با مذاکراتی که بین طرفین انجام شد، قراردادی مبنی بر همکاری مشترک میان رنو و خودروسازی ایران تنطیم و «X90» لقب اولین پلت‌فرم مشترک در خودروسازی ایران را نصیب خود کرد.
طبق این قرارداد، قرار بود چندین خودرو بر پایه پلت فرم مشترک X90 به تولید برسد که اصلی ترین آن، لوگان یا همین تندر-90 فعلی بود. خودروسازی ایران آن روزها، در آستانه حذف گاو شیرده خود، «پیکان»، قرار داشت و وزارت صنایع می‌خواست تندر-90 را جایگزین این یادگار انگلیسی کند.
قیمت پایه در نظر گرفته شده برای تندر-90، شش هزار و 700 یورو بود که با فرض یورو 800 تومانی آن زمان، قیمت ساده‌ترین مدل تندر، حدود پنج میلیون و 400 هزار تومان از آب در می‌آمد.
این در شرایطی بود که به دلیل واکنش برخی نمایندگان و مسوولان دولتی، آغاز پروژه X90 که همان تولید تندر-90 بود، دو سال تمام به تاخیر افتاد و این موضوع، مقدمات نچرخیدن چرخ تندر را فراهم آورد.
در واقع در طول این دو سال، مسوولان به جای آنکه شرایط تولید هر چه زودتر تندر-90 را مهیا کنند، به بحث و جدل با یکدیگر ادامه داده و هر کسی از ظن خود نسبتی را به قرارداد X90، روا داشت.
برخی نمایندگان مجلس هفتم این قرارداد را، «ترکمانچایی دیگر» نامیدند و برخی دیگر نیز از آن به عنوان قراردادی استعماری یاد کردند.
با پایان دولت هشتم و روی کار آمدن دولت نهم، علیرضا طهماسبی، وزیر صنایع و معادن شد و همگام با نمایندگان مجلس هفتم، بر طبل مخالفت با قرارداد X90 کوبید.
همین موضوع نیز سبب شد تا آغاز پروژه تندر، دو سال به تاخیر افتاد و اتفاقا در این دو سال، تمام ماجراها به ضرر قرارداد پیش رفت و چیزی جز حاشیه نصیب آن نشد.
یورو گران شده بود و دیگر امکان تولید تندر ارزان وجود نداشت و کاری هم از دست هیچ کس بر نمی‌آمد.
این در شرایطی بود که بالاخره، تندر-90 پس از کلی کش و قوس، ورود خود به خودروسازی ایران را در خردادماه 86 جشن گرفت و میهمان جاده مخصوصی‌ها شد.
طبق توافقات حاصله، قرار بر آن شد که دو شرکت ایران خودرو و پارس خودرو به تولید خودروی مذکور بپردازند.
همچنین شرکتی ایرانی – فرانسوی نیز با نام رنوپارس تاسیس شد و وظایف تامین قطعات تندر-90 بر عهده این شرکت قرار گرفت.
اوایل، کار به خوبی پیش می‌رفت و تندر-90 در فضایی آرام و بدون حاشیه به تولید می‌رسید، اما هر چه پیش رفت، مشکلات بیشتری دامن این فرانسوی را گرفت و پس از مدتی، تولید آن با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شد.
این موضوع در حالی بود که حدود 100 هزار نفر از مشتریان ایرانی برای خرید تندر-90، ثبت‌نام کرده بودند، اما با گذشت ماه‌ها، بسیاری از آنها موفق به دریافت خودرو خود در زمان تعیین شده، نشدند و این ماجرا مدت‌ها به اصلی‌ترین سوژه خودروسازی ایران تبدیل شد.
اگرچه ایران خودرو و پارس خودرو بالاخره پس از کلی تاخیر، موفق به انجام تعهدات تندر خود شدند، اما مشکلات تولید تندر نه تنها به آنها اجازه پیش‌فروش‌های گسترده را نداد، بلکه تیراژ بسیار پایین آن، از تندر خودرویی گران در بازار ایران ساخت و نرخ آن را بیش از دو برابر پیش‌بینی‌های اولیه کرد.
در واقع در دو سالی که بر سر آمدن و نیامدن تندر، کش‌وقوس وجود داشت، قیمت «یورو» جهشی اساسی را تجربه و این موضوع در کنار مسائلی دیگر از جمله تحریم‌ها و مشکلات مالی خودروسازان داخلی، سبب شد تندر همچنان که از نامش بر می‌آید، تقریبا هیچ‌گاه رنگ آرامش را به خود نبیند و به پرحاشیه‌ترین محصول صنعت خودرو ایران تبدیل شود.
در عین حال ورود آن به بازار توجه بسیاری از خریداران خودرو را به خود جلب کرد که عموما از کیفیت آن راضی بودند.
حال با این تجربه‌ای که بر تندر گذشته، رنویی‌ها می‌خواهند دیگر محصولات تحت قرارداد پلت‌فرم X90 را نیز در ایران تولید کنند، آن هم در روزگاری که محدودیت‌های بین‌المللی شدیدتر شده و نرخ یورو نیز به بیش از سه برابر زمان عقد قرارداد افزایش یافته است.
با این حال، برخی کارشناسان معتقدند این اقدام رنو مبنی بر تولید محصولات جدید در ایران، می‌تواند به معنای قدرت نمایی مقابل هموطن معروف اش یعنی «پژو» باشد، پژویی که هم اکنون حدود 40 درصد بازار ایران را در اختیار دارد و فعلا رقیبی هم در برابرش نمی‌بیند.
حال اقدام رنو در احیای مفاد قرارداد X90 را می‌توان نوعی هشدار این شرکت به پژو قلمداد کرد، زیرا وقتی رنو در این اوضاع سیاسی ایران و در حالی که شرکتی دولتی محسوب می‌شود، صحبت از ماندن و تولید خودروهای جدید در ایران می‌کند، قطعا برنامه‌ای بلندمدت و هدفدار برای خود ترسیم کرده و احتمالا نقطه عطف این برنامه، گرفتن یقه پژو در بازار است.
پژو نیز که این روزها شرایطی نامطمئن دارد و یک روز می‌گوید می‌رود و روز دیگر از ماندن می‌گوید، شرایط مناسبی را برای حضور ایده‌آل رنو به وجود آورده و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این شرایط ناپایدار فرصتی مناسب برای رنو به حساب می‌آید تا از زیر سایه هموطنش خارج شده و سهمی بیشتر را از بازار ایران نصیب خود کند.
به اعتقاد آنها، اگر پژو حضورش را در ایران کمرنگ کند یا با همین وضعیت فعلی (عدم سرمایه‌گذاری و تولید محصولات قدیمی) ادامه بدهد و از آن سو رنو نیز موفق به پیاده‌سازی برنامه‌هایش شود، در آینده‌ای نه چندان دور معادلات بازار خودرو ایران به هم خواهد خورد و آنجا است که پژو سایه سنگین رنو را بر سر خود احساس خواهد کرد.
ظاهرا رنویی‌ها با وجود اینکه دولتی هستند و فرانسه نیز جزو پرچمداران تحریم ایران به شمار می‌رود، روی بازار خودرو ایران حساب ویژه‌ای باز کرده و شاید حتی می‌خواهد پژو را هم در آینده کنار بزند.
این البته در شرایطی است که از دید کارشناسان، رنو با محدودیت‌ها و چالش‌هایی برای ماندن در ایران روبه‌رو است و مهم‌ترین آنها، مشکلات مالی است.
آن طور که محمدرضا نجفی منش عضو هیات مدیره انجمن قطعه‌سازان عنوان می‌کند، خودروسازان داخلی از 9 ماه پیش تاکنون پولی به رنوپارس نپرداخته‌اند و این موضوع علاوه بر اینکه با مشکلات مالی خودروسازان در ارتباط است، به محدودیت‌های ایجاد شده بر سر راه نقل و انتقال پول نیز مربوط می‌شود.
طبعا اگر وضع به همین گونه ادامه یابد، هر چقدر هم که عزم رنو برای ماندن و ادامه دادن در ایران جزم باشد، باز هم مشکلات و محدودیت‌ها اجازه نمی‌دهد برنامه‌های این شرکت تمام و کمال و سر وقت پیاده شود.
این البته تنها مشکل پیش‌روی رنویی‌ها نیست و باید دید آنها تا چه حد در مقابل محدودیت‌های بین‌المللی مقاومت کرده و بر ماندن در ایران اصرار می‌کنند.
علاوه بر اینها، نوسان نرخ ارز (یورو)، آموزش قطعه‌سازان، مسائل مدیریتی در صنعت خودرو ایران و... نیز جزو دیگر چالش‌های رنو به حساب می‌آیند که هر کدام داستانی جدا دارند. با این حال، رنویی‌ها نشان داده‌اند اهمیتی بسیار زیاد برای بازار ایران قائل هستند و به این راحتی‌ها آن را ترک نخواهند کرد و رونمایی از محصولات جدید ساخت ایران این شرکت، خود مهر تاییدی است بر این مدعا. حال باید به انتظار نشست و دید دومین خودروساز بزرگ فرانسه در نهایت چه سرنوشتی را در ایران به خود می‌بیند و آیا می‌تواند جا پای پژو بگذارد؟
دنیای اقتصاد