موضوعی که به بهانه آن می‌توان نوری به ابعاد مختلف صنعت هتلداری در کشورمان تاباند. واقعیت آن است در ناخودآگاه هر ایرانی این پرسش بنیادین لانه کرده که چرا اقتصاد ایران با وجود جاذبه‌های فراوان در بخش آثار باستانی، گردشگری، ویژگی‌های طبیعی و صنایع دستی، هرگز نتوانسته سهم خود را از درآمدهای گردشگری جهانی برداشت کند؟ این معادله ذهنی زمانی پیچیده‌تر می‌شود که ترکیه همسایه شرقی ایران، بدون برخورداری از منابع نفت و گاز و با استفاده از ظرفیت‌های گردشگری و حمل و نقل توانسته درآمد ارزی قابل توجهی را به دست آورد و زیربنای توسعه و رشد خود را بر مبنای این صنعت پولساز قرار داده است. یکی از وعده‌های روشن روحانی در ایام انتخابات سال92 توسعه بخش گردشگری و زیرمجموعه‌های آن بود که بعد از تشکیل کابینه در دستور کار قرار گرفت. با توجه به قرار گرفتن زیرمجموعه‌های صنعت گردشگری در زیرگروه کسب و کار کوچک و متوسط هر نوع تحرک و پویایی در این بخش می‌تواند چرخ اقتصادی تعداد بسیار زیادی از بنگاه‌ها را به گردش درآورد.
در این میان «برجام»، موجی از امیدواری را در صنعت گردشگری ایران به وجود آورده تا اقتصاد و معیشت ایرانیان با استفاده از سیاست تنش‌زدایی دولت و گسترش مناسبات اقتصادی، سیاسی، ارتباطی و... با جهان پیرامونی بتواند قدم‌های بلندتری در بخش درآمدهای گردشگری بردارد. صنعت هتلداری ایران به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های صنعت «گردشگری»، یکی از بخش‌هایی است که حدفاصل تشکیل کابینه یازدهم در مردادماه92 تا زمان به بار نشستن برجام در دی‌ماه94، جهش قابل توجهی را تجربه کرده است. صعودی رویایی که بسیاری از کارشناسان را بر آن داشته تا به مسوولان اجرایی و اقتصادی توصیه کنند با توجه به ظرفیت‌های بالقوه‌یی که در این بخش وجود دارد، بسترهای لازم برای توسعه و گسترش این صنعت در کشورمان را فراهم کنند تا ارزش افزوده فراوانی در نصیب کشور شود. از آنجایی که توافق هسته‌یی و اجرای برجام، موجی از امیدواری را در صنعت گردشگری ایران به وجود آورده، فعالان اقتصادی امیدوارند در حاشیه اجرای برجام و بهبود جو روانی در مورد سفر به ایران، صنعت گردشگری کشور با رونق تازه‌یی همراه شود. رونقی که یکی از زیرساخت‌های اصلی آن داشتن هتل‌هایی است که بتواند پاسخگوی نیازهای این بخش باشد.
آغاز ساخت 30 هتل جدید چهار و پنج ستاره
راهبرد اجرایی دولت یازدهم برای رونق صنعت هتلداری حمایت از ایده‌های بخش خصوصی است، ضمن اینکه دولت تلاش می‌کند تا با نظارت و تامین مالی پروژه‌های این صنعت، نقش خود را در این پروسه اقتصادی ایفاکند. بر همین اساس معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور اعداد و ارقام جالب توجهی را از عملکرد دولت برای حمایت از بخش خصوصی در زمینه هتلداری ارائه می‌کند که بر مبنای آن می‌توان تصویری از برنامه‌ریزی‌های اجرایی دولت یازدهم در این بخش را به دست آورد. سعید شیرکوند معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور گفت: در 3سال فعالیت دولت یازدهم بخش خصوصی ساخت 30هتل جدید چهار و پنج ستاره را در کشور آغاز کرد. وی دیروز در حاشیه آیین بهره‌برداری از فاز نخست مراکز اقامتی جنگلی منطقه نمونه گردشگری جوارم مازندران واقع در شهر زیرآب، به سخنان خود افزود: هم‌اکنون 150هتل چهار و پنج ستاره توسط بخش خصوصی در کشور در دست ساخت است. معاون سازمان میراث فرهنگی گفت: خوشبختانه با روی کار آمدن دولت یازدهم و برداشته شدن بعضی از موانع از جمله به فرجام رسیدن برجام، سرمایه‌گذاری برای ساخت هتل و مراکز اقامتی در کشور شتاب گرفته است. معاون سازمان میراث فرهنگی با اعلام اینکه رویکرد دولت تدبیر و امید رقم زدن اتفاق‌های مهم در حوزه گردشگری است، افزود: این در حالی است که پیش از این حتی در برنامه پنجم توسعه کشور نامی از گردشگری به عنوان صنعت برده نشده بود.
وی ادامه داد: گردشگری بخشی از اقتصاد کشور است و نباید تنها به سفر کردن خلاصه شود، برای اینکه وقتی گردشگری را در سفر خلاصه کنیم علاوه بر به خطر افتادن امنیت شهروندان مقصد سفر، درآمدزایی به همراه نخواهد داشت.
فعالیت سازمان یافته برای صنعتی شدن گردشگری
شیرکوند رویکرد دولت یازدهم را تعریف گردشگری به عنوان صنعت معرفی کرد و گفت: وقتی گردشگری به عنوان صنعت تعریف شود، فعالیت‌های سازمان یافته شده و مکانیسم عرضه و تقاضا بر آن حاکم می‌شود. معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی کشور تاکید کرد: هم‌اکنون به دلیل نبود ساماندهی درست برای استفاده از ظرفیت و مواهب الهی گردشگری همچون دریا و جنگل، مخاطرات و آسیب‌های زیست محیطی و تخریب در این حوزه به وجود می‌آید. وی افزود: با رعایت شاخص‌های مورد نظر، امور این بخش ساماندهی می‌شود تا صنعت پاک و سبز گردشگری که سال‌هاست از دیگر کشورها عقب ماند به جایگاه واقعی خود در کشور برسد. شیرکوند تقابل دادن گردشگری با هنجارها و ارزش‌های دینی و مذهبی را اشتباه دانست و گفت: 2سال اخیر و با رشد ورود گردشگران خارجی به کشور، گزارشی مبنی بر نادیده گرفتن ارزش‌های اخلاقی از سوی آنان گزارش نشده است.
حضور برند خارجی در صنعت هتلداری ایران
یکی از مهم‌ترین اخباری که در سال گذشته با موضوع صنعت هتلداری منتشر شد، حضور برندهای معتبر هتلسازی جهان در کشورمان بود که بعد از 40 سال برای نخستین‌بار عملیاتی می‌شد. امضای رسمی قرارداد بین گروه مالی گردشگری و گروه بین‌المللی هتلداری اکور فرانسه برای مدیریت دو هتل 4 و 5 ستاره در فرودگاه امام‌خمینی(ره) با حضور مسعود سلطانی فر؛ معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مهدی جهانگیری؛ رییس هیات‌مدیره گروه مالی گردشگری، مسعود خوانساری؛ رییس اتاق بازرگانی تهران، فرانسیس فوشه؛ سفیر فرانسه در تهران، سباستین بازان؛ رییس گروه بین‌المللی هتلداری اکور فرانسه و تعدادی از نمایندگان مجلس و فعالان بخش خصوصی گردشگری در مجموعه هتلهای فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) انجام شد. اکور به گفته فعالان صنعت گردشگری از برترین برندهای بهره‌بردار هتل در جهان است و همه روزه در 94 کشور جهان بیش از 180000 زن و مرد در نزدیک به 3800 هتل تحت مدیریت گروه هتلداری اکور مشغول ارائه خدمات به هزاران میهمان هستند. درحال حاضر گروه هتلداری اکور تنها در خاورمیانه مدیریت 71 هتل شامل 17300 اتاق را در 10 کشور بحرین مصر، اردن، کویت، لبنان، عمان، قطر، عربستان‌سعودی، امارات‌متحده‌عربی و یمن برعهده دارد.
حرکت ایران برای رونق هتلداری
اما مهم‌ترین چالش‌های پیش روی صنعت هتلداری کشورمان از منظر کارشناسان این صنعت کدام موارد هستند؟ عبدالنبی طلوع از جمله کارشناسانی است که معتقد است برنامه‌ریزی‌های اجرایی برای رونق هتلداری در ایران باید با مدنظر قرار دادن الگوهای بین‌المللی در این خصوص باشد و از سرمایه‌گذاری برندهای معتبر خارجی در ایران دفاع می‌کند. طلوع می‌گوید: به‌طور کلی هتلداری در سراسر جهان به دو بخش تقسیم می‌شود که بخش اول سخت افزاری صنعت هتلداری شامل مباحثی چون طراحی هتل، مبلمان، دکوراسیون هتل و مسائل از این قبلی است و بخش دوم نرم‌افزاری نیز مانند نیروی انسانی و نحوه تعامل با خدمات‌گیرنده را شامل می‌شود.
به گزارش سایت گردشگری کشکول به عقیده وی ایران در بخش اول تقریبا همگام با جامعه جهانی حرکت کرده ولی در بخش دوم یعنی نرم‌افزاری یا مدیریت باوجود حضور تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان رشته هتلداری در کنار کارشناسان مجرب، مدیریت سنتی هتلداری ایران دچار ضعف و ناتوانی عمده است. ازسوی دیگر، ژیان دربندی یکی دیگر از فعالان صنعت هتلداری با تایید مشکلات آموزشی ایران در بخش هتلداری می‌گوید: «بزرگ‌ترین مشکل صنعت هتلداری ایران منابع درسی و مدرسین دانشگاه‌هاست که یا آنچه آموزش می‌دهند کاربردی نیست و در تمام عمر مدیریت هتل به‌کارنخواهد آمد جزوات درسی آنها را مطالعه کنید و اصولا اساتید یا مدرسین به این رشته اشراف ندارند.»
متولی هتلداری ایران کیست؟
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که به عنوان مشکل کلیدی در صنعت هتلداری ایران مطرح شده است، مشخص نبودن متولیان این بخش است که مشکلات فراوانی را برای فعالان این صنعت ایجاد کرده است. به گفته مرادی یکی از هتلداران تهرانی اگرچه طبق قانون سازمان میراث فرهنگی مسوول برنامه‌ریزی و نظارت بر مراکز اقامتی است اما بهداشت، نیروی انتظامی و حتی شهرداری‌ها نیز در این زمینه دخالت دارند و اعمال نفوذ می‌کنند. به عنوان مثال در بحث تعزیرات مطابق با قانون تعزیرات مرجع نرخ‌گذاری و گرانفروشی صنوف مختلف است ولی در قانون توسعه گردشگری تشخیص این موضوع یعنی گرانفروشی هتل‌ها به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری واگذار شده است. مجموعه این مشکلات و تنگناها نشان می‌دهد که ساختار اقتصادی ایران برای توسعه زیربنایی در بخش‌های مختلف اقتصادی نیازمند طراحی سازو کارهای آموزشی و آکادمیکی است تا گفتمان اقتصادی متناسب با بخش‌های گوناگون از دانشگاه‌ها و محیط‌های آموزشی تولید و دراختیار صاحبان بنگاه‌ها قرار دهند. به هر حال صنعت هتلداری ایران بعد از برجام قدنم‌های بلندی برای توسعه و رونق برداشته و ظرفیت‌های فراوانی هم در این بخش هنوز دست نخورده باقی مانده که باید از آنها استفاده کرد. واقعیت آن است که آموزش نیروی انسانی در بخش گردشگری و هتلداری، می‌تواند در آینده درآمدزایی صنعت گردشگری را جایگزین نفت کند؛ موضوعی که نباید به سادگی از کنار آن عبور شد.
تعادل