معادنی چون طلا، سنگ‌های تزئینی، کانی‌های فلزی و چندین ماده معدنی پر کاربرد در صنایع قابلیت‌های زیادی را در این استان ایجاد کرده‌اند. خبرنگار صمت در آذربایجان غربی در گفت‌وگو با عبدالحمید سرتیپی، معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌غربی به بررسی این مقوله پرداخته که در ادامه خواهید خواند.
هم‌اکنون معدن طلای زرشوران در چه وضعیتی قرار دارد؟
با توجه به اینکه معدن طلای زرشوران در مرحله توسعه قرار دارد انتظار می‌رود ظرفیت تولید آن در یک سال آینده به یک تن در سال برسد. این در حالی است که منطقه زرشوران دارای ۲۷ میلیون تن کانسنگ طلا است که در صورت تحقق این طرح توسعه استحصال سالانه ۲ تا ۳ تن طلا امکان‌پذیر خواهد بود. البته یکی از موضوع‌هایی که هم‌اکنون برای استان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است معادن طلا است چرا که علاوه بر وجود ۲ معدن فعال طلا در منطقه تکاب و یک معدن در سردشت، مطالعات انجام شده از سوی سازمان زمین‌شناسی ظرفیت‌های مهمی از طلا را در مسیر خوی-اشنویه و منطقه مهاباد و سیلوانا نشان می‌دهد که در این زمینه میزان ذخایر استان را با افزایش همراه کرده است.
با در نظر گرفتن ذخایر در حال استخراج و کشف شده، چند درصد طلای جهان در این استان قرار دارد؟
براساس تحلیل کارشناسان سازمان زمین‌شناسی و سایر پژوهشگران، نیم درصد طلای جهان در پوسته آذربایجان‌غربی قرار دارد. این در حالی است که از این ظرفیت به منظور توسعه اقتصادی استان استفاده نشده و جا دارد که در این زمینه تلاش بیشتری انجام شود. به عنوان نمونه باید بتوان ۲ معدن فعال طلا در تکاب را به بالاترین ظرفیت تولید رساند چراکه هم‌اکنون تولید معدن زرشوران ۳ تن در سال بوده و معدن آق‌دره نیز سالانه ۶۰۰ کیلو طلا و ۶۰۰ کیلو نقره تولید می‌کند.
چه برنامه‌هایی را برای توسعه اقتصادی منطقه پیش‌بینی کرده‌اید؟
لازمه توسعه اقتصادی این منطقه، تولید و فرآوری طلا در داخل استان است. به عنوان نمونه اگر ظرفیت‌های اکتشافی استان توسعه‌یافته و استخراج واحدهای فرآوری در آن راه‌اندازی و بورس کالای استان در ۲ سال آینده، فعال شود؛ تولید و مبادله طلا در آن به انجام می‌رسد که در توسعه اقتصادی استان بسیار تاثیرگذار است. البته گام بعدی برای توسعه اقتصادی استان تشویق اتحادیه‌های طلاساز استان برای راه‌اندازی واحدهای تولیدی مربوط به منظور افزایش ارزش‌افزوده طلا است تا علاوه بر شرکت در دوره‌های آموزشی بتوانند یک بازار مطمئن مبادلات طلا را در استان راه‌اندازی و زیورآلات طلا را در آذربایجان‌غربی تولید کنند.
آیا زیرساخت‌های لازم در این زمینه فراهم شده است؟
بله. زمینه فعالیت و توسعه این مهم در استان مهیا است. به همین منظور اگر بتوان این چرخه را در استان فعال کرد، بی‌شک ارزش‌افزوده بسیار بالایی در استان ایجاد شده و نقش بسزایی در توسعه اقتصادی خواهد داشت. هم‌اکنون مقرر شده ۶۰۰ کیلو طلای آق‌دره شهرستان تکاب در بورس طلای استان مبادله شود که در صورت تحقق، گردش مالی قابل‌توجهی در بانک‌های استان به وجود خواهد آمد.
در چه کشورهایی مبادله طلا انجام می‌شود؟
هم‌اکنون فقط در ایتالیا و هنگ‌کنگ مرکز مبادلات طلا وجود دارد. با این حال و با توجه مرزی بودن آذربایجان‌غربی و نزدیکی به اروپا این استان ظرفیت اینکه بتواند به عنوان مرکز مبادلات طلای دنیا در ایران و آذربایجان‌غربی باشد، را دارد. این در حالی است که با توجه به جایگزینی معدن به جای اقتصاد نفتی، اگر فقط تولید خام و خام‌فروشی در دستور کار باشد بی‌شک توسعه اقتصادی استان امکان‌پذیر نخواهد بود.
این ظرفیت‌ها در کدام مناطق استان قرار دارند؟
هم‌اکنون در محور خوی به ماکو و منطقه سیه‌چشمه یکی از بی‌نظیرترین مناطق زمین‌گرمایی نهفته که در صورت توجه می‌توان با توجه به این ظرفیت‌ها نیروگاه‌های برقی و حرارتی زیادی را در استان ایجاد کرد.
چند درصد ذخایر معدنی جهان در محدوده (زون) کمربندی کوهزایی آلپ-هیمالیا قرار گرفته است؟
ایران روی پوسته محدوده (زون) کمربندی کوهزایی آلپ-هیمالیا قرار گرفته، که تاکنون ۱۵ درصد ذخایر معدنی کشف شده جهان در این کمربند بوده است. البته مشابه این کمربند، کمربندی است که حدود ۶۵ درصد ذخایر معدنی کشف شده دنیا روی آن قرار دارد. بنابراین علت اینکه در کمربند آلپ-هیمالیا ۱۵درصد اما در این کمربندی ۶۵ درصد ذخایر معدنی جهان کشف شده این است که ظرفیت‌های معدنی کمربند آلپ-هیمالیا به درستی شناسایی نشده و اکتشافات کاملی روی آن انجام نشده است.
فرآیندهای زمین‌شناسی استان در چه وضعیتی قرار دارد؟
همه فرآیندهای زمین‌شناسی در پوسته آذربایجان‌غربی قابل مشاهده است و می‌توان آذربایجان‌غربی را خاستگاه سنگ‌هایی دانست که در مقیاس ملی و جهانی در بخش معدن معرفی شده‌اند. این در حالی است که هم‌اکنون سالانه بیش از یک میلیون تن سنگ تزئینی در استان تولید و به بازار عرضه می‌شود. با این وجود برای توسعه اقتصادی استان می‌توان به موضوع سنگ‌های تزئینی توجه کرد. گفتنی است در استان ۱۸۱ معدن سنگ‌های تزئینی شامل مرمر و تراورتن وجود دارد که حدود ۸۰ تا ۹۰ معدن آن فعال است.
فرآیند فرآوری سنگ‌های تزئینی به چه شکلی است؟
اقتصاد کلان و منافع ملی ایجاب می‌کند که این ماده معدنی را با ارزش‌افزوده بالا فرآوری کرده و وارد بازار کنیم. هم‌اکنون ۴۹ واحد سنگبری در سطح استان وجود دارد که ظرفیت تولید آنها ۸۹ هزار و ۸۵۰ تن است. البته به تازگی با شرکت ایمیدرو صحبت‌هایی مبنی بر احداث و راه‌اندازی ۲ سنگبری پیشرفته با فناوری‌های جدید در استان با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انجام شده. زیرا با راه‌اندازی واحدهای دارای فناوری‌های مدرن می‌توان به استخراج واقعی دست یافت و انتظار افزایش ظرفیت اقتصادی استان را داشت. اما نباید فراموش کرد برای دستیابی به این مهم باید روی موضوع سنگ‌های تزئینی استان اقدامات بسیاری انجام شود.
چه اقداماتی در زمینه فرآوری سنگ در استان انجام شده است؟
باید ایجاد واحدهای فرآوری سنگ‌های تزئینی را در استان جدی گرفت و از خام‌فروشی آنها پرهیز کرد که البته سیاست‌های سازمان صنعت، معدن و تجارت نیز در این زمینه برنامه‌ریزی شده است. با تشکیل کنسرسیوم سنگ‌های تزئینی و نشان (برند)سازی سنگ‌های تزئینی استان، می‌توان جایگاه خود را در بازار پیدا کرده و در اقتصاد منطقه تاثیرگذار باشد. به عنوان نمونه هم‌اکنون بالاترین ذخایر تیتان کشور با ذخیره ۱۲ میلیون تنی در پوسته آذربایجان‌غربی وجود دارد که متاسفانه با مشکل فرآوری روبه‌رو بوده و نیازمند برطرف شدن این مشکل است.
استخراج کانی از معادن نیازمند چه فرآیندهایی است؟
استخرج معادن نیاز اساسی به دانش فنی و سرمایه‌گذاری دارد که با توجه به نیاز کلان این بخش به سرمایه‌گذاری و توانایی نداشتن افراد عادی در این‌باره صاحبان سرمایه و شرکت‌های هلدینگ باید وارد عمل شده و اقدامات لازم را در دستور کار قرار دهند. بی‌شک با توجه به ظرفیت فراوان معادن استان، اگر سرمایه‌گذاران در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند به ارزش‌افزوده بالایی دست خواهند یافت.
سازمان صنعت، معدن و تجارت استان چه برنامه‌های اقتصادی برای دریاچه نمک ارومیه دارد؟
بررسی‌ها و برآوردهای اولیه نشان می‌دهد هم‌اکنون ۴ میلیارد تن نمک در دریاچه ارومیه وجود دارد. اگر دریاچه‌های مشابه آن در تمامی دنیا مورد بررسی قرار بگیرند مشاهد می‌شود در این زمینه فعالیت‌های اقتصادی بسیاری با مهار مسائل زیست‌محیطی انجام شده است. بنابراین با توجه به ظرفیت‌های موجود دریاچه نمک استان نباید اشخاص مختلف اقدام به برداشت خام نمک دریاچه کرده و آن را به فروش برسانند. چون بر اساس مطالعات و اطلاعاتی سازمان‌زمین‌شناسی، اگر در این زمینه برنامه‌ریزی‌های لازم در دستور کار قرار بگیرد و چند شرکت‌های هلدینگی وارد کار شوند و سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در این زمینه همکاری کند به یقین برداشت و فرآوری نمک در این دریاچه سبب شکوفایی اقتصاد استان و احیای دریاچه ارومیه خواهد شد. البته با توجه به اینکه دولت همواره نمی‌تواند از منابع ملی برای احیای دریاچه ارومیه استفاده کند، پس می‌توان از اقتصاد دریاچه برای احیای آن استفاده کرده و به یقین این کار امکان‌پذیر است.
معادن فلزی استان از چه میزان ذخیره برخوردارند؟
یکی از بزرگترین مشکلات آذربایجان‌غربی ناچیز بودن مطالعه بر روی منابع فلزی است به گونه‌ای که در این باره حدود ۴۴۰ معدن استان در حال بهره‌برداری بوده که ۸۷ درصد آنها مصالح سنگی است. البته ظرفیت فراوانی از آهن در سطح استان وجود دارد به گونه‌ای که ذخایر آن ۱۶ میلیون تن بوده که اگر بتوان مطالعات ژئوفیزیک هوایی را در زمینه آن انجام داد به طور حتم می‌توان گسترش صنایع فولاد در استان را شاهد بود. این در حالی است که متاسفانه تاکنون فقط ۷ درصد ذخایر فلزی استان مطالعه و شناسایی شده به همین منظور سیاست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، هدایت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به سمت صنایع فلزی است. با این وجود اگر اکتشافات سیستماتیک مناسبی در این‌باره انجام شود بی‌شک پوسته آذربایجان‌غربی از جمله استان‌هایی خواهد بود که می‌تواند حرف‌های بسیاری برای توسعه صنایع مختلف داشته باشد.
صمت