توجه به این نکته که ممکن است تنوع بخشیدن به محصولات فولادی نیازمند ارتقای فناوری و تغییر خطوط فولادی باشد و نیازمند هزینه‌های زمانی و مالی در این زمینه شود، قابل قبول است، اما در هر صورت نباید از این موضوع غافل شد که تنوع بخشیدن به محصولات فولادی و بالا بردن کیفیت آنها می‌تواند با ارزش‌افزوده بالاتر همراه باشد و در بلندمدت سودآوری بیشتری را برای این صنعت به همراه بیاورد. از این‌رو سرمایه‌گذاری و صرف زمان برای تحقق این امر اگرچه در گام نخست دشوار به نظر می‌رسد اما در بلندمدت این فولادسازان می‌توانند بازارهای مصرف بیشتری را از آن خود کنند. چنانچه بسیاری از کارشناسان این حوزه به اتفاق بر این نکته تاکید دارند که ماندگاری واحدهای فولاد کشور حتی در زمان رونق، در گرو تولید محصولات جدید و تخصصی است.
محصولات و صنایع مصرف‌کننده
محصولات فولادی را می‌توان به ۴ محصول فولادی عمده شامل؛ فلت (صفحه، نورد گرم نوار و ورق فولادی، نورد سرد نوار و ورق فولادی)، محصولات فولادی طویل (مفتول کلاف، تیرآهن، میلگرد آجدار و فولاد تجاری)، قراضه و محصولات نیمه‌نهایی تقسیم کرد. مدت‌هاست بازارهایی چون ساختمان‌سازی و خودرو بزرگترین مصرف‌کنندگان فولاد به‌شمار می‌روند و حدود نیمی از فولاد تولید شده در این صنایع استفاده می‌شود. البته پس از این دو حوزه فولادبر، صنایعی چون وسایل خانگی، ابزارهای کشاورزی، مبدل‌ها، کانتینرها، انرژی، تجهیزات برقی و ماشین‌آلات صنعتی نیز از فولاد مواد اولیه خود را تهیه می‌کنند.
اولویت با فولادهای ویژه
توجه به چشم‌انداز صنعت فولاد تنها نباید متمرکز بر کمیت آن باشد، بلکه یکی از رویکردهای مهم به منظور توسعه صنعت فولاد توجه به موضوع کیفیت و تنوع در محصولات فولادی است. در این‌باره محمد خان‌داداش‌پور، کارشناس حوزه فولاد عنوان کرد: محصولاتی که هم‌اکنون در واحدهای فولادی کشور در حال تولید هستند، به‌طور عمده فولادهای معمولی هستند. این موضوع درحالی است که با توجه به چشم‌انداز ۱۴۰۴ علاوه بر تولید هدف‌گذاری‌شده باید بیش از این به سمت تولید فولادهای با کیفیت بهتر و خاص‌تر پیش برویم. خان‌داداش‌پور در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به گرایش مصرف‌کنندگان فولاد چه در خودروسازی‌ها و چه در لوازم‌خانگی و حتی در بخش ساختمان، تولیدکنندگان فولاد نیازمند حرکت به سمت تنوع درمحصولات خود هستند. وی با اشاره به این موضوع که سهم آلیاژهای فولادی و کیفی در سبد تولیدی کشور قابل توجه نیست، عنوان کرد: واحدهای فولادی باید به‌تدریج به سمت تولیدهای تخصصی‌تر و فولاد ویژه گام بردارند. در حقیقت فولادهای ویژه همان فولادهای آلیاژی هستند که می‌توانند در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال زمانی در صنایع خودرو از ورق‌های معمولی استفاده می‌شد اما به‌تدریج این تولیدات به سمت ورق‌های با کیفیت خاص پیش می‌رود. این کارشناس حوزه فولاد تاکید کرد: باوجود نشانه‌های خروج فولاد از رکود، در سال‌های پیش‌رو همچنان می‌طلبد برای توسعه صنعت فولاد کشور رویکرد جدی‌تر به سمت فولادهای آلیاژی و کیفی داشته باشیم، چراکه میزان ارزش‌افزوده‌ای که فولادهای آلیاژی و کیفی به همراه می‌آورند، بسیار بیشتر از فولادهای معمولی خواهد بود.
توسعه بازار در گرو تنوع محصولات
سعید سلیمی، کارشناس و تحلیلگر فولاد در گفت‌وگو با اظهار کرد: با توجه به رکود پیش آمده در چند سال گذشته در حوزه مسکن کشور و به تبع آن سرایت این رکود به صنعت فولاد، به نظر تنوع بخشیدن به تولیدات فولادی یکی از ضرورت‌ها به‌شمار می‌رود. اگر فولادسازها تولیدات خود را از تولید ساده مصالح ساختمانی به سمت صنایع مختلف پیش ببرند، می‌توانند بازار بیشتری را برای خود ایجاد کنند. سیلمی در ادامه خاطرنشان کرد: در صورت ایجاد تنوع در محصولات فولادی هم به لحاظ کمی و هم کیفی می‌توانیم شاهد ارتقای واحدهای فولادسازی در کشور باشیم. وی افزود: همچنین با ایجاد تنوع در محصولات می‌توان بازار بیشتری را برای واحدهای فولادی ایجاد کرد. این کارشناس فولاد همچنین تصریح کرد: بیشتر محصولات فولادهای واحدهای بزرگ کشور مانند ذوب‌آهن، مبارکه و خوزستان فولاد ساختمانی تولید می‌کنند، البته تولیدات صنعتی و آلیاژی نیز دارند اما در کل محصولات فولادی کشور می‌تواند با تنوع بیشتری همراه باشد. سعیدی با اشاره به این موضوع که تنوع محصولات فولادی همچنین می‌تواند همراه با ارزش‌افزوده بیشتری باشد، گفت: با ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر تنوع محصولات فولادی هم برای مصرف‌کننده و هم تولیدکننده با صرفه اقتصادی بیشتری همراه می‌شود. وی در پاسخ به این پرسش که تنوع فولادسازی نیاز به فناوری‌های ویژه در کشور دارد، عنوان کرد: باوجود واحدهای فولادی در کشور تنوع بخشیدن به محصولات جدید چندان نیازمند فناوری‌های آنچنانی نیست که نتوان آن را در کشور ایجاد کرد. اما موضوع این است که واحدهای فولادی در کشور به شکلی عادت کرده‌اند به تولیدات قبلی خود ادامه دهند. سلیمی در ادامه گفت: در کل ایجاد تغییر در هر بستری در ابتدای راه سخت به‌نظر می‌رسد، اما اگر این تغییر را بپذیریم، خواهیم دید چندان کار پیچیده‌ای نیست. با توجه به این موضوع، اگر فولادسازان کشور تغییر و تنوع بخشیدن به محصولات فولادی را بپذیرند، بروز کردن فناوری آن چندان مشکل نخواهد بود. وی ادامه داد: واحدهای بزرگ فولادسازی ایران با اروپایی‌ها در زمینه تولید فولاد قرارداد همکاری دارند، اما به‌صورت خیلی جزئی و تخصصی وارد تولید نمی‌شوند که بتوانند به سطحی از تنوع تولیدات فولاد با ارزش‌افزوده بیشتر برسند.
تولید معمولی به ضرر است
درباره ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر یک کارشناس صنعت فولاد چندی پیش گفت: بیشترین میزان فولاد تولیدی در کشور ما به فولادهای تجاری اختصاص دارد، این درحالی است که فولادسازان سایر کشورها بیشتر محصولات جدید با ارزش‌افزوده بالاتر یعنی فولادهای آلیاژی و ورق‌های ضد سایش تولید می‌کنند. نصیرالدین‌ضوئی عنوان کرد: ورق تولیدی برخی از فولادسازی‌ها به کشورهای اروپایی صادر می‌شود و در این کشورها به ورق گالوانیزه تبدیل شده و با ارزش‌افزوده بیشتر فروخته می‌شود، از این‌رو خام‌فروشی به ضرر تولیدکنندگان فولاد است و هرچه بیشتر به سمت و سوی تولید محصول نهایی حرکت کنند، حاشیه سود نیز افزایش پیدا خواهد‌کرد. وی در ادامه خاطرنشان کرد: متاسفانه بسیاری از محصولات فولادی که در کشور ما تولید و صادر می‌شود در سایر کشورها با هزینه کمتر و فرآیند ساده‌تر تبدیل به محصولات باارزش‌افزوده بیشتر می‌شود و این امر یکی از مشکلاتی است که در صنعت فولاد کشور وجود دارد. ضوئی افزود: بیشترین حجم تولید محصولات فولادی کشور در بخش طویل، میلگرد و تیرآهن است و در محصولات تخت ورق گرم و سرد است که تمامی این محصولات مصرف عام دارند، اما ارزش‌افزوده اصلی زمانی در صنعت فولاد ایجاد می‌شود که تولیدکنندگان برای تولید محصولات فولادی ویژه برنامه‌ریزی کنند.
صمت