در ابتدای معاملات شاخص بورس رشد کرد. در مقابل نرخ دلار در همان ابتدای کار بدون مداخله بازارساز دچار افت شد. اما با ادامه معاملات هر دو بازار روندی معکوس در پیش گرفتند، جهت شاخص سهام کاهشی شد و نرخ دلار مسیری افزایشی را طی کرد. رشد قیمت نفت در پایان هفته گذشته باعث شد نماگر بورس تهران معاملات را با رشد بیش از 160 واحدی تحت تاثیر نمادهای وابسته به گروه‌های پالایشی و پتروشیمی آغاز کند. در ادامه اما، نگرانی‌های غیراقتصادی درخصوص آینده برجام منجر به تغییر روند بازار سهام شد تا در نهایت رشد شاخص کل بورس به 40 واحد محدود شود. در سمت دیگر، نرخ دلار با توجه به تعدیل انتظارات به‌واسطه رشد قیمت نفت و اظهارات هفته گذشته رئیس‌کل بانک مرکزی کاهش حدود 35 تومانی را تجربه کرد. با این حال، در میانه معاملات چرخش انتظارات به‌واسطه برخی نگرانی‌های غیراقتصادی زمینه‌ساز فعالیت سفته‌بازان شد. امری که موجب تقویت تقاضای سوداگری در بازار حواله‌ای ارز و افزایش 85 تومانی دلار و رسیدن نرخ آن به سطح 3865 تومانی شد.
روز شنبه، قیمت دلار زیر کانال 3 هزار و 800 تومان معامله شد، ولی با باز شدن بازار دبی مسیر قیمت بازار داخلی نیز تغییر کرد. در اولین روز هفته، قیمت دلار تا محدوده 3 هزار و 780 تومان پایین رفت، اما در نهایت با قیمت 3 هزار و 860 تومان به کار خود پایان داد. به گفته فعالان بازار، پس از باز شدن بازار دبی و افزایش نرخ حواله درهم، قیمت‌ها در بازار داخلی نیز به سرعت در مسیر افزایشی قرار گرفتند. در این شرایط، تعداد زیادی از فعالان، افزایش نوسان دلار را ناشی از تغییرات نرخ حواله درهم دانستند. به گفته برخی بازیگران، آنچه موجب شده است با اختلال در عرضه حواله درهم مواجه شویم، متغیرهای غیراقتصادی و جو روانی ناشی از آن بوده است. در این گزارش به جزئیات علل افزایش نرخ حواله درهم و چگونگی تبدیل آن به مرکز اختلال بازار ارز داخلی پرداخته‌ایم. همسو با رشد قیمت دلار، روز شنبه سکه تمام بهار آزادی نیز با 13 هزار تومان رشد به قیمت یک میلیون و 128 هزار تومان رسید.
مقاومت دلار
در ابتدای روز شنبه، در وزن‌کشی انتظارات اخبار مثبت بر اخبار منفی غلبه کرد تا بازار با کاهش قیمت فعالیت خود را آغاز کند. در اولین روز هفته، دلار معاملات خود را با قیمت 3 هزار و 794 تومان آغاز کرد که 21 تومان کمتر از قیمت بسته شده روز پنج‌شنبه بود. این کاهش بدون مداخله و عرضه ارز صورت گرفت و بیشتر ناشی از اخباری مانند افزایش درآمدهای نفتی پس از توافق اوپک بود. پس از شروع کاهشی، در همان ساعات ابتدایی روز با آغاز عرضه بازارساز، قیمت دلار افت بیشتری را تجربه کرد و تا 3 هزار و 781 تومان پایین رفت. در این وضعیت، نرخ فروش صرافی‌های بانکی نیز تا 3 هزار و 775 تومان افت کرده بود. همزمان با شکل‌گیری چنین روند کاهشی بود که برخی از معامله‌گران از بازار کنار کشیدند تا در انتظار قیمت‌های پایین‌تر باقی بمانند. با این حال، از حدود ساعت 12 بعدازظهر بود که برخلاف انتظار این گروه جهت بازار تغییر کرد و قیمت دلار به سرعت به کانال 3 هزار و 800 تومان بازگشت.
در این شرایط، سرعت افزایش نرخ به اندازه‌ای بود که پیش از ساعت یک بعدازظهر، قیمت دلار تا نزدیکی سطح 3 هزار و 850 تومان بالا رفت. به گفته فعالان، تغییر مسیر بازار ارز داخلی پس از شروع به کار بازار دبی کلید خورد. در این وضعیت بالا رفتن نرخ حواله درهم سیگنال افزایشی به معامله‌گران بازار داخلی داد و زمینه‌ساز صعود قیمت‌ها در میدان روبه‌روی پاساژ افشار شد. این موضوع نشانگر آن بود که یکی از مهم‌ترین عواملی که روند قیمت در بازار داخلی را پرنوسان می‌کند، نرخ حواله درهم است. در واقع، عامل زمینه‌ساز اخلال قیمت‌ها در پاساژ افشار را باید از کانال دبی جست‌وجو کرد. جهت اثبات این مدعا بار دیگر می‌توان به روند قیمت روز شنبه اشاره کرد. در حالی که تا ساعت 2 بعدازظهر، قیمت دلار تا 3 هزار و 865 تومان بالا رفته بود، با پایان معاملات نرخ حواله درهم، روند افزایشی دلار به میزان زیادی متوقف شد و در نهایت با قیمت 3 هزار و 860 تومان به کار خود پایان داد. این قیمت که 45 تومان بالاتر از روز پنج‌شنبه بود، بخشی از کاهش قیمت 100 تومانی روز پنج‌شنبه را جبران کرد.
چرایی رشد درهم؟
اکثر فعالان بازار ارز، رشد قیمت دلار را ناشی از افزایش نرخ حواله درهم دانسته‌اند و اظهار می‌کردند که تقویت پول کشور همسایه در برابر ریال یکی از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز افزایش بازار داخلی بوده است. در این شرایط، دلایل متفاوتی برای رشد نرخ حواله درهم مطرح شده است. بخشی زیادی از فعالان، رشد درهم را به افزایش تقاضای تجاری نسبت داده‌اند. به گفته این دسته، هرچقدر به انتهای آذرماه نزدیک می‌شویم، تقاضا برای ثبت سفارش و واردات کالا رشد پیدا می‌کند. بخشی از دلیل افزایش تقاضای تجاری آن است که وارد‌کنندگان به‌دنبال آن هستند که پیش از عید کالای مورد نیاز خود را وارد کشور کنند. در کنار این، برخی شرکت‌های تجاری در انتهای سال میلادی برای تسویه حساب‌های خود نیاز به تهیه ارز دارند. افزون بر این دو عامل، روند افزایش قیمت‌ها به‌گونه‌ای بوده است که چشم‌انداز برخی معامله‌گران افزایشی شده است، در نتیجه خرید درهم خود را بالا برده‌اند. تقاضای این دسته بیشتر شکل سفته‌بازی دارد. با وجود تمام عوامل مربوط به سمت تقاضا، برخی فعالان معتقدند که دلیل اصلی رشد درهم، تحدید عرضه حواله از بازار دبی است. در واقع، محدود شدن و کاهش عرضه درهم در کنار رشد تقاضا زمینه‌ساز افزایش حواله درهم شده است. در این شرایط، اقدام روز پنج‌شنبه بازارساز که فروش حواله درهم در محدوده هزار و 30 و هزار و 40 تومان به صورت چک بود هم نتوانست مانع از رشد روز شنبه شود.
هشدار کارشناسان
به گفته کارشناسان، بازارساز هم‌اکنون تا حدی توانسته است که قیمت دلار در بازار داخلی را مدیریت کند، ولی رشد نرخ حواله درهم در بازار کشور همسایه در مقابل تلاش سیاست‌گذار عمل می‌کند. دراین شرایط، به‌نظر می‌رسد، سیاست‌گذار بهتر است که از کانال درهم اقدامات لازم را برای افزایش عرضه انجام دهد. با این حال، تاکتیک بازارساز در روز پنج‌شنبه برای مدیریت قیمت‌ها در بازار داخلی تا حدی در روز شنبه نیز اثرگذار بود. روز پنج‌شنبه هنگامی که معامله‌گران سعی می‌کردند بدون معامله، قیمت را جا به جا کنند، بازیگران بازارساز با بالاترین نرخ اعلامی آمادگی برای فروش ارز را عنوان می‌کردند. در این شرایط، قیمت به سختی می‌توانست بدون معامله رشد کند. با این حال، شکل عرضه بازارساز تا حدی جای تامل دارد. برخی کارشناسان تاکید می‌کنند اصرار بر کاهش قیمت در شرایط کنونی می‌تواند هزینه‌های زیادی در بر داشته باشد. آنها باور دارند که در شرایط فعلی از یک سو، کاهش قیمت نیاز به هزینه زیادی دارد و از سوی دیگر حفظ آن بسیار مشکل خواهد بود. به‌عنوان مثال، در روزهای پنج‌شنبه و شنبه قیمت دلار از کانال 3 هزار و 800 تومان پایین رفت، ولی به سرعت به کانال 3 هزار و 800 تومان بازگشت. این موضوع موجب شده برخی معامله‌گران تصور کنند که کف 3 هزار و 800 تومان نقطه حمایتی قوی خواهد بود و با اعتماد بیشتری اقدام به خرید و فروش ارز کنند. به گفته برخی کارشناسان، در این شرایط، مدیریت نوسانات در کانال فعلی منطقی‌تر خواهد بود؛ چراکه به احتمال زیاد پس از آذرماه تقاضا به خودی خود در بازار کاهش پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر، هنگامی که قیمت حواله درهم در سطح بالایی قرار دارد، مدیریت قیمت‌ها در بازار داخلی با نرخ‌های پایین‌تر بسیار دشوار خواهد بود.
افزایش عرضه؟
روز جمعه، حسین یعقوبی، مدیرکل امور بین‌الملل بانک مرکزی ایران از آزادسازی پول‌های بلوکه شده خبر داد و گفت: «خوشبختانه همه پول‌های بلوکه شده منتقل شده و در حال حاضر پولی با عنوان بلوکه شده نداریم اما برای انتقال این پول‌ها در دو کشور آسیایی با مشکل مواجه شده‌ایم که در حال توافق با آنها هستیم و مشکل ما با آنها بر سر تبدیل این پول‌ها است که به‌دنبال دریافت مجوزهای لازم از دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا(OFAC) هستیم». براساس اطلاعات به‌دست آمده، توافق با دو کشور اشاره شده نیز صورت گرفته است و منابع بلوکه شده در این کشورها که به احتمال زیاد عمان و بحرین هستند، در مسیر آزادسازی قرار دارند. با توجه به آزادسازی این منابع و افزایش درآمدهای نفتی پس از توافق اوپک، به‌نظر می‌رسد افزایش قیمت دلار در آینده از سوی عوامل بنیادی حمایت نشود.
دنیای اقتصاد