قرارداد آتی سبد سهام، فروش استقراضی و استفاده از آپشن در بازار بدهی از ابزارهایی است که می‌تواند در توسعه بازار اثرگذار باشد. به نظر می‌رسد با ورود ابزار اختیار معامله و توسعه ابزارهای مشتقه، بورس شاهد ورود کانال‌های جدیدی برای جذب نقدینگی و تعمیق هرچه بیشتر باشد که به توسعه بازار سهام می‌انجامد. انتظارها برای ورود ابزار جدید بورسی به پایان رسید. روز گذشته معاملات اختیار معامله (option) در حالی فعالیت خود را به‌طور رسمی آغاز کرد که مسوولان در ادوار گذشته وعده‌های زیادی برای ورود این ابزار مهم در بازار داده بودند.
در همین زمینه دیروز مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) برگزار شد. در راس مقامات بورسی حاضر در این مراسم، شاپور محمدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار حضور داشت که توانست یکی از وعده‌های مهم روزهای آغازین فعالیت خود را به نتیجه برساند. محمدی ضمن برشمردن اثرات مثبت معاملات آپشن در بازار سهام، از دیگر برنامه‌های مهم سازمان برای روزهای آتی پرده برداشت. قرارداد آتی روی سبد سهام و افزایش دامنه نوسان بازارگردانها، اهداف جدیدی بود که رئیس سازمان درخصوص آنها صحبت کرد. همچنین حسن قالیباف اصل، مدیرعامل شرکت بورس تهران از فروش استقراضی در بازار سهام سخن گفت و امیر هامونی مدیرعامل شرکت فرابورس ایران نیز از ورود سیستم آپشن به بازار بدهی خبر داد.
مزیت‌های شش‌گانه آپشن برای بورس
روز گذشته مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله (option) در حالی برگزار شد که شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از مزیت‌های این ابزار در بازار سهام سخن گفت. وی در ابتدا با تشکر از مسوولان قبل جهت ایجاد زیرساخت‌های لازم در این بازار گفت: در دوره‌های گذشته مسوولان فعالیت‌های بسیاری جهت توسعه بازار سرمایه داشته‌اند. از جمله اینکه دستورالعمل ورود ابزار آپشن در زمان ریاست قبل تدوین شد و شرایطی را به وجود آورد که امروز شاهد استفاده از آن در بازار سرمایه باشیم.
وی در ادامه مزیت‌های معاملات اختیار را در 6 مورد توضیح داد:
1- افزایش نظارت و ثبات بازار: آپشن می‌تواند سهام سرمایه‌گذار را اهرم کند. سرمایه‌گذاران می‌توانند از اختیار خرید در دوران رونق استفاده کنند و در مقابل از اختیار فروش در زمان تعدیل بهره‌برداری کنند. در این صورت، هر دو سمت بازار منفعت می‌برند. بازار نیز برهمین اساس می‌تواند رشدها و کاهش‌ها را به شیوه مناسب‌تری پوشش دهند. به‌طور کلی آپشن‌ها می‌توانند به بازار ثبات ببخشند و نظارت را آسان‌تر کنند.
2- بیمه سرمایه‌گذاری: اختیار خرید و فروش به‌عنوان بیمه برای سهام می‌تواند مفید باشد. در مکانیزم این معاملات، خریدار در صورت کاهش قیمت سهم در سررسید می‌تواند خرید خود را اعمال نکند و تنها وجه اولیه را پرداخت کند. اعطای این اختیار به خریدار مهم‌ترین وجه این ابزار است که سرمایه‌گذار را با پوشش ریسک مطلوبی مواجه می‌کند.
3- تحلیل‌پذیری بیشتر بازار سرمایه: اختیار خرید و فروش کمک می‌کند که تحلیل‌ها بیشتر در بازار حاکم شوند. زیرا فرصت‌های سودآوری که بین دارایی پایه و ورقه مشتقه اتفاق می‌افتد، می‌تواند به حرکت منطقی بازار کمک کند.
4- وسعت بیشتر بازار و تامین مالی: آپشن‌ها در جهت تعمیق بازار نقش بسزایی دارند. حجم بازارهای مشتقه به مراتب بالاتر از بازارهای نقد است. از این جهت بسیار مهم است که قراردادهای اختیار را به‌عنوان قراردادهایی که به بازار کمک می‌کند، تلقی کنیم.
5- توسعه دانش مالی: خوشبختانه در کشور ما نیروی انسانی بسیار باهوش عمل کرده است. در تمام متون اقتصادی دانشگاهی درخصوص معاملات اختیار توضیحات بسیاری ارائه شده است. ارائه مدل بلک-شولز در سال ۱۹۷۳، معادلات دیفرانسیل را بیش از پیش در زمینه اقتصاد مورد توجه قرار داد که حتی جایزه نوبل به این مدل اهدا شد؛ این مدل توانسته بازار مشتقات توسعه یافته را برپا کند که در همین راستا وقتی قراردادهای مشتقه راه‌اندازی شد با عنوان «معادله دیفرانسیلی که دنیا را تغییر داد» شهرت گرفت.
6- فرصت بزرگ برای شرکت‌ها و صندوق‌ها: پوشش ریسک و سودآوری برای سرمایه‌گذار از اصول مهم است و از آنجا که ابزار اختیار خرید هر دو اصل را پوشش می‌دهد، یک ابزار مهم شناخته شده و فرصت بزرگی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌ها محسوب می‌شود. اختیار خرید بازده شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بالاتر می‌برد.
محمدی، رئیس سازمان بورس در بخش دیگر به انواع معاملات آپشن در دنیا اشاره کرد و گفت: اختیار خرید با مدل اروپایی طراحی شده و در حال انجام است و در آینده اختیار فروش نیز به آن اضافه خواهد شد و با کمی تاخیر در بورس انرژی نیز عملیاتی می‌شود. وی همچنین ضمن قدردانی از کمیته فقهی تاکید کرد: در طراحی همه ابزارها از جمله اختیار خرید ضوابط شرعی رعایت شده است. سود زمانی برای ما ارزش دارد که منطبق با شرع و شریعت باشد، در غیر این صورت فاقد ارزش است.
روزهای پیش روی بازار سهام؟
یکی از مهم‌ترین بخش‌های مراسم روز گذشته خبرهای مقامات بورسی درخصوص تحقق اهداف جدید سازمان بورس برای توسعه این بازار بود. در این زمینه رئیس سازمان بورس درخصوص دو برنامه جدید سازمان بورس این چنین گفت: ابزارهای جدید و کارآمد دیگری در راه است که به سرعت تکمیل می‌شود و نهادهای آن نیز در حال شکل‌گیری است.
قرارداد آتی سبد سهام: استفاده از ابزار قراردادهای آتی در بازار سرمایه مزایای فراوانی به همراه دارد که پوشش ریسک (Hedging)، افزایش سرعت نقدشوندگی (Liquidity)، کمک به کشف قیمت، فراهم کردن فرصت سودآوری، افزایش شفافیت در بازار و کاهش هزینه‌ها از مهم‌ترین این موارد هستند. همچنین اهرم مالی (Leverage) یا ایجاد فرصت کسب سودآوری بالا با سرمایه‌گذاری نسبتا کم، می‌تواند به‌عنوان یک مزیت محسوب شود. در ضمن با بهره‌گیری از این قراردادها دیگر نیازی به مالکیت دارایی نیست؛ به‌صورتی که فروشنده با پیش‌فروش (Short Selling) می‌تواند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشد و در صورت نیاز به تحویل، آن را از بازار تهیه کند.
تقویت بازارگردانی با افزایش دامنه نوسان: در قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور بازارگردانها از 0/5 درصد مالیات معاف شده‌اند. در این زمینه سازمان بورس در نظر دارد دامنه نوسان بازارگردانها را افزایش دهد تا بتوانند فعالیت بیشتری در بازار سرمایه داشته باشند.
فروش استقراضی Short Selling: دیگر برنامه اعلام شده در این نشست امکان فروش استقراضی در بازار سهام بود. قالیباف‌اصل از صدور مجوز کمیته فقهی برای معامله اوراق اختیار بر سبد سهام خبر داد و تصریح کرد: بحث‌های فروش استقراضی نیز گام دیگری در تکمیل و توسعه این بازار است که کمیته فقهی مجوز آن را صادر کرده است. از مزایای این ابزار می‌توان به کاهش نوسان‌های بازار، پوشش ریسک و کسب بازدهی بیشتر در این بازار اشاره کرد.
آپشن در بازار بدهی: امیر هامونی در صحبت‌هایش از درخواست شرکت‌های تامین سرمایه جهت معاملات آپشن روی بازار بدهی خبر داد و گفت: دستورالعمل این موضوع در فرابورس تهیه و به سازمان جهت تایید فرستاده شده است. امیرهامونی، مدیرعامل شرکت فرابورس ایران در این زمینه در گفت‌وگویی گفت: با توجه به اینکه عمده درخواست‌های شرکت‌ها و صندوق‌ها در بازار بدهی است؛ آپشن روی بدهی می‌تواند اثرات بسیار مثبتی داشته باشد. نظر سازمان در این خصوص مثبت است و انتظار می‌رود تا عید به‌صورت اجرایی درآید.
بازار مشتقه نشان‌دهنده ارزش ذاتی
در بخش دیگری از این مراسم حسن قالیباف مدیرعامل شرکت بورس ضمن اشاره به انواع ابزارهای متنوع از جمله صکوک، مشارکت و مرابحه در بازار سرمایه اظهار کرد: این ابزارها می‌تواند پاسخگوی انواع سلیقه‌های ناشر و سرمایه‌گذار باشد.
وی در تسریع روند راه‌اندازی اوراق اختیار گفت: این پروژه از سال 1387 در بازار سرمایه کلید خورد و تقریبا یک دهه زمان برد تا این فرآیند تکمیل شود. مدیرعامل شرکت بورس ادامه داد: در سال 1387 کمیته فقهی مصوبه این اوراق را منتشر کرد و در سال 1390 پس از تهیه دستورالعمل توسط شرکت بورس به سازمان بورس پیشنهاد و تصویب شد، البته دستورالعمل اولیه اخیرا با اصلاحاتی مواجه شده است و امروز شاهد راه‌اندازی معاملات این اوراق هستیم.
به گفته سخنگوی شرکت بورس اوراق بهادار تهران در بازار نقد اگر سرمایه‌گذاری به نقدینگی خود نیاز داشته باشد، مجبور است سهم ارزنده اش را بفروشد و با این کار باعث سرکوب قیمت سهم می‌شود، اما چون بازار مشتقه انتظارات را نشان می‌دهد با چنین مشکلاتی مواجه نیست؛ به همین دلیل بازار مشتقه بیشتر از بازار نقد می‌تواند ارزش ذاتی را نشان بدهد و به توانمندی بازار سرمایه در کشف قیمت و نقدشوندگی کمک کند.
وی با اشاره به اینکه در حوزه اوراق مشتقه به ویژه اختیار که جزو ابزار پیچیده است بحث نرم افزاری مطرح بود، بیان کرد: همین موضوع سبب زمانبر شدن پروژه شد و پس از ورود رئیس جدید سازمان بورس این موضوع با جدیت بیشتری پیگیری شد.
این مقام مسوول در ادامه به ذکر نکاتی درباره این بازار پرداخت و اظهار کرد: آپشن آغاز یک راه طولانی است. این اوراق با نمونه ساده‌ای که اختیار خرید است راه‌اندازی شده و فعلا استراتژی پیچیده‌ای ندارد؛ به مرور زمان فعالان با این ابزار آشنا می‌شوند و با توسعه نرم افزاری و دانشی، این بازار به سمت تکمیل حرکت می‌کند. وی با تاکید بر اینکه این ابزار در حال حاضر روی سهام معامله می‌شود، اظهار امیدواری کرد: به زودی بازار سرمایه شاهد راه‌اندازی اوراق اختیار فروش نیز باشد.
اختیار معامله از «فولاد» آغاز شد
در بخش آخر این مراسم از این بازار با نماد «فولاد» رونمایی شد. نخستین اوراق اختیار معامله (آپشن) در نماد «ضفولا003» رونمایی شد. اوراق اختیار معامله در نماد «ضفولا003» به قیمت 170 ریال به ازای هر ورقه اختیار معامله، معامله شد.طی 270 نوبت معاملاتی، 15 هزار و 161 ورقه «آپشن» به ارزش 26 میلیارد ریال معامله شد.قیمت اعمال «آپشن» فوق 130تومان در زمان سر رسید خواهد بود. اختیار معامله در دو نماد ضفملی و ضخودرو کشف قیمت نشدند. بر این اساس هم اکنون در 3 نماد ملی مس ایران، فولاد و ایران خودرو قرارداد آپشن انجام می‌شود.
دنیای اقتصاد