کارشناسان فولادی معتقدند فولاد آلیاژی با توجه به ارزش‌افزوده بالایی که می‌تواند به همراه بیاورد، می‌تواند گزینه مناسبی در این زمینه باشد. اما با مسائلی چون بروز کردن فناوری و تغییر ساختاری فولادسازی در کشور روبه‌رو است.
فولادی با ارزش‌افزوده بالا
تولید فولادهای آلیاژی در کشور با توجه به مصارف صنعتی آن، از یک‌سو با تقاضای بالایی روبه‌رو نیست و از سوی دیگر برای تولید آن، نیازمند فناوری‌های جدید است تا بتواند در بازار رقابتی حرفی برای گفتن داشته باشد. در این‌باره عزیز قنواتی کارشناس حوزه فولاد و مدیرعامل پیشین فولاد اکسین عنوان کرد: محصولات فولادی در یک تقسیم‌بندی کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند، یک دسته فولادهای ساختمانی شامل تیرآهن، میلگرد، نبشی و... هستند. یک دسته دیگر نیز فولادهای آلیاژی هستند که مصارف خاص دارند که بیشتر این فولادها در صنایع مختلف به‌ویژه در خودروسازی کاربرد پیدا می‌کنند، برای مثال در سیلندر موتور، پیستون و بیشتر فلزاتی که در خودرو کاربرد دارند به کار برده می‌شوند. قنواتی با اشاره به اینکه تولید فولاد آلیاژی همراه با یک فرآیند سخت و پیچیده است، عنوان کرد: با توجه به فرآیند پیچیده تولید آلیاژی و ارزش‌افزوده‌ای که به همراه می‌آورد، می‌توان این دو نوع فولاد را در مقایسه با تولید طلا و جواهرات با تولید نقره با یکدیگر مقایسه کرد. اما ساختار فنی، فرآیند تولید و تجهیزات کارخانه‌های فولادسازی برای تولید فولاد، ساختمانی و تجاری طراحی شده است و به‌راحتی نمی‌توان ساختار تولید کارخانه‌های فولادسازی را تغییر داد و به سمت تولید فولاد آلیاژی پیش رفت. وی در ادامه با اشاره به نیاز کشور به فولاد ساختمانی و فولاد آلیاژی خاطرنشان کرد: در ایران نیاز کشور به فولاد ساختمانی بسیار بالاست، از این‌روست که در چشم‌انداز سال ۱۴۰۴ تولید حدود ۵۵ میلیون تنی برای آن ترسیم شده است.
فولاد ساختمانی در بخش‌های ساخت‌وساز مسکن و در پروژه‌های عمرانی دولتی شامل پل‌سازی و سدسازی استفاده می‌شود. در حال حاضر هم در بخش مسکن و هم در پروژه‌های عمرانی رکود حاکم شده، اما نشانه‌های خروج از رکود در حال نمایان شدن است. قنواتی در ادامه افزود: البته نیاز فولاد آلیاژی با توجه به مصرف صنعتی بودن کشور در سطح پایین‌تری قرار دارد. اما چند شرکت داخلی با ظرفیت به نسبت خوبی در داخل کشور فولاد آلیاژی تولید می‌کنند.
مدیرعامل پیشین فولاد اکسین در ادامه عنوان کرد: با توجه به اینکه بازار آلیاژی‌ها مربوط به پروژه‌های صنعتی دولتی است، از این‌رو برای گسترش بازار آلیاژی‌ها باید پروژه‌های صنعتی بیشتری را در داخل کشور تعریف کرد. اما از آنجا که فرآیند تولید آلیاژ پیچیده است، در این زمینه نیازمند تجهیزات روز دنیا هستیم. وی یادآور شد: از آنجا که فولاد آلیاژی می‌تواند ارزش‌افزوده بالایی به همراه داشته باشد، از این‌رو از نظر کیفیت و قدرت رقابت‌پذیری که به همراه می‌آورد، می‌تواند یکی از گزینه‌های صادرات به‌شمار رود، چراکه با حجم کمتر می‌توان ارزش‌افزوده بیشتر و بازار مناسب را ایجاد کند. قنواتی در ادامه متذکر شد: البته هم‌اکنون نیز در زمینه فولادهای آلیاژی صادرات انجام می‌شود، ولی به دلایلی چون وجود نداشتن قوانین و مقررات ثابت در این زمینه و مستمر نبودن صادرات و امکان نداشتن رقابت با شرکت‌های خارجی آمار قابل توجهی در این زمینه وجود ندارد.
ظرفیت‌های فولاد آلیاژی در کشور
ورود فناوری جدید و دانش فنی برای تولید محصولات فولادی جدید از جمله فولاد آلیاژی یک ضرورت به‌شمار می‌رود، البته با توجه به ساختار فولادسازی در کشور ظرفیت‌سازی به نسبت مناسبی در تولید فولاد آلیاژی در کشور وجود دارد، اما موضوع این است که در تقسیم‌بندی تولید انواع فولاد آلیاژی، باید به گونه‌ای گام برداشت که با مازاد تولید برخی واحدهای فولاد آلیاژی روبه‌رو نشویم و از سوی دیگر در تولیدات دیگر فولاد آلیاژی با ظرفیت‌های خالی مواجه نباشیم. در این‌باره علیرضا چایچی‌یزدی، مدیر امور بازاریابی و فروش شرکت فولاد آلیاژی ایران عنوان کرد: نیاز کشور به انواع فولاد آلیاژی و زنگ نزن براساس آمار گمرک کشور بیش از ۲۰۰هزار تن ورق و محصولات تخت، افزون بر ۲۰۰هزار تن مفتول و وایر آلیاژی، حدود۲۵۰ هزار تن لوله بدون درز و بیش از ۲۹۰ هزار تن میلگرد و سایر مقاطع است. چایچی‌یزدی در ادامه با توجه به ظرفیت‌های داخلی برای تولید آلیاژی خاطرنشان کرد: درباره میلگرد و مقاطع مورد نیاز باید اذعان کرد که ظرفیتی افزون بر ۶۰۰ هزار تن به روش نورد گرم و فورج در شرکت‌های فولاد آلیاژی ایران، مجتمع اسفراین، فولاد آلیاژی اصفهان و... در کشور وجود دارد که جوابگوی کامل تقاضای داخلی هستند.
وی با اشاره به ظرفیت‌های وایر و مفتول نیز یادآور شد: در ارتباط با وایر و مفتول نیز با توجه به قابلیت‌های فعلی و توسعه آتی شرکت فولاد آلیاژی ایران و همچنین توان تولید شرکت‌های کویر کاشان و سایر تولیدکنندگان کلاف کشور، تنها با اضافه کردن تجهیزات تکمیل‌کاری و تست و بروزرسانی فناوری، می‌توان گفت که خطوط فعال موجود، جوابگوی نیاز کشور به وایر و مفتول آلیاژی تامین خواهد شد. چایچی‌یزدی درباره لوله‌های بدون درز نیز عنوان کرد: درباره لوله‌های بدون درز، هم‌اکنون شرکت‌های گروه ملی اهواز تا سایز ۶ اینچ و شرکت لوله گستر اسفراین در قطرهای بالاتر، ظرفیت‌هایی را در اختیار دارند. وی در ادامه به فناوری‌های این واحدها اشاره کرد و گفت: با توجه به فناوری‌های روز تولید این واحدها، باید بتوان روی ایجاد ظرفیت‌های جدید براساس فناوری‌های ارتقایافته اقدام کرد.
چایچی‌یزدی ادامه داد: در رابطه با محصولات تخت آلیاژی نیز اقدام‌های مناسبی از سوی شرکت‌های داخلی برای تولید آنها انجام شده است. از جمله اقدام‌هایی که فولاد اکسین و فولاد مبارکه برای گروهی از فولادهای کم‌آلیاژ در دست اقدام دارند. اما با نگاه به مصرف ورق‌های مغناطیسی و نیز انواع محصولات تخت زنگ نزن، حرکت‌های تکامل‌یافته و مستمر دیگری را هم از سوی این شرکت‌ها به‌عنوان مهد تولید محصولات تخت و هم از طریق سرمایه‌گذاری‌های جدید برای جوابگویی به تقاضای داخلی و به احتمال منطقه‌ای طلب می‌کند. وی در پایان تاکید کرد: باید در بخش‌هایی که ظرفیت‌های خالی وجود دارد گام‌های توسعه‌ای برداشت تا از یک‌سو با تولید مضاعف در بخش‌های که تولید دارند روبه‌رو نشویم و از سوی دیگر خلأهای ظرفیت‌های خالی را پرکنیم.
صمت