تصمیم اوپک برای کاستن از سقف تولید خود پس از 8 سال آنقدر مهم به حساب میآید که این روزها در فهرست اتفاق‌های مهم جهان در سال 2016 قرار بگیرد. سازمانی که رسانه‌های بین‌المللی طی 2سال گذشته همواره از مرگ آن سخن می‌گفتند، مانند کرم ابریشمی که برای مدتی در پیله فرو رفته باشد، در 30نوامبر به پرواز درآمده و نشان داد که هنوز برای موسسانش که افراد بزرگی همچون فواد روحانی، نخستین دبیرکل این سازمان بودند، احترام قائل است. در این بین رسانه‌های مختلف، دیدگاه و تحلیل‌های متفاوتی از تغییر رویکرد اوپک در قبال بازار نفت دارند. فایننشال تایمز در گزارشی به قلم آنجلی راوال، خبرنگار نفت این رسانه سال 2016 را سال «بازگشت اوپک» توصیف کرده است. در واقع او در این گزارش سعی دارد که نشان دهد اوپکی‌ها به نوعی مجبور به این «بازگشت» شده‌‌اند.
راوال می‌نویسد: دو سال پس از بی‌قید و بند و رها بودن بازار نفت خام، درد نفت خام ارزان تولید‌کنندگان اوپک را به همگرایی و کاهش مازاد عرضه موجود در بازار در سال 2016 مجبور کرد. او ادامه می‌دهد: اوپک به رهبری عربستان سعودی از یک سو و روسیه از سوی دیگر پس از ماه‌ها مذاکره برای نخستین بار پس از بحران جهانی اقتصاد به مجرای دیپلماسی بازگشتند.
گزارشگرFT در ادامه به ورود قیمت نفت خام به کانال 50 دلاری در روزهای پایانی سال 2016 پرداخته و می‌نویسد که این قیمت 2برابر قیمت 27دلاری است که نفت خام در ژانویه 2016 تجربه کرد و پایین‌ترین نرخ 13سال گذشته محسوب می‌شد. در راستای همین مساله دیروز مارکت واچ هم توضیحاتی درباره آخرین نوسانات قیمت نفت خام در روزهای انتهایی سال 2016 نوشت. در این گزارش با اشاره به اینکه روز چهارشنبه، روند افزایشی قیمت نفت خام متوقف شده و بازار اندکی رویکرد نزولی به خود گرفت به این مساله اشاره شد که اکنون معامله‌گران بیش از هر چیز در انتظار این هستند که با شروع ژانویه 2017 اقدام تولید‌کنندگان سنتی نفت خام در پایبند بودن به تعهدات خود مبنی بر کاهش تولید را رصد کنند.
طبق این گزارش دیروز WTI با 5 سنت کاهش به 53 دلار و 84 سنت در هر بشکه رسید، برنت نیز در نخستین معامله در بورس لندن با کاهش 9سنتی برای تحویل در ماه فوریه 56 دلار و 74سنت معامله شد.
اما پیش از اینکه امتحان واقعی اوپک و غیراوپک درست از اول ژانویه آغاز شود، ممتحنین نسبت به نتایج آن تقریبا خوش‌بین هستند. خوش‌بینی که تا همینجا نیز توانسته است، قیمت برنت را به حدود 57 دلار در هر بشکه نزدیک کرده و درآمد تولید‌کنندگان را حتی برای چند روز افزایش دهد. افزایشی که برای برخی از این تولید‌کنندگان مانند ونزوئلا حیاتی به شمار می‌رود.
گزارشگر فایننشال تایمز با اشاره به همین نوسانات قیمت در روزهای پایانی سال می‌نویسد که یک فرآیند دشوار یک ساله در نهایت توانست اوپک را دوباره به جغرافیای سیاسی جهان بازگرداند. اوپکی که بزرگ‌ترین بازیگر عرصه سیاسی نفت در 50 سال اخیر به حساب میآید.
جیسون بردوف، رییس مرکز سیاست‌های جهانی انرژی در این باره می‌گوید:«2016 به ما بازگشت اوپک را نشان داد» او ادامه می‌دهد:«در گسستی نسبت به رویکرد 2سال گذشته این سازمان، اعضا به همکاری مشترک روی آوردند. همکاری‌ای که با تلاش در بیشترین حد ممکن تولید‌کنندگان غیراوپک را نیز پای میز مذاکره کشاند. به این ترتیب نتایجی حاصل شد که واقعا جدی‌تر و بیشتر از انتظارات بود.»
فایننشال تایمز اما می‌نویسد که این مسائل در واقع منعکس‌کننده میزان رنجی هستند که از قیمت نفت ارزان به تولید‌کنندگان تحمیل شده است. آنجلی راوال در این باره می‌نویسد:«بودجه کشورهای تولید‌کننده به شدت از قیمت نفت ارزان آسیب دید و حتی عربستان سعودی مجبور شد لحن خود را تغییر داده و آرام‌تر با موضوع برخورد کند.»
اما سلسله اتفاق‌هایی موجب شد تا در نهایت اوپک بتواند در سی‌امین روز از یازدهمین ماه میلادی به توافقی برای محدود کردن سقف تولید دست پیدا کند. طبق بررسی‌ها 6 اتفاق مهم نفتی در 2016 رخ دادند. نخستین ماجرای اثرگذار، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در ژانویه سال 2016 و روزهایی بود که قیمت نفت در کانال 30دلاری قرار داشت. کارد در این روزها کم‌کم به استخوان اوپک به ویژه عربستان سعودی رسید و آنها بحث «فریز نفتی» را پیش کشیدند. در ماه آوریل و مصادف با نخستین روزهای سال 1395 طرح فریز نفتی با مذاکرات در دوحه به شکست منجر شد، اتفاقی که دومین اثر بعد از گزارش آژانس را بر بازار نفت خام گذاشت.
سعودی‌ها در پی این شکست که موجب واکنش شدید روس‌ها شده و حتی الکساندر نواک در نشست 10دسامبر اوپک و غیراوپک نیز از نتایج آن گلایه کرده و شکست را مساله‌یی به شدت دردآور برای بازار خواند، دست به تغییر در ترکیب مهره‌های خود در این شطرنج چند جانبه زدند. علی النعیمی، پسر بچه بادیه‌نشینی که برای 2دهه سلطان بلامنازع نفت عربستان بوده و از همان ابتدای موج کاهش قیمت نفت خام در ژوئن 2014 بر طبل تولید هر چه بیشتر می‌کوبید، جای خود را به رییس آرامکو سعودی یعنی خالد الفالح داد. هزینه‌ای که برخی بر این باورند عربستان به واسطه شکست مذاکرات دوحه پرداخت کرد.
پس از این چشم‌ها به سوی وزیر جدید دوخته شد و او 2 ژوئن سال 2016 با بیان این جمله که اکنون زمان این است اوپکی‌ها تعادل را به عرضه و تقاضا بازگردانند، انتظارها را به پایان برده و موجب افزایش بهای نفت خام در این روز شد. روزی که شاید نخستین زمینه‌های نشست الجزایر و مهم‌تر از آن نشست 30نوامبر را باید در آن جست‌وجو کرد.
چند ماهی زمان لازم بود تا اوپکی‌ها در نهایت بتوانند در 28سپتامبر در پایتخت سفید الجزایر، کشوری که نقشی بسیار مهم در به نتیجه رسیدن مذاکرات داشت، نشست اضطراری 170سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام را برگزار کنند. نشستی که در حاشیه کنفرانس جهانی انرژی برگزار شد و تمام نگاه‌ها را به سمت خود معطوف کرد. نشست اضطراری اوپکی‌ها در الجزیره در واقع چهارمین اتفاق مهم نفتی 2016و چهارمین گامی بود که برای تحقق خواسته کاهش سقف تولید برداشته شد. طی این نشست، صحبت‌های ابتدایی لزوم کاهش سقف تولید برای نخستین بار در قالب یک نشست رسمی مطرح شد. اتفاقی که قیمت‌ها را با افزایش چشمگیر روبه‌رو کرد.
پس از آن و درحالی که در فاصله بین 28سپتامبر تا 30نوامبر، کمیته‌های فنی از سوی اوپکی‌ها برای مشخص کردن پیشنهادهایی در زمینه سهم هر یک از اعضای کشورهای سازمان تولید‌کننده نفت خام تشکیل شد روز 30نوامبر روزی تاریخی و غیرقابل تکرار برای نفت بود. پنجمین اتفاق نفتی سال و مهم‌ترین آنها در فضایی رخ داد که ایران خواستار رسیدن سطح تولید خود به قبل از تحریم‌ها بود و برخی بر این باور بودند که ممکن است عربستان به واسطه چالش‌های سیاسی که با ایران دارد یک بار دیگر مانند مذاکرات دوحه با ترفندهایی بحث را به سوی شکست ببرد. در نهایت اما با اتکا به تجربه بیژن زنگنه وزیر نفت ایران، این کشور توانست به سهم خود رسیده و اوپک نیز بالاخره پس از 8 سال سقف 32میلیون و 500 هزار بشکه را برای تولیدات خود تعیین کرد. بهای طلای سیاه تا چند روز پس از این نشست سرمستانه به سمت قله‌های 50 دلاری حرکت کرد و تنها اندکی پیش از ششمین و آخرین اتفاق نفتی از سرعت خود کاست.
این اتفاق که شاید بتوان ریشه آن را در همان نشست 30نوامبر دانست، کنار هم قرار گرفتن اوپک و غیراوپک بود. رخدادی که برای یک و نیم دهه پیش نیامده و دومین رکورد تاریخی نفت در سال 2016 را به ثبت رساند. هر چند تقریبا چند روز پیش از نشست مشترک اوپک و غیراوپک در 10دسامبر، نتایج آن مشخص شده بود اما اعلام پایانی عدد دقیق کاهش از سوی غیراوپک در نهایت باز هم قیمت نفت را به سوی قلل بالاتر سوق داد. قللی که حالا دیگر نفت 57 دلاری به حساب میآید.
تعادل