از یک طرف تحریم‌های نابرابر علیه ایران و دشواری‌های برآمده درباره ورود مواد اولیه و از طرف دیگر واردات بی‌رویه محصولات ارزان، بی‌کیفیت و بعضا به شکل قاچاق پوشاک، شرایط سختی را برای این صنعت در سال‌های اخیر رقم زده است؛ تاجایی که این مشکلات سبب از دست دادن بازارهای داخلی، خارجی و بیکاری قشر عظیمی از فعالان این را به همراه داشته است. درباره حضور برندهای واقعی در دوران برجام، تاثیر نوسانات نرخ ارز برای پوشاک و همچنین تاثیر دستاوردهای تشکل‌ها و همکاری‌های جهانی برای صنعت پوشاک ایران سراغ مجید فخار، فعال صنعت پوشاک و عضو شورای مشترک ایران و هند رفته‌ایم که وی معتقد است: «در حال حاضر بیش از هزاران برند خارجی در ایران وجود دارد که تنها حدود 14 مورد از این برندها واقعی هستند.» ماحصل گفت‌وگوی ما را با این فعال تشکلی در زیر می‌خوانید:
آقای فخار! با توجه به اینکه موانع بسیاری بر سر راه صنعت پوشاک وجود دارد وضعیت آن را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صنعت پوشاک در سال‌های اخیر، به دلیل عدم حمایت دارای شرایط نامناسبی است. از یک طرف رکود اقتصادی در کشور وجود دارد و از طرف دیگر شاهد ورود بی‌رویه قاچاق پوشاک به کشور هستیم. هرچند که از 25 سال گذشته شاهد این رخدادها و موانع پیشرو در این بخش بوده‌ایم اما در یکی دوسال اخیر بحران در صنعت پوشاک شدت گرفته است. علاوه بر این، ورود برندهای خارجی و ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌یی نیز عاملی برای رکود بیشتر این صنعت شده است، چراکه این برندهای جهانی به شکل قانونمند وارد فضای تجاری کشورمان نشدند و بنابراین ورود غیررسمی این کالاها لطمات جبران‌ناپذیری را برای این صنعت به همراه آورده است که امیدواریم با وجود ابلاغ دستورالعمل‌های جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت این رویه تغییر کرده و ساماندهی‌هایی در بخش واردات غیررسمی کالاها انجام گیرد.
به واردات بی‌رویه پوشاک‌های برند اشاره کردید. آیا برندهای که در ایران وجود دارند از طریق شرکت‌های اصلی تولید‌کننده و صاحبان برند و کارنامه وارد ایران شده‌اند؟
خیر. در حال حاضر بیش از هزاران برند خارجی در ایران وجود دارد که تنها حدود 14 مورد از این برندها واقعی هستند. حال آنکه این برندهای واقعی هم از طریق کشورهای همسایه و با کالاهای بعضا تقلبی یا بی‌کیفیت وارد بازار ایران می‌شوند. بنابراین هیچ ضابطه مشخصی در زمینه ورود کالاهای برند در کشور وجود ندارد. بر این اساس، سال گذشته انجمن پوشاک به همراه وزارت صنعت به نتایجی رسیدند و مقرر شد که دستورالعمل جامعی برای ساماندهی ورود برندهای خارجی در ایران انجام گیرد که این اقدام زمان بر بوده و مهلت‌هایی نیز به شرکت‌ها درخصوصی جمع‌آوری پوشاک‌های غیررسمی داده شده است.
در دوران برجام فضای صنعت پوشاک چگونه خواهد بود؟ بر این اساس آینده صنعت پوشاک را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برجام یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای دولت یازدهم بود و برای فعالان اقتصادی این ارمغان را داشت که با برداشته شدن تحریم‌ها گشایشی در کار آنها ایجاد شود. با این حال برای رونق در صنایع مختلف کشور و همچنین گشایش درهای جهانی به روی کشورمان نیاز به زمان داریم و در این باره برای صنعت پوشاک وضعیت به شکل دیگر است. دولت یازدهم از ابتدا قول کاهش تورم و ثبات در بخش‌های اقتصادی را داد، حال آنکه کاهش تورم سبب رکود شدیدی شد که ضربه زیادی به اقتصاد کشورمان زد. به واقع با عمیق شدن رکود فروش کالاهای مصرفی کاهش یافته و در بخش پوشاک نیز شاهد عمق رکود هستیم. به عبارت دیگر، زمانی که قدرت خرید کاهش پیدا می‌کند مردم مانند گذشته توان خرید کالاهای مصرفی را ندارند. از طرف دیگر به دلیل کاهش تورم این ذهنیت به وجود آمد که خرید کالا توسط مردم به تعویق افتد چراکه در آینده و با وجود اجرای برجام حجم واردات کالاهای برند رسمی افزایش می‌یابد و از طرف دیگر نیز تولیدکنندگان به این موضوع می‌اندیشیدند که در دوران برجام مواد اولیه با شرایط آسان‌تری در کشور وارد می‌شود و بطور کلی صنعتگران می‌توانند این محصول را ارزان‌تر خریدداری کنند، بنابراین در صنعت پوشاک هم شاهد رکود و هم تورم منفی هستیم و با این اوصاف به نظر می‌رسد که شرایط سخت‌تری براین صنعت حکم فرماست.
برای بهبود شرایط در این صنعت اشتغال‌زا و ارزآور چه باید کرد؟
باید در برابر ورود کالاهای غیررسمی صبر کرد و اقدامی را در راستای مبارزه با آن پیش گرفت. مهم‌تر از همه باید در حوزه صنعت و مصرف پوشاک فرهنگ‌سازی را برای عامه مردم ایجاد کنیم و علاوه بر آن نیز باید برنامه سرسختانه‌یی را در راستای ورود کالاهای قاچاق به کار بگیریم و مانع ورود قاچاق به کشور شد.
به‌طور کلی شما به آینده این صنعت خوشبین هستید؟
صنعت پوشاک دارای چند ویژگی است که آن را نسبت به دیگر صنایع متمایز کرده است. نخست اینکه سرمایه‌گذاری در این صنعت اندک است و به واقع، با سرمایه اندک می‌تواند در این حوزه شروع به کار کرد. دوم اینکه میزان اشتغال‌زایی این صنعت بالاست و با توجه به اینکه نرخ بیکاری قابل توجه است این صنعت می‌تواند تاثیر بسزایی در اشتغال‌زایی به دنبال داشته باشد. سوم اینکه این صنعت ارزش افزوده بالایی دارد و براساس این ویژگی‌های منحصر به فرد است که نیاز به توجه مسوولان دارد. بنابراین به آینده و چشم‌انداز این صنعت خوشبین هستم اما امیدواریم که زیرساخت‌ها نیز توسط دولتمردان برای افزایش سرمایه‌گذاری در این صنعت فراهم شود و دولتی‌ها نیز به این صنعت با نگاه ویژه‌تری رسیدگی کنند.
وضعیت صادرات پوشاک به کشورهای دیگر چگونه است؟ آیا طی سال‌های اخیر توانسته‌ایم صادراتی را به کشورهای مختلف همسایه داشته باشیم؟
تا سال 1382 به کشورهای آلمان، قزاقستان، کویت وعراق صادرات داشتیم و از سال 82 به این طرف شرایط رقابتی در این صنعت سخت شد و شرکت‌های داخلی در رقابتی نفس گیر با کشورهای جنوب شرق آسیا به دلیل پایین بودن قیمت تمام شده محصولات آنها، بازارهای خود را از دست دادند.
در حال حاضر وضعیت واردات مواد اولیه صنعت پوشاک به ایران چگونه است؟
صنعت پوشاک دوبعدی است؛ بعد نخست به صنعت پوشاک و تولید وابسته است وبعد دیگر به هنر وابسته است. یعنی صنعت پوشاک هنری است و هنر و ذوق در جذب مشتری در این صنعت دست بالارا دارد و به لحاظ هنری باید به روز بود. متاسفانه در بخش مواد اولیه پوشاک با مشکلاتی روبه رو هستیم. بسیاری از مواد مورد نیاز مهم این صنعت از خارج وارد می‌شود و ما در هر دو حوزه تولید و هنر از سطح جهانی کمی عقب‌تر هستیم و باید بیشتر تلاش کنیم. با این حال سعی کردیم که بیش از 90 درصد مواد اولیه را از داخل تهیه کنیم که بعضا دارای کیفیت مناسبی نیستند، هرچند باید متذکر شد که در بخش تولید پارچه، ریسنده‌ها، بافنده‌ها و رنگرزهای وضعیت نسبتا خوبی را در اختیار داریم که تولیدهای آنها با نمونه خارجی آن برابری می‌کند.
طی روزهای اخیر شاهد نوسانات نرخ ارز در کشور هستیم. این نوسانات ارزی چه تاثیری بر صنعت پوشاک برجای خواهد گذاشت؟
با افزایش نرخ ارز ریال ارزش خود را از دست داده و به‌طور کلی ارزش پول ملی ما کاهش یافته است. بنابراین این اتفاق بر صنعت پوشاک همانند همه صنایع داخلی تاثیرگذار خواهد بود، اما این تاثیر‌پذیری به نسبت واردات و صادرات شرکت‌ها متفاوت است. وارد‌کنندها تاثیری سریع و مستقیم می‌پذیرند حال شرکتی که به بازار داخلی وابسته است نیز به دلیل کاهش ارزش ریال با تفاوت قیمت در مواد اولیه و محصول مواجه می‌شود.
درشوراهای مشترک ایران و هند و دیگر کشورها عضو هستید این همکاری‌های جهانی چه دستاوردی را برای صنعت پوشاک ایران به همراه داشته است؟
برای صاحبان صنایع یا تجار بسیار مهم است که اگر با کشوری خاصی مراودات داشته باشند بتوانند در نهادهای رسمی و تاثیرگذار ورود کنند. ما در بسیاری از کشورها دارای اتاق‌های بازرگانی مشترکی هستیم و با تعدادی از آنها شوراهای مشترکی داریم بنابراین با عضو شدن در این اتاق‌ها یا شوراها می‌توانیم اطلاعات به‌روزی را از فضای کسب و کار دنیا یا کشور خاص دریافت کنیم تا براساس اطلاعات دقیق و به‌روزی که دریافت می‌کنیم بتوانین برنامه‌ریزی برای صادرات و واردات داشته باشیم. در حوزه تشکل‌های خصوصی قضیه متفاوت است و شرکت‌های می‌توانند عضو بسیاری از تشکل‌های خصوصی باشند.
تعادل