در این بین هر چند برخی از کارشناسان افزایش تولید و فروش خودرو را خط پایان رکود در بازار می‌خوانند، اما بررسی آمار سهم عرضه‌کنندگان خودرو طی 9 ماه گذشته به‌خوبی گویای آن است که خودروسازانی قادر به افزایش سهم بازار طی مدت زمان مذکور بودند که نسبت به تنوع بخشی محصولات خود اقدام کرده‌اند. به‌عنوان مثال گروه صنعتی سایپا با رشد نزدیک به 3 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته توانسته سهم خود در بازار خودرو را به 38/5 درصد افزایش دهد. این موضوع در حالی است که ایران خودرو با کاهش سهم مواجه شده است. موضوعی که به گفته کارشناسان مهم‌ترین دلیل آن افزایش تنوع در سبد محصولاتی شرکت‌های خودرویی است؛ به‌طوری‌که افزایش محصولات تولیدی موجب خواهد شد، تقاضا به سمت آنها سوق پیدا کند. این موضوع در شرایطی عنوان می‌شود که کارشناسان سه عامل، قیمت، کیفیت و مدلینگ را مهم‌ترین دلایل انتخاب یک خودرو از سوی مشتری می‌دانند و تاکید دارند که این سه عامل موجب تحریک تقاضا از سوی مشتریان می‌شود.
بر این اساس در شرایطی تولیدکنندگان داخلی تلاش دارند با امضای قراردادهای جدید، تنوع محصولات را افزایش دهند که بسیاری از کارشناسان با توجه به قیمت تولیدات آتی، امید چندانی به افزایش سهم خودروسازان ندارند. بر این اساس آنها تاکید دارند، خودروسازان در شرایطی می‌توانند، سهم بازار را به نفع خود تغییر دهند که متناسب با شرایط تقاضا، محصولات خود را انتخاب کنند. در این بین بحث قدیمی بودن بسیاری از محصولات کنونی خودروسازان به‌عنوان عاملی اثرگذار مطرح می‌شود. عاملی که طی سال‌های گذشته به خصوص در سال 94 موجب رویگردانی برخی از مشتریان از خرید خودرو شد. بنابراین آنگونه که به‌نظر می‌رسد خودروسازان برای کسب سهم بیشتر در بازار آینده، رقابت سختی را پیش رو خواهند داشت. این موضوع از آن رو اهمیت دارد که عمده تولیدات آتی خودروسازان در حدود قیمتی 60 تا 180 میلیون تومان است. محدوده قیمتی که در حال حاضر تولیدکنندگان بخش خصوصی و واردکنندگان در آن فعال هستند؛ بنابراین خودروسازان در آینده باید با یک برنامه‌ریزی جدی به افزایش سهم خود در بازار بیندیشند.
مروری بر بازار خودرو ایران
بنابر آمار سهم بازار خودروهای داخلی طی 9 ماه گذشته، دو شرکت بزرگ خودروساز کشور توانستند بیش از 86 درصد بازار خودرو را از آن خود کنند و سایر عرضه‌کنندگان خودرو اعم از واردکنندگان و خودروسازان خصوصی، 13/3 درصد باقیمانده را پوشش داده‌اند.بنا بر آمار 9 ماهه سهم بازار خودروها طی سالجاری، ایران‌خودرو با دارا بودن 48 درصد سهم همچنان در صدر قرار دارد و بعد از آن سایپا با سهم 38/5 درصدی توانسته در مقام دوم جای بگیرد. این موضوع در حالی است که سهم ایران‌خودرو در مقایسه با سال گذشته نشان از افت بیش از 2 درصدی دارد، اما سایپا با رشد نزدیک به 3 درصدی توانسته سهم خود را در این مدت به 38/5 درصد برساند. در این بین اما تولیدکنندگان خصوصی که سال گذشته توانسته بودند سهم 10 درصدی بازار را از آن خود کنند هم‌اکنون سهم 8/5 درصدی دارند. همچنین بازار وارداتیها که سال گذشته با افت شدید مواجه بوده، با ورود برندهای جدید طی سالجاری در حال بهبود سهم خود است؛ به‌طوری‌که بنابر آمار 9ماهه سالجاری سهم واردکنندگان از 3/8 درصد سال گذشته به 4/8 درصد در سالجاری افزایش یافته است.
در این بین بررسی سهم بازار از نظر ارزش خودروهای سواری از ابتدای سال 95 تا پایان آذرماه نیز نشان از سلطه بلامنازع خودروسازان دولتی دارد؛ به‌طوری‌که ایران‌خودرو با دارا بودن 36 درصد از سهم بازار از نظر در صدر جدول قرار دارد. پس از آن سایپا با دارا بودن 28 درصد از سهم بازار ارزشی در رتبه دوم جای گرفته است. در این میان، واردکنندگان خودرو با سهم 22 درصدی در رتبه سوم و در انتها تولیدکنندگان بخش خصوصی با 11 درصد قرار دارند. هرچند آمار سهم بازار در کشور نشان از آن دارد که تولیدکنندگان داخلی یعنی ایران‌خودرو و سایپا همچنان در صدر قرار دارند و خودروسازان خصوصی و واردکنندگان هنوز امکان رقابت نزدیک با دولتی‌ها را ندارند، اما آمارهای ارائه شده در این زمینه نشان از افزایش رقابت میان بازیگران مختلف فعال در بازار دارد.
سهم بازار تولیدکنندگان داخلی
همانطور که گفته شد ایران‌خودرو و سایپا در مجموع سهم 86 درصدی بازار را طی 9ماهه سالجاری به خود اختصاص داده‌اند. این موضوع در حالی است که دو شرکت بزرگ خودروساز طی این مدت توانستند، با رشد 40 درصدی تولیدات، وضعیت نامطلوب سال گذشته را سامان بخشند.در این میان اما بررسی روند ماهانه سهم بازار خودروهای داخلی نشان از افت‌و‌خیز دارد؛ به‌طوری‌که سهم بازار ایران‌خودرو در فروردین‌ماه 51/6 درصد بود، اما در پایان اردیبهشت‌ماه به 48/9 درصد رسید. روند نزولی سهم این شرکت تا پایان آذرماه همچنان ادامه دارد به‌نحوی‌که سهم این شرکت در خرداد ماه 48/4 درصد، تیرماه 48/2 درصد، مردادماه 47/7 درصد و شهریورماه 47/2 درصد رسید. سهم این شرکت در مهرماه به پایین‌ترین حد خود یعنی 46/9 درصد رسید که بعد از آن در آبان ماه تغییر خاصی نکرد اما در آذرماه یا 0/3 درصد تغییر به 46/6 درصد کاهش یافت.
در این بین، اما بررسی سهم بازار ماهانه سایپا نشان از رشد سهم بازار این شرکت دارد. به‌طوری که این روند، موید رشد 3 درصدی سهم این خودروساز است؛ بنابر آمار سهم نارنجی‌های جاده مخصوص در فروردین‌ماه 36/5 درصد بود که در اردیبهشت‌ماه به 38/1 درصد رسید. روند صعودی سهم این شرکت همچنان تا پایان مهرماه ادامه‌دار بوده است؛ به‌طوری‌که سهم بازار سایپایی‌ها در خردادماه به 38/4 درصد، تیرماه 38/3 درصد، مردادماه مرداد 38/6 درصد، شهریورماه به 38/7 درصد، در مهرماه به 39/1 درصد، در آبان ماه به 39/6 درصد و در آذرماه به بالاترین حد خود یعنی 39/9 درصد رسید. بر این اساس به‌خوبی مشخص است که خودروسازان دولتی همچنان بیشترین نقش را در بازار خودرویی کشور بازی می‌کنند. موضوعی که به عقیده کارشناسان مهم‌ترین عامل اثرگذار بر آن، انحصار موجود در بازار به نفع این دو شرکت بزرگ خودروساز است. در این بین کارشناسان به حمایت‌های تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای که دولت به منظور افزایش فروش این دو شرکت مدنظر دارد، اشاره می‌کنند.
با تمام این اوصاف، یکی از نکات مهم در آمار 9 ماهه سهم بازار دو شرکت بزرگ خودروساز، کاهش سهم آبی‌های جاده مخصوص و افزایش سهم نارنجی‌های جاده مخصوص است. به عقیده کارشناسان، روند نزولی سهم بازار ایران‌خودرو و روند صعودی سهم بازار سایپا نشان از تبادل سهم میان این دو شرکت دارد که آنها مهم‌ترین راز این تبادل را تنوع محصولات عنوان می‌کنند. به‌طوری که سایپا با افزایش تنوع محصولات خود توانسته بخشی از سهم ایران خودرو را از آن خود کند.
آنگونه که به‌نظر می‌رسد برنامه‌ریزی شرکت‌های خودروساز برای تولید خودرو اثر جدی در میزان سهم آنها از بازار دارد. چرا که افزایش تعداد خودروهای تولیدی، به روز بودن، امکانات مناسب و از همه مهم‌تر قیمت جزو مولفه‌هایی است که موجب می‌شود، تبادل سهم میان عرضه‌کنندگان خودرو صورت بگیرد. از آنجا که دو خودروساز بزرگ کشور تنها رقیب یکدیگر در تولید خودرو در محدود قیمتی 20 تا 60 میلیون تومان هستند؛ بنابراین تغییر سهم آنها به معنای تبادل سهم است. بر این اساس به‌نظر می‌رسد شرکت سایپا با نیازسنجی که از تقاضا در بازار داشته، توانسته خودروهای جدیدی را در سبد محصولات خود جای دهد که مشتریان را جذب کند. قیمت محصولات نیز به‌گونه‌ای بوده که قشر متوسط توانایی خرید آن را به‌صورت نقدی و اقساطی داشته است بنابراین سهم این شرکت افزایش یافته است.
سهم بازار خصوصی‌ها
هرچه هست، آمار 9 ماه ابتدای سالجاری می‌گوید که شرکت‌های بخش خصوصی در مجموع 8/5 درصد از بازار خودرو کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این در شرایطی است که سهم بازار این شرکت‌ها در مدت مشابه سال گذشته 10 درصد بوده است. سهم بازار این شرکت‌ها که اکثرا به تولید خودروهای چینی مشغول هستند در حالی کاهشی است که آمار تولید خودروسازان بخشی خصوصی از ابتدای سالجاری تا پایان آذرماه نشان از افزایش اندک این بخش داشته است؛ به‌نحوی‌که تولیدکنندگان بخش خصوصی توانستند یک دوازدهم سهم کل تولید را به خود اختصاص دهند. آنگونه که به‌نظر می‌رسد در دوران پساتحریم تولیدکنندگان چینی با کاهش اقبال از سوی مشتریان مواجه شدند. بسیاری از کارشناسان کاهش سهم این بخش را به‌دلیل خوابیدن تب و تاب خرید خودروهای چینی می‌داند که کیفیت مدنظر مشتریان را دارا نیست؛ بنابراین برخی از مشتریان به‌دلیل تغییر و تحولات صورت گرفته در بازار خودروها سهم خود را از دست داده‌اند.
بنابر آمار روند ماهانه سهم بازار این خودروها طی 9 ماه سالجاری، در فروردین‌ماه سهم بازار خصوصی‌ها 8/9 درصد بوده که همین رقم در اردیبهشت‌ماه نیز تکرار شده است. با وجود این در خردادماه سهم این شرکت‌ها به 8/5، در تیرماه 8/4 درصد و مردادماه به 8/3 درصد کاهش یافته است. سهم این خودروسازان در شهریورماه با یک دهم درصد رشد به 8/4 درصد و در مهرماه نیز به 8/5 درصد افزایش یافت؛ اما سهم آنها در آبان ماه افت کرد و به 8/4 درصد رسید؛ رقمی که در آذرماه نیز تکرار شد. بنابراین تولیدکنندگان بخش خصوصی با افت سهم طی 9 ماه سالجاری مواجه شده‌اند. موضوعی که به‌نظر می‌رسد موجب شده برخی از آنها به فکر تغییر و تحول در تولیدات خود باشند و در همین راستا نیز خبرهایی مبنی بر قراردادهای جدید این تولیدکنندگان با خودروسازان اروپایی و آسیایی شنیده می‌شود.
رشد سهم وارداتیها
واردات خودرو در 9 ماه سال جاری با رشد 62 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده است. این موضوع در حالی است که چندی پیش تغییر و تحولاتی در دستورالعمل واردات خودرو به کشور صورت گرفت؛ بنابراین در شرایطی واردات خودرو توانسته رشد قابل‌قبولی داشته باشد که سهم بازار خودروهای وارداتی نیز طی 9 ماه سالجاری از رشد حکایت دارد. وارداتیها در کل با کسب سهم 4/8 درصدی توانسته‌اند نسبت به سال گذشته رشد یک درصدی در سهم بازار خود را به دست بیاورند.روند ماهانه سهم بازار این خودروها نیز نشان از صعود آنها در جدول دارد؛ به‌طوری‌که سهم 3 درصدی آنها در فروردین‌ماه به 4/1 درصد در اردیبهشت‌ماه رسیده است. سهم این بخش در خردادماه سالجاری 4/7 رسیده است که این رقم در تیرماه به 5/1 درصد افزایش یافت. این افزایش تا اواخر شهریورماه ادامه‌دار بود؛ به‌طوری‌که این رقم در مردادماه به 5/4 درصد و در شهریورماه به 5/7 درصد رسید. با وجود این روند رشد این بخش تا آذرماه به‌صورت اندک کاهش یافت. به‌طوری که سهم بازار این خودروسازان در مهرماه به 5/5 درصد رسیدکه همین رقم در آذرماه نیز تکرار شد.
دنیای اقتصاد