مسیر خیز انتظارات در بازار نفتنفت، گاز و پتروشیمی 

پیش‌بینی کارشناسان از بهای نفت هرچند دماسنج خوبی برای تمایلات آتی بازار به‌شمار می‌رود، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد همواره با خطاهایی همراه بوده است. در واقع این 44 منبع اطلاعاتی در آخرین نظر‌سنجی وال‌استریت ژورنال قیمت نفت خام آمریکا در سال 2017 را به‌طور متوسط 55 دلار درهر بشکه پیش‌بینی کرده‌اند در حالی که حدود یک سال پیش یعنی در فوریه 2016 انتظار داشتند نفت در سال 2017 به‌طور متوسط 45 دلار بر بشکه معامله شود که با پیش‌بینی‌های کنونی حدود 10‌دلار اختلاف دارد.

بر‌اساس این گزارش، پیش‌بینی قیمت نفت از سوی این کارشناسان مبتنی بر دو مولفه است؛ مولفه اول توافق اوپک و چگونگی اجرایی شدن آن در ماه‌های آتی است و مولفه دوم دربرگیرنده توان تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا برای افزایش تولید است. آخرین آمار از اجرای موفق توافق تولیدکنندگان نفت بر سر کاهش تولید خبر می‌دهد. بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی اوپک در ماه ژانویه 93 درصد از وعده خود برای کاهش تولید را عملی کرده است، این رقم در تاریخ توافقات این سازمان بی‌سابقه بوده است. این درحالی است که زمزمه‌های تمدید این توافق برای 6 ماه دوم سال نیز به گوش می‌رسد؛ الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه به تازگی به خبرگزاری تاس گفته است این کشور در ماه آوریل-مارس در‌خصوص تمدید توافق تصمیماتی اتخاذ خواهد کرد. برخی کارشناسان با توجه به تاثیر کاهش تولید اوپک از رسیدن قیمت‌ها به 60دلار سخن گفته‌اند. اما سکه رشد قیمت روی دیگری نیز دارد که آن افزایش تولید نفت شیل است. برخی کارشناسان در گفت‌وگو با وال‌استریت ژورنال این مولفه را قوی‌تر از تاثیر کاهش تولید توسط اوپک می‌دانند، از این‌رو به آینده قیمت نفت چندان خوش‌بین نیستند. این کارشناسان قیمت حدود 40 دلاری را برای نفت پیش‌بینی کرده‌اند.

روند صعودی پیش‌بینی‌های قیمتی

نگاهی به روند قیمت نفت از سوی موسسات شرکت‌کننده در نظر سنجی وال‌استریت ژورنال در طول یک سال گذشته نشان از رشد بسیار آن با گذشت زمان دارد. در واقع در حال حاضر کارشناسان متوسط قیمت نفت در سال 2017 را حدود 55 دلار پیش‌بینی کرده‌اند در حالی که حدود یک سال پیش از این یعنی در فوریه 2016 به‌طور میانگین این رقم حدود 45‌دلار پیش‌بینی شده بود. در آن زمان قیمت نفت به کانال 20 دلار وارد شده بود که کمترین سطح از سال 2004 محسوب می‌شد. مازاد عرضه و رشد ذخایر انبارهای نفتی بر قیمت نفت فشار می‌آورد، از سویی اوپک یکی از بدترین نشست‌های خود را در دسامبر 2016 برگزار کرده بود که افت قیمت نفت را تشدید کرد. در این نشست سطح اختلافات به حدی رسید که نشست اوپک نیمه‌کاره تمام شد و هیچ سقفی برای تولید این سازمان در‌نظر گرفته نشد.

اما در ادامه سال برخی وقایع پیش‌بینی نشده به مدد بازار نفت آمد و قیمت‌ها از کف فاصله گرفتند. آتش‌سوزی در ایالت آلبرتای کانادا و کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید نفت این کشور برای چند ماه متوالی، حملات تروریستی در نیجریه و کاهش تولید 500 هزار بشکه‌ای تولید نفت این کشور که تا‌کنون نیز ادامه داشته است، همچنین اعتصابات کارگری در کویت و کاهش 250 هزار بشکه‌ای تولید ونزوئلا به دنبال کاهش تولید برق از عواملی است که موجب شد در میانه‌های سال 2016 بازار نفت به‌طور مقطعی به تعادل برسد. این وقایع غیر‌منتظره در حالی رخ می‌داد که در آمریکا نیز به دنبال افت قیمت‌ها فعالیت در میادین نفتی به شدت کاهش یافته و تولید نفت این کشور در مسیر کاهشی قرار گرفته بود، به‌طوری که در ژوئن 2016 تولید نفت این کشور به مرز 8/4 میلیون بشکه رسید که نسبت به یک سال پیش از آن بیش از 1/2 میلیون بشکه کمتر بود. این وقایع موجب شد که کارشناسان در ژوئن 2016 پیش‌بینی خود از بهای نفت در سال 2017 را به 53/26 دلار افزایش دهند که نسبت به ابتدای این سال حدود 10 دلار بیشتر بود.

اما رفع شدن موانع تولید، مثلا مهار آتش در کانادا و پایان اعتصابات کارگری و کاهش حملات تروریستی در لیبی از سویی و از سوی دیگر توقف روند کاهش تولید در آمریکا، موجب شد که موج بدبینی به قیمت نفت در نیمه دوم سال مجددا آغاز شود. کاهش برآورد 44 کارشناس شرکت‌کننده در نظر سنجی وال‌استریت‌ژورنال از قیمت نفت و رسیدن آن به کمتر از 50 دلار نشان از آغاز بدبینی به آینده نفت در آن دوران دارد. این بدبینی موجب شد که قیمت نفت که به دلیل کاهش عرضه جهانی نفت تا مرز 50‌دلار نیز افزایش یافته بود، اواخر جولای مجددا به زیر 40 دلار سقوط کند. در این شرایط بود که بالاخره اوپک به کمک بازار نفت آمد. اولین زمزمه مذاکرات برای توافق بر سر کاهش تولید در آگوست و در حاشیه اجلاس گروه 20 بین روسیه و عربستان رخ داد. اما باوجود تداوم این مذاکرات کمتر کسی به پایان و نتیجه آن خوش‌بین بود و گمان نمی‌رفت عربستان که به مدت بیش از دو سال در برابر هر‌گونه کاهش یا توقف رشد تولید مقاومت کرده است، این‌بار خود سردمدار کاهش تولید نفت شود.

مذاکرات ادامه یافت تا بالاخره در حاشیه پانزدهمین نشست مجمع بین‌المللی انرژی(IEF) در الجزایر کشورهای عضو اوپک بر سر کلیات کاهش تولید نفت و رشد قیمت‌ها توافق کردند. در این نشست تصمیم گرفته شد تولید اوپک به 32/5 تا 33میلیون بشکه در روز برسد. اعلام این خبر غیر‌منتظره موجب شد که نفت خام آمریکا در کمتر از چند روز از قیمت‌های حدود 44 دلار به بیش از 50دلار افزایش یابد. با وجود این توافق کلی، اما به نظر نمی‌رسید کشورهای عضو اوپک مواضع یکسانی داشته باشند و از سویی نیز این توافق منوط به کاهش تولید کشورهای غیرعضو اوپک شده بود، این عوامل موجب تردید در حصول توافق نهایی و بدبینی کارشناسان به تداوم رشد قیمت‌ها شد. به‌طوری‌که در نوامبر گذشته و چند روز پیش از برگزاری نشست رسمی اوپک، کارشناسان پیش‌بینی خود از بهای نفت را به 50 دلار بر بشکه کاهش دادند. اما نهایتا اوپک در 30 نوامبر برای کاهش 1/2 میلیون بشکه‌ای تولید توافق کرد. از سویی نیز 11‌کشور غیرعضو اوپک از جمله روسیه در نشستی در 10 دسامبر با کاهش تولید حدود 600‌هزار بشکه‎ای تولید موافقت کردند. از این رو شاهد این هستیم که آخرین پیش‌بینی کارشناسان در سال 2016 از بهای نفت در سال 2017 به حدود 55 دلار رسیده که نسبت به اوایل سال رشد قابل توجهی یافته است.

پیش‌بینی نفت 55 دلاری در 2017

اما اخیرا 44 موسسه و بانک بین‌المللی شرکت‌کننده در نظر سنجی وال‌استریت ژورنال قیمت نفت خام آمریکا در سال 2017 را 55/04 دلار در هر بشکه پیش‌بینی کردند. بر اساس این نظر سنجی کارشناسان قیمت نفت در نیمه اول سال را 54/29 دلار بر بشکه و در نیمه دوم سال 55/79 دلار برآورد کردند. با وجود اینکه بیشترین قیمت مورد انتظار این موسسات از بهای نفت در سال جاری 60 دلار و از سوی کارشناس موسسه National Association of Realtors پیش‌بینی شده با کمترین پیش‌بینی قیمت نفت که 41/24 دلار بوده و از سویParsec Financial Management انجام شده، فاصله حدود 19 دلاری دارد اما در اغلب موارد نظرات این منابع اطلاعاتی درخصوص قیمت نفت بالای مرز 50 دلار و نزدیک به قیمت‌های کنونی است. برای سال 2018، به‌طور متوسط بهای نفت 58/5 دلار بر بشکه پیش‌بینی شده است. اما پیش‌بینی‌های قیمتی برای این سال اختلاف بیشتری با هم دارند. به‌طور مثال استیون بلیز از موسسه سرمایه‌گذاری Pangea Market Advisory قیمت نفت 82/5 دلار در هر بشکه در سال 2018 پیش‌بینی کرده است که با برآورد کارشناس Parsec Financial Management که قیمت نفت را در محدوده 40 دلار پیش‌بینی کرده بیش از 40دلار اختلاف دارد.

همان‌طور که گفته شد خوش‌بینی برخی موسسات از توافق اوپک ناشی شده است، اوپک اولین ماه از اجرایی شدن توافق را با موفقیت به پایان رساند و آن‌طور که خالد الفالح، وزیر انرژی و منابع معدنی عربستان گفته بود می‌توان انتظار داشت در ماه جاری میزان مشارکت اعضا در این توافق بیشتر شود. خالد الفالح در اولین نشست کمیته ارزیابی چگونگی اجرایی شدن توافق با اعلام اینکه سطح مشارکت در ماه ژانویه بالا بوده وعده داد که میزان مشارکت در ماه فوریه به 100 درصد برسد. اما اخبار نشان می‌دهد میزان پایبندی 11 کشور غیرعضو اوپک به توافق برای کاهش تولید در ماه ژانویه حدود 40 درصد بوده است که خبرگزاری رویترز دلیل آن را اجرایی شدن مرحله‌ای توافق از سوی کشورهای غیرعضو اوپک می‌داند. به‌طور مثال روسیه در ماه ژانویه تنها 100 هزار بشکه از تولیدات خود کاسته و اعلام کرده است به تدریج کاهش تولید خود را به روزانه ٣٠٠ هزار بشکه خواهد رساند. با این حال قرار است دومین نشست کمیته ارزیابی اجرایی شدن توافق کشورهای عضو و غیراوپک در هفته جاری در وین برگزار شود.

اما آنچه که قابل توجه است احتمال تداوم این توافق است، در واقع کشورهای تولیدکننده نفت تنها برای 6 ماه ابتدای سال با کاهش تولید موافقت کرده‌اند. اما گزارش‌ها نشان می‌دهد برای تاثیرگذاری بیشتر این توافق بر مازاد عرضه و سطح موجودی انبارهای نفتی این توافق باید تمدید شود. به‌طور مثال، بانک جهانی در آخرین گزارش خود با این شرط که توافق اوپک تمدید شود و این سازمان به افزایش تولید اقدام نکند، قیمت نفت در سال 2018 را حدود 60 دلار پیش‌بینی کرد. به نظر می‌رسد کشورهای تولیدکننده نفت نیز به این نتیجه رسیده‌اند که بازار به تمدید توافق نیاز دارد. از این رو تاکنون برخی مقامات ارشد این کشورها از احتمال تمدید این توافق سخن گفته‌اند. در آخرین واکنش الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه اعلام کرد که این کشور در ماه آوریل یا مه درخصوص تمدید توافق تصمیم‌گیری خواهد کرد.

اما با وجود خوش‌بینی به توافق اوپک، بسیاری موسسات و کارشناسان درخصوص احتمال نزولی شدن قیمت‌ها در بازار جهانی نفت هشدار می‌دهند. این کارشناسان با توجه به روند رو به رشد تعداد دکل‌های حفاری فعال در میادین نفتی شیل، افزایش تولید این نوع نفت را بیش از برآوردها می‌داند. آنها بر این باورند که نفت شیل بارها ثابت کرده که می‌تواند بازار نفت را غافلگیر کند و در حال حاضر نیز شیل بازار نفت را تهدید می‌کند. با این حال موسسات معتبری مثل آژانس بین‌المللی انرژی رشد تولید نفت آمریکا را چندان نمی‌دانند. آژانس رشد تولید نفت آمریکا در سال جاری را به‌طور متوسط 170 هزار بشکه در روز اعلام کرده است. با این حال گزارش این موسسه نشان می‌دهد میزان تولید نفت آمریکا در انتهای سال 2017 نسبت به ابتدای این سال بیش از 500 هزار بشکه افزایش خواهد یافت. از این رو باید منتظر شد و دید پیش‌بینی کدام دسته از این کارشناسان عملی خواهد شد، آیا نفت با فشار شیل کاهش‌ می‌یابد یا اینکه کاهش تولید نفت اوپک اهرمی برای نگه داشتن قیمت‌ها در سطح کنونی و رشد آن تا سال 2018 خواهد بود؟

دنیای اقتصاد