کاهش محسوس ارزش معاملات در روزهای اخیر به چند دلیل عمده رقم خورده است که توقف نمادها به جهت تعدیل با اهمیت در پیش‌بینی سود، مهم‌ترین عامل آنها است. چشم‌اندازی که مدیران شرکت‌های بورسی برای سال مالی آتی ترسیم کرده‌اند، امیدوارکننده‌تر از پیش‌بینی‌ها بوده و منجر به توقف تعداد قابل توجهی از نمادها شده است. اما فعالان بازار در برهه فعلی ترجیح می‌دهند اولا کمتر به اولین پیش‌بینی‌ها توجه کنند و ثانیا به دلیل وجود پتانسیل برای عرضه‌های سنگین، بیشتر احتیاط کنند.
11 روز رشد نرم
با رشدی که روز گذشته برای شاخص کل بورس رقم خورد، حال 11 روز است که نماگر بازار آهسته و پیوسته رشد می‌کند. در این مدت شاخص کل حدودا 4/1 درصد (معادل 1082 واحد) رشد نشان داده است. بخش عمده این رشد به هدف پیش‌خور کردن فضای مثبتی که از انتشار پیش‌بینی‌های سود حاصل می‌شود، رخ داد. حالا با افزایش پیش‌بینی سود شرکت‌های بورسی، سودآوری بورس بیش از 1800 میلیارد تومان رشد کرده است. با احتساب سودهای جدید، متوسط نسبت قیمت به درآمدی (P بر E) از 7/3 مرتبه به 7 مرتبه رسیده است. البته باید در نظر داشت که برای محاسبه این نسبت، زیان شرکت‌های زیان‌ده (که رقم کوچکی نیست) محاسبه نشده است. بنابراین P بر E واقعی بازار فراتر از این رقم است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌های جدید چندان هم فراتر از انتظارات نیستند. چرا‌که بازدهی انتظاری بورس همچنان نسبت به بازدهی بدون ریسک بازار پول رقم پایینی است. به عبارت بهتر، اگر تعدیلات مثبت احتمالی در آینده را در نظر نگیریم، همچنان متوسط قیمت در بازار سهام بالا است. با بازگشایی برخی نمادهای بازار سهام در روز گذشته به نظر می‌رسد فعالان بورس همچنان قصد دارند P بر E بالایی برای سهم‌ها درنظر بگیرند.
اصلاح پرتفوی توسط حقیقی‌ها
با وجود کاهش ارزش معاملات و کم‌تحرکی فعالان بازار در آخرین ماه سال 1395، به نظر می‌رسد الگوی سرمایه‌گذاری اشخاص حقیقی به نرمی در حال تغییر است. آنچه این روزها بیش از هر چیز دیگر بازار سهام را تحت تاثیر قرار داده است، انتشار اولین پیش‌بینی‌های سود شرکت برای سال مالی آتی است. این موضوع که منجر به توقف تعداد قابل توجهی از نمادهای بورسی به دلیل تغییر بااهمیت در پیش‌بینی سود شرکت‌ها شده است، طبیعتا اشخاص حقیقی را تحت تاثیر قرار داده است. به تجربه ثابت شده است که عامل نوسان قیمت‌ها در بورس تهران نه اشخاص حقوقی، بلکه اشخاص حقیقی هستند. حقیقی‌ها به کرات ثابت کرده‌اند که از هیجان بازار تاثیر قابل توجهی می‌پذیرند و با معاملات خود نوسان در روندهای قیمتی را تشدید می‌کنند.
برای مثال می‌توان به معاملات سهام گروه خودرویی در سه ماه پایانی سال 1394 اشاره کرد. پس از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گروه خودرویی به شدت مورد توجه فعالان بازار قرار گرفت. اگرچه در آن برهه اشخاص حقوقی نیز در سمت تقاضای سهام خودرویی قرار داشتند، اما بازیگران اصلی، حقیقی‌هایی بودند که با تاثیرپذیری از اخبار قراردادهای چشمگیر شرکت‌های خودروساز، باعث رشد شدید میانگین قیمت سهام خودروسازان شدند. با وجود اینکه این مشارکت می‌تواند بازار را پررونق‌تر کند، اما هجوم خریداران برای خرید سهم‌های با چشم‌انداز مثبت می‌تواند منجر به پیش‌خور شدن تمام اتفاقات مثبت احتمالی در آینده باشد. روند معاملات در ماه اخیر به وضوح نشان می‌دهد که حقیقی‌ها به سمت گروه‌هایی متمایل شده‌اند که یا به قیمت‌های جهانی وابسته‌اند یا توانسته‌اند پیش‌بینی سود خوبی برای سال آینده ارائه کنند. در یک ماه اخیر خالص خرید حقیقی‌ها در گروه فلزات اساسی منفی شده بود. به عبارت دقیق‌تر حقیقی‌ها بیش از آنکه سهام فلزات اساسی خریداری کنند، فروشنده بوده‌اند. اما این روند پس از انتشار پیش‌بینی‌های سود معکوس شده است. تشخیص حقیقی‌های بازار این بوده است که شرکت‌های گروه فلزات اساسی پیش‌بینی‌های سود خود را محتاطانه ارائه کرده‌اند، بنابراین می‌توان انتظار داشت که این شرکت‌ها در آینده نزدیک تعدیلات مثبت داشته باشند. همین الگو برای شرکت‌های حاضر در گروه استخراج کانه فلزی نیز مشاهده می‌شود. در روز گذشته هم اگر بورس و فرابورس را در یک قاب ببینیم، هم اتفاق برای نمادهای پالایشگاهی و پتروشیمی رخ داد. بازگشایی نماد فرابورسی زاگرس با رشد تقریبا 10 درصدی، با مشارکت قوی خریداران حقیقی، نشان داد که حقیقی‌ها احتمالا تصمیم دارند که نمادهای دارای تعدیلات مثبت را با قیمت‌های بالا خریداری کنند.
در طرف دیگر در یک ماه اخیر، حقیقی‌ها به‌طور پیوسته از نمادهای بانکی خارج شده‌اند. در عوض اشخاص حقوقی تلاش داشته‌اند که از قیمت در نمادهای بانکی حمایت کنند و در نقش خریدار ظاهر شده‌اند. نکته قابل توجه دیگر در این باره، خریدهای قابل توجه حقیقی‌ها در نمادهای گروه انبوه‌سازی است. در یک هفته و یک ماه گذشته نمادهای گروه انبوه‌سازی با اقبال سهامداران حقیقی مواجه بوده است. اغلب این نمادها سال مالی منتهی به آذر ماه دارند و قرار نیست اکنون اولین پیش‌بینی‌های خود را منتشر کنند. آنچه باعث شده است که حقیقی‌ها به این گروه توجه ویژه‌ای نشان دهند، افزایش میانگین قیمت املاک در ماه‌‌های اخیر و همچنین رونق‌گیری نسبی معاملات مسکن و املاک است. در این حالت به نظر می‌رسد که حقیقی‌ها آینده مثبتی برای نمادهای گروه انبوه‌سازی متصور هستند.
در طرف دیگر اما، حقوقی‌های بازار جز در شرایطی که مجبور به حمایت باشند، تمایل چندانی به خرید سهام نشان نمی‌دهند و حتی المقدور تلاش دارند که در آخرین ماه سال فروشنده باشند. در انتهای سال، به چند علت نمی‌توان انتظار تقاضای سنگین در بازار سهام داشت. حقوقی‌های بزرگ بازار با توجه به روزهای پایانی سال و برای تامین نقدینگی احتمالا نیاز به فروش سهام خواهند داشت. با این فرض، اگر در نمادهای مهم و بزرگ بازار تقاضای قابل توجهی مشاهده شود، احتمالا حقوقی‌ها فروشنده خواهند بود. این امکان وجود دارد که حقیقی‌ها نیز برای تامین هزینه‌های آخرین روزهای سال، برای فروش آمادگی داشته باشند. نکته دیگری که باعث شده ارزش معاملات کاهش نشان دهد، همان دلیلی است که در شهریور ماه نیز رخ داد. برخی از کارگزاری‌ها دارای سال مالی منتهی به انتهای اسفند ماه هستند و قاعدتا برای تسویه اعتبارات اعطایی اقدام خواهند کرد. بنابراین بخش قابل توجهی از اعتبارات نیز در بازار حضور ندارند و نه تنها سمت عرضه بازار بلکه سمت تقاضای سهام نیز تحت فشار است.
مروری بر آمار معاملات
در نتیجه معاملات دیروز سهامداران بیش از 524 میلیون برگه سهم و حق تقدم را دست به دست کردند که ارزش این مبادلات بیش از یک هزار و 78 میلیارد ریال بود و در 50 هزار نوبت معاملاتی انجام شد. در جریان معاملات روز دوشنبه همه شاخص‌های بورس به جز شاخص بازار اول، صعودی بودند. به این ترتیب شاخص کل 39 واحد رشد کرد و به رقم 77 هزار و 698 رسید. همچنین شاخص بازار اول در حالی 37 واحد افت کرد که شاخص بازار دوم 452 واحد رشد را به ثبت رساند. نمادهای پالایش نفت اصفهان، ارتباطات سیار، پتروشیمی جم و هلدینگ نفت و گاز پارسیان با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص باعث رشد این متغیر شدند. در مقابل نمادهای فولاد خوزستان، مخابرات و گل‌گهر با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص مانع رشد بیشتر آن شدند.
در معاملات دیروز گروه‌های خودرو، فرآورده‌های نفتی و کانی غیرفلزی با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند. صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای سیمان کرمان، ایران ارقام، کاشی الوند، مارگارین، پارس سوییچ، سیمان ارومیه و فروسیلیس ایران بود. در مقابل نمادهای فرآوری مواد معدنی، سیمان هگمتان، گروه دارویی برکت، گلوکوزان، سیمان سپاهان، فولاد خوزستان و سیمان دورود با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات نشستند.
سرمایه‌گذاران بورسی دیروز برای خرید اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، سهام پالایش نفت اصفهان، حق تقدم سرمایه‌گذاری آتیه دماوند، واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، کیان، اوراق صکوک مرابحه سایپا و سهام داده‌پردازی ایران بیشترین تقاضا را ثبت کردند. گروهی دیگر تلاش کردند با عرضه‌های پر‌حجم از واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، اوراق صکوک بنا گستر کرانه، اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، واحدهای صندوق کیان، سهام سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان، واحدهای صندوق امین یکم و اوراق مشارکت رایان سایپا خارج شوند. در پایان معاملات روز گذشته بیشترین حجم و ارزش معاملات متعلق به نماد آذرآب در نماد معامله بلوکی «فاذر2» بود.
دنیای اقتصاد