رکود حاکم در بازار داخلی از یکسو و چالش‌های به وجود آمده در بازارهای صادراتی از سوی دیگر عمده دلیلی است که فعالان بخش معدن افت تولید محصولات این گروه را به آن نسبت می‌دهند و معتقدند تا زمانی که راهکاری برای خروج از رکود در بازار داخلی در نظر گرفته نشود و دولت موانع به وجود آمده در بازارهای صادراتی را برطرف نکند، تولید محصولات معدنی همچنان با افت همراه خواهد بود. براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در دوره مورد بررسی از 45 محصول منتخب 28 محصول توانسته‌اند رشد تولید را نسبت به مدت مشابه سال گذشته ثبت کنند که از میان محصولاتی که رشد تولید داشته‌اند، 24 محصول صنعتی و تنها 4 محصول معدنی بوده است.
در این گزارش عوامل افت و افزایش تولید 20 محصول منتخب صنعتی و معدنی نیز بررسی شده است که براساس ارزیابی‌های صورت گرفته با وجود آنکه از اعمال و رفع تحریم‌های بین‌المللی همواره به‌عنوان عامل اصلی اثرگذار در روند تولید یاد می‌شود، اما با توجه به بررسی‌های صورت گرفته می‌توان گفت تنها گروهی که از رفع تحریم‌های بین‌المللی تاثیر گرفته، گروه خودرو سواری و سایر خودروها بوده و درخصوص سایر محصولات صنعتی و معدنی عوامل داخلی بیش از عوامل بیرونی بر روند تولید اثرگذار بوده است؛ به‌طوری که در ارزیابی صورت گرفته از «میزان تقاضا در بازار» به‌عنوان عمده عامل اثرگذار در رشد و افت تولید یاد شده است. با این شرایط می‌توان گفت با رفع چالش‌های داخلی می‌توان شاهد رشد تولید بیش از پیش در میان محصولات صنعتی بود و زمینه را برای خروج محصولات معدنی نیز از رکود فراهم کرد.
محصولات منتخب با رشد مثبت
براساس آمار اعلام‌شده در مدت زمان مورد بررسی «کمباین، ماشین لباسشویی، انواع سواری، الیاف و تاپس پلی‌استر و دوده» بیشترین رشد تولید را تجربه کرده‌اند. به اعتقاد کارشناسان، تسهیل دسترسی به مواد اولیه در صنایع منتخب، افزایش تقاضا در بازار، انعقاد قراردادهای جدید، کاهش واردات و... عمده دلایلی است که شتاب گرفتن چرخ تولید در مدت زمان مورد بررسی را به همراه داشته است. آمار اعلام شده حکایت از آن دارد که در مدت زمان مورد بررسی «کمباین» بیشترین رشد تولید را در میان محصولات منتخب صنعتی تجربه کرده است. مجموع تولید کمباین در این مدت برابر با 314 دستگاه بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشد بیش از 96 درصدی داشته است.
«ماشین‌لباسشویی» تولیدی در کشور نیز در این مدت برابر با 627 هزار و 800 دستگاه بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل این محصول صنعتی نیز رشدی 50/5 درصدی را تجربه کرده است. افزایش تقاضا در بازار، عمده دلیلی است که رشد تولید این محصول صنعتی در 10 ماه منتهی به دی ماه به آن نسبت داده شده است.
«انواع سواری» تولید شده در این مدت نیز بیش از یک میلیون دستگاه بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشد بیش از 41 درصدی را تجربه کرده است. براساس این گزارش رفع تحریم‌ها و انعقاد قراردادهای جدید و افزایش نسبی تقاضا در بازار از جمله عواملی است که موجب شد این گروه صنعتی بتواند رشد تولید را تجربه کند. «الیاف و تاپس پلی استر» تولید شده در این مدت نیز برابر با 177 هزار و 700 تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشد بیش از 36 درصدی داشته است. واردات «دوده» و رویکرد صادراتی برخی شرکت‌ها در این مدت موجب شد تا این محصول صنعتی نیز بتواند رشد بیش از 34 درصدی داشته باشد. مجموع تولید دوده در مدت زمان مورد بررسی برابر با 84 هزار و 800 تن بوده است.
محصولات منتخب با رشد منفی
از سوی دیگر در مدت زمان مورد بررسی «دی.ام.تی»، «الیاف اکریلیک»، «نخ پلی‌استر»، «کارتن» و «نخ سیستم پنبه‌ای و ترکیبی الیاف مصنوعی» بیشترین افت تولید را در میان 32 محصول صنعتی نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده‌اند. در میان محصولاتی که بیشترین افت تولید را در مدت زمان مورد بررسی تجربه کرده‌اند، می‌توان به «دی.ام.تی» اشاره کرد که افت تولید بالغ بر 70 درصدی داشته است. براساس آمار اعلام شده تولید این محصول در مدت زمان مورد بررسی برابر با 5 هزار و 700 تن بوده است. روند تولید «دی.ام.تی» چند ماهی به‌طور کامل متوقف بوده اما آمار اعلام شده حکایت از آغاز تولید این محصول در ماه‌های اخیر دارد. از سوی دیگر، براساس داده‌های اعلام‌شده در مدت زمان مورد بررسی تولید «الیاف اکریلیک» نیز برابر با 6 هزار و 900 تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افت 52 درصدی داشته است.آمار اعلام شده بیانگر آن است که تولید «الیاف اکریلیک» در دی و آذر ماه به‌طور کامل متوقف بوده و دلیل توقف تولید این محصول صنعتی هنوز اعلام نشده است.
«نخ پلی‌استر» تولیدی در این مدت نیز برابر با 171 هزار و 600 تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افت نزدیک به 24 درصدی را ثبت کرده است. از سوی دیگر کاهش تقاضای صنایع مرتبط عمده دلیلی است که موجب شد تا تولید «کارتن» نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل افت بیش از 9 درصدی را تجربه کند. براساس آمار اعلام شده در مدت زمان مورد بررسی کارتن تولیدی در کشور برابر با 259 هزار و 300 تن بوده است. تولید «نخ سیستم پنبه‌ای و ترکیبی الیاف مصنوعی» نیز در این مدت برابر با 177 هزار و 200 تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افتی 5 درصدی را ثبت کرده است.
وضعیت تولید محصولات معدنی
از سوی دیگر، براساس آمار اعلام شده از میان 13 محصول منتخب معدنی و صنایع معدنی در 10 ماه منتهی به دی سال‌جاری نیز در مجموع 4 محصول رشد تولید را تجربه کردند و مابقی محصولات معدنی در این دوره با افت تولید مواجه بوده‌اند. براساس آمار مذکور، در مدت زمان مورد بررسی«کنسانتره زغال‌سنگ»، «فولاد خام»، «سنگ آهن» و «کاتد مس» رشد تولید داشته‌اند و سایر محصولات معدنی افت تولید را تجربه کرده‌اند. براساس آمارهای اعلام شده تولید «کنسانتره زغال‌سنگ» در مدت زمان مورد بررسی بیش از یک میلیون تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشد بیش از 11 درصدی را ثبت کرده است. «فولاد خام» تولید شده در این مدت نیز بیش از 15 میلیون تن بوده که رشد نزدیک به 8 درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل داشته است. «سنگ آهن» تولیدی در این مدت نیز برابر با 27 میلیون و 740 هزار تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشد 7 درصدی را تجربه کرده است. از سوی دیگر در مدت زمان مورد بررسی مجموع تولید «کاتد مس» نیز برابر با 157 هزار و 400 تن بوده که رشدی 2/5 درصدی داشته است.
در مقابل محصولات معدنی که در این مدت رشد تولید را تجربه کرده‌اند می‌توان به «چینی بهداشتی، کاشی و سرامیک، شیشه جام، ظروف چینی و سیمان» اشاره کرد که در این مدت بیشترین افت تولید را تجربه کرده‌اند. کاهش ساخت و ساز در کشور و رکود در بازار از جمله دلایلی است که موجب شد تا «چینی بهداشتی» در مدت زمان مورد بررسی افت 8/7 درصدی را تجربه کند. «کاشی و سرامیک» نیز به دلیل کاهش تقاضا در بخش مسکن و صادرات افت 7/7 درصدی را تجربه کرده است، مجموع تولید این محصول معدنی برابر با 243 میلیون و 716 هزار متر مربع است. از سوی دیگر براساس آمار اعلام شده تولید « شیشه جام» نیز برابر با 571 هزار و 400 تن بوده که افتی 7/6 درصدی داشته است. کاهش صادرات شیشه به ترکیه و هندوستان به علت اخذ عوارض از صادرکنندگان از جمله دلایلی است که وزارت صنعت، معدن و تجارت افت تولید این محصول معدنی را به آن نسبت داده است. از سوی دیگر براساس ارزیابی صورت گرفته کاهش تقاضای مصرف‌کننده موجب شد تا «ظروف چینی» نیز با تولید 38 هزار و 700 تن در 10 ماه منتهی به دی افت 7 درصدی را ثبت کند. اما سیمان به‌عنوان یکی از مواد معدنی اصلی در کشور به دلیل کاهش تقاضای بخش مسکن و صادرات در این مدت افت تولید بیش از 5 درصدی را تجربه کرده است.
دنیای اقتصاد