ایران با داشتن 2 هزار کیلومتر نوار ساحلى در جنوب و مرزهاى مشترک با 12 کشور در منطقه، در موقعیت استراتژیک بسیار خوبی قرار دارد و با توجه به داشتن منابع هیدروکربوری فراوان مزیت‌های ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.
نویسنده:
عارفه مشایخی
گاز ارزان و در دسترس، وجود مجتمع‌های پتروشیمی متعدد از جمله دیگر مزایای کشورمان است که انتظار می‌رود با ایجاد شرایطی در جهت تکمیل زنجیره ارزش این صنعت و انتقال این مزیت به آخرین حلقه این زنجیر یعنی صنایع پایین‌دست، علاوه بر تامین نیاز بازارهای داخلی این محصولات، بخشی از بازارهای هدف را هم تحت سلطه خود درآورده و از این طریق ارزآوری کشور را افزایش دهد و باعث رشد چرخه صنعتی و جهش رشد اقتصادی شود.
با این حال چالش‌ها و موانعی از بعد ساختاری و سیاستی در مسیر توسعه صنایع پتروشیمی در کشور وجود دارد. یکی از این چالش‌ها نامشخص بودن سیاست‌های قیمت‌گذاری در مواد اولیه و محصول نهایی است که به عدم تعادل در صنعت و بازار نیز منتهی می‌شود. کارشناسان معتقدند قیمت‌گذاری در هر مرحله‌ای ناقض اقتصاد مبتنی بر بازار بوده و به انحراف بازار منتهی می‌شود با این حال برخی دیگر به نوع فرمول تعیین قیمت انتقاد داشته و معتقدند این شیوه باعث می‌شود صنعت از بعد هزینه‌ها بر پایه قیمت‌های جهانی تغییر کند اما از منظر درآمدی با ضعف و چالش روبه‌رو باشد.
در این خصوص با مهندس عباسعلی متوسلیان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران درخصوص شیوه قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی می‌گوید: هر گونه شیوه قیمت‌گذاری محصولات مزایا و معایبی دارد و به تبع کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست.وی در ادامه افزود: کشف شیوه قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی بر مبنای مجله ICIS و با توجه به قیمت حوزه خلیج فارس است و دفتر صنایع پتروشیمی هر دو هفته یک بار با 5 درصد تخفیف و اعمال نرخ ارز آزاد این قیمت‌ها را اعلام می‌کند.
عباسعلی متوسلیان در ادامه می‌گوید: به این ترتیب نوسانات بهای محصولات پتروشیمی جهانی و نرخ ارز آزاد روی قیمت‌های محصولات پایه پتروشیمی اثر می‌گذارد و در مقطعی از زمان که این دو مولفه پا در مسیری صعودی بگذارند و روندی افزایشی را طی کنند قیمت‌های محصولات پتروشیمی در بازارهای داخلی دو سویه بالا می‌رود و اگر گله‌مندی از جانب فعالان بخش پایین‌دست این صنعت باشد به این علت است. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در ادامه می‌گوید: با توجه به بررسی‌های صورت گرفته در جهت کاهش تاثیر این موضوع، در آخرین جلسه شورای رقابت تصمیم بر این شد که قیمت‌ها به‌صورت هفتگی اعمال شود و قرار است که این اقدام از اول اردیبهشت‌ماه در دستور کار قرار گیرد.
رئیس هیات‌مدیره انجمن ملی پلاستیک درخصوص قیمت محصولات نهایی بنگاه‌های پایین‌دستی به عرضه و تقاضای خوراک این تولید‌کننده‌ها اشاره کرد و گفت: قیمت نهایی محصولات پتروشیمی هم تابعی از عرضه و تقاضا است. به این مفهوم که اگر کف عرضه‌ای که از سمت شورای رقابت اعلام می‌شود، از سوی مجتمع‌های پتروشیمی تامین نشود و تقاضا بالاتر از عرضه رود، طبیعتا قیمت محصولات اولیه بالا می‌رود و محصولات در بورس کالای ایران هم سقف می‌خورد و این اتفاق قطعا روی قیمت نهایی محصولات تاثیر‌گذار خواهد بود.
وی در ادامه درخصوص تاثیری که بنگاه‌های پایین‌دستی از قیمت‌های پایه می‌گیرند، افزود: ابزار قیمت‌گذاری (تقاضا و عرضه) در اختیار صنایع تکمیلی و بخش خصوصی نیست. اما تمام تلاش انجمن‌ها این است که بر اساس قدرت چانه‌زنی این دو عامل را تعدیل کرده و شرایط مناسب تری را برای بنگاه‌های پایین‌دستی به وجود آورند. خوشبختانه با هم‌اندیشی و خرد جمعی انجمن‌های تخصصی تاثیرات مثبتی را شاهدیم و زبان مشترک بخش بالا دست و پایین‌دست این صنعت رفته رفته به یکدیگر نزدیک شده و فاصله آنها کم شده است و منافع مشترکمان تعریف بهتری به خود می‌گیرد.
وی افزود: البته این در حالی است که در این مسیر نقصان‌هایی وجود دارد مثلا برای هم‌جهت شدن منافع بخش بالادست و پایین‌دست باید برخی از قوانین تغییر اصلاح شود و بستری فراهم آید که در آن یکسان‌سازی قیمت‌ها در حلقه زنجیره در دستور کار قرار بگیرد تا هر دو بخش به رشد و بالندگی برسند. رئیس هیات مدیره انجمن ملی پلاستیک درخصوص مکانیزم‌هایی که در جهت رقابتی شدن محصولات صنایع تکمیلی پتروشیمی باید در دستور کار قرار بگیرند، گفت: واقعیت امر این است که ما باید از موقعیت استراتژیک کشور در منطقه نهایت استفاده را برده و از منابع هیدروکربنیک کشور بیشترین سود را کسب کنیم.
وی در ادامه افزود: با توجه به مزیت گاز که خوراک مجتمع‌های پتروشیمی است و به وفور در کشور وجود دارد و با توجه به وجود مجتمع‌های متعدد پتروشیمی در کشور، انتظار می‌رود فضایی حاکم شود که در سایه آن صنایع پایین‌دستی پتروشیمی به رشد و بالندگی برسند و بتوانند در این بستر با تولید محصولات نهایی علاوه بر سیرآب کردن بازارهای داخلی در بازارهای صادراتی با همتایان خود رقابت کرده و سهمی از این بازارها را در سیطره خود درآورده و با ارزآوری از این راه چرخه صنعت را به حرکت درآورند و باعث جهش اقتصادی کشور شوند.
مهندس متوسلیان درخصوص راهکارهایی در جهت تحقق این هدف (ایجاد شرایطی مناسب در جهت رقابتی کردن محصولات پتروشیمی) اظهار کرد: با توجه به بررسی‌های صورت گرفته و ارائه راهکارهای متنوع، به نظر می‌رسد بهترین راهکار این است که تخفیف خاصی روی خوراک پتروشیمی‌ها داده شود و این تخفیف در عرضه مواد اولیه بنگاه‌های پایین‌دستی هم اعمال شود. به این معنا که این تخفیف در زنجیره نهایی که صنایع تکمیلی است، اعمال شود تا آنها در شرایط راحت‌تر و بهتری مواد اولیه محصولات نهایی بنگاه‌های تولیدی خود را تامین کرده و بتوانند بیشتر تمرکز خود را روی کیفیت محصولات و تولید با تکنولوژی‌های به‌روزتر دنیا بگذارند. وی در ادامه می‌گوید: این درخواست را از طریق اتاق بازرگانی ایران از شورای رقابت خواستار شدیم و این در حالی است که اتحادیه سراسری صنایع پایین‌دستی هم این موضوع را طرح کرده‌اند و در انجمن کارفرمایی پتروشیمی هم این امر در حال بررسی است و به نوعی همه به دنبال این موضوع هستیم که از این امر به نفع صنایع تکمیلی پتروشیمی و بحث اشتغال کشور که یکی از معضلات و چالش‌های اصلی جامعه کنونی است استفاده کنیم. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران درخصوص جذب سرمایه‌گذاری در بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی تصریح کرد: هر جا انگیزه اقتصادی از بین رود، اساسا سرمایه‌گذاری اقتصادی اتفاق نمی‌افتد؛ چه از نظر سرمایه‌گذاری داخلی و چه از لحاظ جذب سرمایه‌گذاری خارجی.
عباسعلی متوسلیان می‌گوید: این در حالی است که در همه جای دنیا هر گاه مزیت نسبی در بخشی وجود داشته باشد، دست‌اندرکاران تصمیمی در جهت تقویت این مزیت گرفته و از آن به‌عنوان ابزاری در جهت توسعه صنایع و ایجاد اشتغال استفاده می‌کنند.وی در ادامه اظهار کرد: با توجه به اینکه این مزیت در کشور ما وجود دارد از هر دو بخش بالا دست و پایین‌دست این صنعت خواستاریم در جهت منافع خود و یکدیگر گام برداشته و در این راه با مدیریت صحیح و ایجاد زبان مشترک و با در نظر گرفتن تامین منافع ملی چشم‌انداز روشن و پر‌رونقی را برای آینده کشور ترسیم کنند.
دنیای اقتصاد