صادرات نفت ایران در دوران تحریم به روزانه یک میلیون بشکه نفت خام محدود شده بود، همچنین فروش میعانات گازی نیز با موانع فراوانی روبرو شد، به طوری که محموله های میعانات گازی ایران در نفتکش ها ذخیره شده بودند.
در دوران تحریم، صف طولانی نفتکش‌های حامل میعانات گازی ایران در سواحل خلیج فارس قابل مشاهده بود که در انتظار خریدار و عزیمت به بنادر هدف، قرار داشتند، اما با استقرار دولت یازدهم و اجرای برجام، همه شرایط تغییر کرد.
به گزارش شرکت ملی نفت، یکی از ثمرات بی شمار برجام، فروش میعانات گازی ایران است که در دوران تحریم به دلیل مشکلات، روی آب ذخیره شده بود. فروش این محموله های روی آب که با اجرای برجام آغاز شده بود، هم اکنون به اتمام رسیده است.
میعانات گازی یا «condensate»، شامل ترکیبات سنگین تر از بوتان است که دارای حالت مایع است. این ترکیبات با ارزش که محصول جانبی گاز طبیعی است و هنگام بهره برداری از مخازن گاز طبیعی، تولید می‌شود، پس از تثبیت فشار بخار به مخازن انتقال یافته و پس از ذخیره سازی به بازارهای جهانی عرضه می شود.
این کالای نفتی و گازی از نظر تولید، شرایط بازار و مشتریان بالقوه و همچنین ساز و کارهای قیمت‌گذاری با سایر حامل‌های انرژی از جمله نفت، گاز طبیعی و دیگر فرآورده‌های نفتی، شباهتی ندارد از این رو، مدیریت کردن تولید و فروش آن یکی از بزرگترین چالش‌های شرکت ملی نفت ایران است که خوشبختانه با به ثمر رسیدن برجام، برای تولید و فروش میعانات گازی آینده روشنی رقم خورده است. بیشترین میزان میعانات گازی ایران از میدان گازی پارس جنوبی تولید می شود. این میدان بزرگترین منبع گازی است که بر روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج‌فارس و در فاصله 105 کیلومتری ساحل جنوبی ایران قرار دارد. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد این میدان بیش از 14 تریلیون متر مکعب گاز طبیعی و افزون بر 18 میلیارد بشکه میعانات گازی را در خود جای داده است.
پیش از اجرایی شدن برجام( برنامه جامع اقدام مشترک)، در زمان تحریم که صادرات نفت خام کاهش یافت و حتی برای برخی از کشورها نظیر ژاپن و کره جنوبی سهمیه وارات نفت خام تعیین شد، فروش میعانات گازی با مشکل رو به رو شد و برخی از کشورها از خرید آن صرفنظر کردند (علت این امر آن است که در طبقه بندی های بین المللی میعانات گازی در رده نفت خام تعریف می شود).
این در حالی است که همچنان که تولید نفت خام به دلیل تحریم کاهش می یافت تولید گاز طبیعی به دلیل اهمیت استراتژیک میدان مشترک پارس جنوبی و ضرورت توسعه آن و به تبع آن با افزایش تولید گاز، تولید میعانات گازی نیز افزایش می یافت.
تولید میعانات گازی به توسعه میدان‌های گازی وابسته است. طبق استاندارد از هر فاز پارس جنوبی به طور میانگین روزانه 40 هزار بشکه میعانات گازی تولید می‌شود که این امر، تولید میعانات گازی را افزایش می دهد. تحریم ها و به فروش نرفتن میعانات گازی پیش از برجام سبب شد بخش عمده میعانات گازی تولید شده به مخازن شناور و حتی به خشکی انتقال یابد که این امر ناگزیر هزینه های سنگینی را بر دوش نفت وارد می کرد. به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در زمان تحریم، 75 میلیون بشکه میعانات گازی روی آب ذخیره شده بود که با اجرایی شدن برجام به 25 میلیون بشکه رسید و اکنون هیچ محموله ذخیره شده ای روی آب نیست. با اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک از دی ماه 1394و رفع محدودیت واردات نفت خام کشوری نظیر کره جنوبی، فروش میعانات گازی به طور چشمگیری افزایش یافت به طوری که میانگین فروش آن به کره جنوبی از کمتر از 20 هزار بشکه در زمان تحریم به بیش از 300هزار بشکه افزایش یافت.
در شرایط حاضر نیز ایران هیچ محموله میعانات گازی ذخیره شده ای روی آب ندارد، حتی قرار است پس از این میعانات گازی تولیدی جدید را به مقصد کشورهای مختلف صادر کند. هم اکنون چین، امارات، کره جنوبی و ژاپن مهم ترین خریداران میعانات گازی ایران به شمار می روند که به تازگی نیز اروپا به جمع خریداران میعانات گازی ایران افزوده شده است. با توجه به مازاد تقاضا در بازار، میعانات گازی در مقایسه با نفت خام مرغوبیت بیشتری یافته است و به قیمت بالاتری فروخته می‌شود.
به گفته مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، در 12 ماهه سال گذشته، 17 میلیون و 515 هزار و 185 تن میعانات گازی به ارزش هفت میلیارد و 11 میلیون و 246هزار و 571 دلار به خارج از کشور صادر شده که از نظر وزنی 59 درصد و از نظر ارزشی 43 درصد افزایش یافته است.
مهدی یوسفی می گوید: در اسفند ماه سال گذشته، یک میلیون و 573 هزار و 65 تن میعانات گازی به ارزش 617 میلیون و 81 هزار و 936 دلار صادر شده که از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب 43 و 39 درصد نسبت به مدت مشابه سال 94 افزایش یافته است. در مجموع، صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در اسفندماه 1395 به سه میلیون و 50 هزار بشکه در روز رسیده است که یک رقم جدید در صادرات نفت و میعانات گازی ایران محسوب می شود. سهم نفت خام از این میزان، ٢ میلیون و 265 هزار بشکه در روز و سهم میعانات گازی 785 هزار بشکه است.
قرار است فاز نخست تاسیسات ذخیره‌سازی و اندازه‌گیری میعانات گازی پارس جنوبی با ظرفیت ذخیره‌سازی ٢ میلیون بشکه میعانات گازی نیمه نخست امسال به بهره‌برداری برسد. با بهره‌برداری از این مخازن افزون بر انتقال هیدروکربورهای گازی پارس جنوبی به پالایشگاه های کشور، در چرخه تولیدات فرآورده‌های با ارزش و در روند تولید گاز از فازهای پالایشگاهی پارس جنوبی وقفه‌ای ایجاد نخواهد شد. به این ترتیب همه میعانات تولید شده این فازها در این مخازن نگهداری و در زمان مناسب مصرف و یا صادر می‌شود.
پروژه احداث تاسیسات ذخیره سازی میعانات گازی شامل هشت مخزن به صورت سقف شناور و با ظرفیت ذخیره 500 هزار بشکه میعانات برای هر مخزن و در مجموع چهارمیلیون بشکه، ٢ مخزن آب آتش نشانی هر یک به ظرفیت ٢٠ هزار مترمکعب، ایستگاه های پمپاژ، مرکز کنترل، چهار سیستم میترینگ میعانات، واحد تصویه پساب و واحد آتش نشانی است.
با بهره برداری از این پروژه، تمامی میعانات گازی پالایشگاه‌های مستقر در منطقه پارس یک پس از ذخیره سازی و اندازه گیری، برای صادرات با خطوط لوله برای مصرف کنندگان داخلی و گوی شناور (SPM ) با ظرفیت 600 هزار بشکه در روز ارسال خواهد شد. میعانات گازی این مخازن، روزانه به میزان 360 هزار بشکه به پالایشگاه ستاره خلیج فارس و ١٢٠ هزار بشکه به پالایشگاه پارس شیراز ارسال خواهد شد. با احداث پالایشگاه سیراف و پالایشگاه میعانات گازی فرزانگان فارس، خوراک مورد نیاز این پالایشگاهها نیز از طریق این مرکز ذخیره سازی تامین می شود. همچنین با راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به عنوان نخستین پالایشگاه طراحی شده بر اساس خوراک میعانات گازی با ظرفیت360 هزار بشکه در روز نیز در آینده ای نزدیک مشکل تولید مازاد میعانات گازی و روی آب رفتن آن را حل خواهد کرد ضمن اینکه نیمی از آن به بنزین با استاندارد یورو چهار تبدیل می شود.
با بهره برداری کامل از این پالایشگاه که بزرگترین پالایشگاه تولید بنزین کشور است معادل 55 درصد مجموع تولید سایر پالایشگاه‌های کشور می‌تواند بنزین تولید کند تا مجموع تولید بنزین کشور به بیش از ١٠٠ میلیون لیتر در روز برسد. به این ترتیب، کشور از واردکردن بنزین نیز بی نیاز می‌شود و هزینه های جانبی واردات بنزین نیز بر کشور تحمیل نمی شود. تلاش های دولت یازدهم برای تحریم زدایی از اقتصاد ایران، میزان تولید نفت خام و میعانات گازی و صادرات آن ها را نسبت به دوران پیش از تحریم به طرز چشمگیری افزایش داد. در شرایط حاضر با وجود خریداران مشتاق میعانات گازی ایران و در آینده ای نزدیک با راه اندازی تاسیات ذخیره سازی و پالایشگاه های طراحی شده بر اساس خوراک میعانات گازی، تولید و فروش این محصول باارزش آینده روشنی خواهد داشت.
ایرنا