حدود سه‌هفته از تمدید توافق کاهش تولید نفت خام توسط کارتل اوپک و برخی دیگر از کشورهای تولیدکننده می‌گذرد. روز گذشته اوپک گزارش ماه ژوئن خود را منتشر کرد تا کارنامه اعمال کشورهای اوپک در ماه مه یعنی پنجمین ماه از اجرای توافق کاهش تولید مشخص شود. نگاهی به اعداد و ارقام منابع ثانویه حکایت از این دارد که تولید نفت اعضای این سازمان در ماه گذشته بیش از 336هزار بشکه در روز افزایش یافته است و هم‌ا‌کنون در سطح 32میلیون و 100هزار بشکه در روز قرار دارد.
ریشه این افزایش چشمگیر تولید را نباید در جایی جز قاره سیاه جست‌وجو کرد. قاره‌یی که دو عضو معاف از اجرای سهمیه‌بندی جدید اوپک به آنجا تعلق دارند، نیجریه و لیبی! کشورهای بحران‌زده‌یی که توانستند از روز نخست توافق و با تمسک به وضعیت نابسامان داخلی و اقتصادی خود از کاهش تولید خود سرباز بزنند. از زمان امضای توافق کاهش تولید در ماه نوامبر تا به امروز، این نخستین‌باری است که واقعیت مستثنا شدن نیجریه و لیبی در مقابل چشمان اوپکی‌ها و کل بازار قرار گرفته است.
تاکنون این کشورها نتوانسته بودند به دلیل دل‌مشغولی‌های امنیتی و سیاسی داخلی، رشد چندانی در تولید نفت خود ایجاد کنند. اما اکنون و پس از فروکش کردن نسبی درگیری‌ها در این دو کشور مشاهده می‌شود که در یک ماه بیش از 336هزار بشکه در روز به تولید نفت اوپک افزوده شده است. رقم، رقم قابل توجهی است و مهم‌تر از آن اینکه در صورت تدوام ثبات در لیبی و نیجریه، اوضاع برای اوپک و توافق داوطلبانه‌اش وخیم‌تر خواهد شد.
تولید نفت لیبی و نیجریه در ماه مه نسبت به ماه آوریل، به ترتیب بیش از 178 و 174هزار بشکه در روز افزایش داشته است. نتیجه این شده است که تولید نفت لیبی اکنون در سطح 730هزار و تولید نفت نیجریه در سطح یک‌میلیون و 680هزار بشکه در روز قرار گرفته است.
اکنون اوضاع در دو کشور جنگ‌زده آفریقایی فعلا به ثبات نسبی دست یافته است. اما چنین ثباتی شکننده‌تر از آن است که بتواند برای ماه‌های متمادی ادامه پیدا کند. ابتدا به وضعیت لیبی نگاهی می‌اندازیم. کشور که اکنون سه‌پاره شده و در هر گوشه آن حکومتی مدعی وجود دارد، در دو روز گذشته با خبری غافلگیرکننده مواجه شد: سیف‌الاسلام قذافی فرزند معمر قذافی رهبر معدوم این کشور، مورد عفو قرار گرفت و از زندان آزاد شد. سیف‌الاسلام شخصیتی محبوب نزد عده زیادی از مردم لیبی و خصوصا دلبستگان به دیکتاتور پیشین این کشور است و بسیاری از کارشناسان مسائل بین‌المللی معتقدند خروج سیف‌الاسلام از زندان و تمایل وی به بازپس‌گیری قدرت به معنای آغاز فصل جدیدی از درگیری‌ها در این کشور است.
در نیجریه نیز دولت مرکزی این کشور فعلا توانسته گفت‌وگو با مخالفان خود و به ویژه گروه شبه‌نظامی انتقام‌جویان دلتای نیجر را پیشه کند و از این طریق جلو حملات از پیش برنامه‌ریزی شده آنها را بگیرد. همین مساله سبب شد تا واحد نیجریه شرکت رویال‌داچ‌شل پس از گذشت بیش از یک‌سال به وضعیت فورس‌ماژور در تولید خود پایان داده و نخستین محموله‌های صادراتی خود را روانه بازار کند. اما باید در ماه‌های آینده به انتظار نشست و دید که سرانجام صلح فعلی در نیجریه به کجا خواهد رسید.
اما لیبی و نیجریه تنها کشورهایی نبودند که در ماه مه تولید خود را بالا بردند. عراق پس از یک ماه ترک عادت در افزایش تولید در ماه آوریل، مجددا تولید نفت خود را به میزان 44هزار و 400بشکه در روز افزایش داده است تا کماکان چموشی‌های این عضو اوپک در اجرای توافق کاهش تولید ادامه داشته باشد. آن‌طور که منابع ثانویه گزارش داده‌اند در ماه مه تولید نفت عراق به میزان 4میلیون و 424هزار بشکه در روز بوده است در حالی که این کشور تعهد داده سطح تولید خود را زیر 4میلیون و 350هزار بشکه حفظ کند. همچنین در ماه مه ایران و عربستان نیز افزایش نامحسوسی در تولید خود داشته‌اند. ایرانی‌ها به میزان 4هزار و 500بشکه در روز و سعودی‌ها به میزان 2هزار و 300بشکه در روز به تولید خود افزوده‌اند. تولید روزانه نفت ایران در ماه مه 3میلیون و 795هزار بشکه و تولید نفت عربستان‌سعودی 9میلیون و 940هزار بشکه گزارش شده است.
ونزوئلا، امارات، گابن و آنگولا تنها کشورهایی هستند که در ماه مه با کاهش تولید مواجه بوده‌اند که در این بین تنها کاهش تولید گابن به میزان 54هزار و 200بشکه در روز قابل توجه است. در نهایت مجموع تولید اعضای اوپک در ماه مه 2017 در سطح 32میلیون و 139هزار بشکه در روز قرار گرفته که رشد 336هزار و 100بشکه‌یی را نسبت به ماه آوریل نشان می‌دهد.
روند قیمت نفت خام
براساس تازه‌ترین گزارش ماهانه اوپک، سبد نفتی این سازمان در ماه مه با کاهش 4.2درصدی نسبت به ماه آوریل به سطح 49دلار و 20سنت در هر بشکه رسید. با وجود تمدید توافق کاهش تولید اعضای اوپک و برخی کشورهای غیراوپکی در ماه گذشته میلادی قیمت قراردادهای آتی نفت‌خام بر اثر تداوم مازاد عرضه و ادامه روند افزایشی تولید نفت‌خام ایالات‌متحده با افت مواجه شد.
در ماه مه وضعیت دیگر نفت‌های مرجع در بازارهای بین‌المللی نیز کمابیش مشابه سبد نفتی اوپک بود. به نحوی که قیمت نفت برنت با 4.5درصد و نفت وست‌تگزاس‌اینترمدیت با 5درصد کاهش به ترتیب در سطح 51دلار و 40سنت و 48دلار و 54سنت رسید. در ماه گذشته میلادی، فاصله قیمت برنت-دبلیو‌تی‌آی نیز بیشتر شد و اختلاف قیمت این دو سبد نفتی به سطح 2دلار و 86سنت در هر بشکه رسید. مساله‌یی که منجر به تقویت جبهه صادراتی ایالات‌متحده می‌شود.
بررسی کارشناسان اوپک از بورس لندن و نیویورک نشان می‌دهد که در ماه مه در هر دو بازار، ثبت پیشنهاد برای قیمت‌های بالاتر توسط کارگزاری‌ها و شرکت‌های مدیریت سرمایه با کاهش مواجه شد. به نحوی که مجموع پوزیشن‌های خرید در معاملات آتی و اختیار را به سطح نوامبر 2016 رساند.
اقتصاد جهانی
بخش مهمی از گزارش هر ماه اوپک به موضوع وضعیت رشد اقتصاد جهانی اختصاص دارد که شامل اصلاح تخمین‌ها از رشد سال گذشته و پیش‌بینی‌ها از عدد رشد تا پایان سال جاری است. در گزارش ماه ژوئن اوپک عنوان شده است که پس از سپری کردن یک روند رشد فراتر از انتظار از ابتدای سال 2017، اکنون پیش‌بینی‌ها در رابطه با رشد اقتصاد جهانی تا پایان سال بهبود یافته و به سطح 3.4درصد رسیده است. این در حالی است که رشد جهانی اقتصاد در سال 2016 حدود 3.1 درصد بود.
وضعیت ذخایر نفت
در حالی که تمام بخش‌های گزارش ماهانه اوپک، به بررسی وضعیت داده‌های مختلف در ماه پیشین اختصاص دارد، بخش ذخایر نفت، با تاخیری دو ماهه همراه است. بدین معنی که در گزارش ماه ژوئن اوپک، به جای ماه مه، وضعیت ذخایر در ماه آوریل بررسی می‌شود. بر این اساس، مجموع ذخایر تجاری کشورهای OECD در ماه آوریل، هرچند نسبت به ماه مارس با کاهش مواجه شده است اما کماکان به میزان 251میلیون بشکه بالاتر از میانگین 5ساله (منتهی به آوریل 2017) است. مجموع ذخایر تجاری نفت این کشورها در این ماه حدود 3میلیارد و 5میلیون بشکه بوده است.
واکنش بازار
بازار نفت روز گذشته دو فاز مختلف را سپری کرد. ابتدا قیمت نفت در واکنش به اعلام موضع عربستان مبنی بر برنامه‌ریزی برای کاهش قابل توجه صادرات نفت‌خام این کشور در ماه جولای با افزایش قیمت مواجه شد. به نحوی که هر بشکه نفت‌خام برنت تا سطح 48دلار و 64سنت در هر بشکه بالا رفت. به گزارش «تعادل» و به نقل از رویترز مقامات رسمی سعودی اعلام کرده‌اند که صادرات نفت‌خام آنها به مشتریان آسیایی در ماه جولای با 300هزار بشکه کاهش در روز مواجه خواهد شد. اما بلافاصله پس از انتشار گزارش اوپک، جهت حرکتی قیمت‌ها تغییر کرد و نمودار آن نزولی شد. به نحوی که تا پایان نگارش این گزارش، هر بشکه نفت‌خام برنت ارزشی معادل 48دلار و 15سنت پیدا کرد. این وضعیت نشان می‌داد بازار نیز از افزایش تولید کشورهای معاف‌شده اوپک، شگفت‌زده و هراسان شده است.
تعادل