این شرایطی است که در بازار نفت شاخص برنت نیز تکرار شده است. رشد تولید لیبی و نیجریه، رشد تولیدات شیل و ضعف تقاضا برای نفت در فصل تابستان مهمترین عوامل افت ادامه‌دار قیمت نفت در یک ماه گذشته است. از سویی ذخایر انبارهای نفتی در برابر کاهش و رسیدن به متوسط 5 ساله که هدف کشورهای تولیدکننده نفت از توافق برای کاهش تولید بود، مقاومت می‌کنند و این خود موجب ناامیدی از موثر بودن توافق اوپک شده است. نفت خام آمریکا روزگذشته در کانال 43 دلار و نفت برنت در محدوده 45 دلار معامله شد، کارشناسان بر این باورند که مقاومت موجودی انبارهای نفتی در برابر کاهش و همچنین رشد تولیدات آمریکا، احتمال رسیدن قیمت‌ها به سطح 40 دلار و حتی رسیدن به کانال 30 دلار را افزایش داده است.
بازار نفت وارد فاز خرسی شد
قیمت‌ها از روز سه‌شنبه نسبت به بیشترین سطح ظرف یک سال گذشته بیش از 20 درصد کاهش داشته و این به معنای رکود رسمی در بازار نفت است. بر اساس این گزارش، نفت خام آمریکا در فوریه سال جاری بیش از 54 دلار در بشکه معامله می‌شده، اما در دو روز گذشته قیمت این نفت شاخص در محدوده 43 دلار نوسان کرده که نسبت به قیمت فوریه نزدیک به 21 درصد کمتر است. نفت برنت نیز هر چند در محدوده 45 دلار معامله می‌شود که همچنان کف 7 ماهه برای این نفت شاخص است، اما بهای این نفت شاخص نیز نسبت به بیشترین سطح خود(1/ 57 دلار ژانویه 2017) بیش از 20 درصد کاهش یافته و از این رو می‌توان گفت این نفت شاخص نیز رسما وارد فاز خرسی شده است.
داستان ادامه‌دار افت قیمت نفت در ماه‌های اخیر موجب شده که بیشترین کاهش قیمت نفت در نیمه اول سال ظرف دو دهه گذشته رقم بخورد. به این شکل که افت قیمت نفت در روز چهارشنبه موجب شد نفت در قیمت‌هایی که نسبت به ابتدای سال20 درصد کمتر است، معامله شود و این شرایط بدترین وضعیت بازار نفت از سال 1997 است. این در حالی است که شاخص S&P 500 Energy در سال جاری نزدیک به 14 درصد کاهش یافته است.
شرایط بد بازار نفت در حالی رقم خورده است که اوپک و برخی متحدانش در خارج از این سازمان از ابتدای سال جاری برای کاهش 8/ 1 میلیون بشکه‌ای تولید روزانه خود توافق کرده و تا‌کنون با بیشترین سطح پایبندی این توافق را اجرایی کرده‌اند. همچنین مقرر شده این توافق تا مارس 2018 یعنی پایان سه ماهه اول سال آینده میلادی ادامه یابد. با این حال، بازار تقریبا به این اطمینان رسیده که توافق تولیدکنندگان نفت برای کاهش تولید نمی‌تواند چندانی به کاهش موجودی انبارهای نفتی بکند. این در حالی است که تولید نفت لیبی و نیجریه به‌عنوان دو عضو معاف از توافق در مسیر افزایشی قرار دارد و این موضوع در کنار رشد تولیدات آمریکا می‌تواند تاثیر کاهش تولید اوپک را خنثی کند. تولید نفت این دو کشور در ماه مه موجب شد که روند تولیدات اوپک برای اولین بار در سال جاری افزایشی شود، همچنین آمار نشان می‌دهد این روند افزایشی تولید این دو کشور همچنان ادامه دارد. بر اساس گزارش رویترز، تولید نفت لیبی در هفته‌های اخیر 50 هزار بشکه افزایش یافته و به 885 هزار بشکه در روز رسیده که بیشترین سطح ظرف 4 سال اخیر است. همچنین قراردادهای فروش نفت نیجریه نشان می‌دهد، صادرات نفت این کشور در ماه آگوست 62 هزار بشکه رشد خواهد کرد.
جان کیلداف، کارشناس صندوق سرمایه‌گذاری Again Capital LLC که همواره جزو کارشناسان بدبین به بازار نفت بوده و از ابتدا توافق اوپک را موثر نمی‌دانست، روز گذشته به خبرگزاری بلومبرگ گفته است: «بسیاری در بازار نفت به توافق اوپک و متحدانش ایمان داشتند و معتقد بودند این توافق راهی برای متعادل کردن بازار نفت گشوده است؛ اما حال مشخص شده که چنین چیزی واقعیت ندارد.» کیلداف همچنین در گفت‌وگو با سایت خبری CNBC اعلام کرد که بهای نفت قطعا به 40 دلار خواهدرسید و حتی احتمال رسیدن قیمت‌ها به کانال 30 دلار نیز وجود دارد. این تحلیلگر بازار نفت رشد تولید لیبی و نیجریه و همچنین افزایش تولید نفت آمریکا را دلیل افت ادامه‌دار بهای نفت می‌داند و بر این باور است که با وجود افت قیمت‌ها، تولیدات آمریکا همچنان افزایش خواهد یافت. کیلداف شرایط حاکم بر بازار نفت و رشد تولید نفت شیل در برابر کاهش تولید اوپک و غیراوپک را با اصطلاح «بازی جوجه‌ای» تشریح می‌کند. یعنی با افت قیمت نفت و رشد تولید نفت آمریکا حال باز اوپک و متحدانش د‌رخارج این سازمان مجبور به واکنش برای رشد قیمت‌ها و تثبیت بازار هستند.
از سویی با وجود قرارگرفتن در فصل اوج تقاضا برای نفت‌خام به دلیل افزایش مسافرت‌های جاده‌ای در تابستان، همچنان موجودی انبارهای نفتی کاهش چندانی نداشته است. آن‌طور که موسسه نفت آمریکا اعلام کرده است، هفته گذشته موجودی انبارهای نفتی این کشور 72/ 2 میلیون بشکه کاهش یافته، این در حالی است که موجودی انبارهای بنزین 364 هزار بشکه افزایش یافته است. آمار رسمی موجودی انبارهای نفتی آمریکا هر هفته چهارشنبه شب توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا منتشر می‌شود که در زمان تنظیم این گزارش (در ساعت 16 به وقت تهران) خبری از آن در دست نیست. جیمز ویلیامز، اقتصاددان یک موسسه تحقیقاتی انرژی بر این باور است که اگر آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان دهنده کاهش موجودی انبارهای نفتی نباشد احتمال سقوط نفت به آستانه 40 دلار بسیار است. اول هانس، مدیرعامل بخش کالایی زاکسو بانک نیز رشد قیمت‌ها در شرایط کنونی را دشوار می‌داند. وی بر این باور است شانس بازگشت قیمت نفت برنت به بالای 50 دلار بسیار کم است. با این حال هانس این احتمال را مطرح می‌کند که تولید نفت آمریکا به افت قیمت‌ها واکنش نشان دهد.
یکی دیگر از عوامل افت قیمت نفت افزایش تعداد چاه‌های نیمه‌تمام است. در پایان ماه مه تعداد چاه‌های نیمه تمام به 946/ 5 هزار مورد رسیده که بیشترین سطح ظرف سه سال اخیر است و این ریسک را به وجود آورده که با تکمیل این چاه‌ها رشد شدیدی در تولید نفت آمریکا رخ دهد. این عامل در کنار افزایش شدید تعداد دکل‌های حفاری در میادین نفتی آمریکا نگرانی از رشد تولید نفت این کشور را افزایش داده است. تولید نفت خام آمریکا از نیمه دوم سال 2016 به این سو با رشدی مداوم همراه بوده است و به‌طور کلی چیزی حدود 900 هزار بشکه افزایش را به ثبت رسانده و پیش‌بینی می‌شود تولید نفت این کشور که در حال حاضر 33/ 9 میلیون بشکه در روز است در سه ماه پایانی سال جاری میلادی به بیش از 10 میلیون بشکه در روز برسد.
اوپک در اوج پایبندی
اما در شرایطی که بازار نفت رسما وارد فاز خرسی شده است و نگرانی‌ها نسبت به بی‌اثر بودن تمدید توافق کاهش تولید برای کاستن از سطح ذخایر جهانی نفت تداوم دارد، نشانه‌ها حاکی از آن است که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک تا کنون به تعهدی که برای کاهش تولید داده‌اند پایبند هستند. به گزارش رویترز، منابع آگاه اعلام کرده‌اند کشورهای عضو و غیرعضو اوپک با پایبندی 106 درصدی به تعهدات خود برای کاهش تولید در ماه مه (ماه گذشته میلادی)، رکورد بالاترین سطح پایبندی از زمان اجرای این طرح را به ثبت رسانده‌اند.
به گفته منابع آگاه، پایبندی کشورهای عضو اوپک به توافق کاهش تولید در ماه مه 108 درصد بوده است و کشورهای غیرعضو اوپک نیز پایبندی 100 درصدی داشته‌اند. از این رو پایبندی تمام کشورهای عضو ائتلاف اوپک برای کاهش تولید، در ماه مه 106 درصد بوده است. به عقیده تحلیلگران «این بالاترین سطح پایبندی نسبت به اجرای توافق کاهش تولید از زمان اجرای این طرح از ماه ژانویه است.»
با این حال معامله‌گران امید چندانی به متعادل شدن بازار نفت تحت تاثیر توافق تولیدکنندگان ندارند. این در حالی است که وزیر نفت عربستان سعودی چند روز قبل نسبت به حرکت بازار در مسیر درست و به تعادل رسیدن آن با گذر زمان ابراز امیدواری کرده بود. بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران نیز دیروز و در حاشیه جلسه هیات دولت با تاکید بر اینکه «علت کاهش قیمت نفت، افزایش غیر منتظره تولید نفت آمریکا است»، گفت: «توافق و اجماع برای کاهش تولید در اوپک سخت است اما به هر حال قیمت‌ها نیز به دلیل افزایش تولید آمریکا کاهش پیدا کرده است، البته بعضی اعضای اوپک این بحث را دارند که مدت زیادی از کاهش تولید اوپک نگذشته که عملا تاثیرگذار باشد بنابراین باید مدتی صبر کرد تا دید چه تاثیراتی خواهد داشت.»
با این حال با توجه به شدت ریزش قیمت نفت خام و بدبینی بازار جهانی به تمدید توافق اوپک، باید منتظر ماند و دید کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در آینده نیز مانند ماه مه به تعهدات خود برای کاهش تولید پایبند خواهند بود یا با کاهش بیشتر قیمت‌ها انگیزه خود را از دست می‌دهند؟ این سوال در شرایطی مطرح است که گزینه مقابل آن تصمیم برای کاهش بیشتر تولید نفت خام به منظور سرعت بخشیدن به روند ایجاد تعادل در عرضه و قیمت‌ها است.
دنیای اقتصاد