محمدرضا بهرامن اظهار داشت: ایران علاوه بر ذخایر قابل توجه نفت و گاز و ظرفیت‌های پتروشیمی همچنین به ذخایر مطلوبی از انواع مواد معدنی دسترسی دارد که همگرایی این ذخایر در مسیر تولید ارزش افزوده بالا و حذف خام فروشی‌ها می‌تواند اقتصاد کشور ما را به برترین اقتصادهای جهانی تبدیل کند.
وی افزود: خوشبختانه دولت هم توجه جدی به توسعه اقتصاد معدنی دارد و باید تلاش کنیم با همگرایی مزیت‌های انرژی و ذخایر معدنی میزان خام فروشی در همه حوزه‌ها به حداقل کاهش یابد. نایب رئیس خانه معدن گفت: مزیت‌های نیروی انسانی متخصص، انرژی ارزان، ذخایر و بازار داخلی و کشورهای منطقه را داریم که ۴ عامل اصلی برای توسعه بخش معدن محسوب می‌شود. اما سوء مدیریت موجب شده است توانیم توسعه مطلوب در بخش معدن داشته باشیم.
محمدرضا بهرامن افزود: سهم معدن در تولید ناخالص داخلی کشور یک و ۴ دهم درصد است، اما در کنار این سهم باید اثرگذاری این بخش در سایر بخش‌ها بیشتر مورد توجه قرار گیرد. بهرامن گفت: برای دوره پساتحریم هم تلاش می‌کنیم ورود فناوری‌ها و دانش نوین جهانی ساماندهی شود و هدف ما این نیست که جذب سرمایه گذاری‌های خارجی فقط به استخراج و خام فروشی معادن منجر شود. وی افزود: باید از این فرصت به طور بهینه در خدمت توسعه اقتصاد ملی بهره برداری کنیم که جلب مشارکت خارجی با هدف تولید صادرات محور و توسعه بازار جهانی از آن جمله است.
وی تصریح کرد: توسعه اقتصاد معدنی؛ تحریم‌ها را نابود می‌کند و بخش معدن نیازمند پنجره واحد است. بهرامن افزود: نگاه دنیا در بخش معدن به سمت ایجاد ارزش افزوده است و باید فناوری‌های نوین و راهکارهای مشوق برای جذب سرمایه گذاری‌های آزاد است و ایران برای ایجاد ارزش افزوده بیشتر در بخش معدن راهی جز استفاده از فناوری‌های نوین و جذب سرمایه گذاری‌های آزاد ندارد. بهرامن اظهار داشت: معدن، مزیت نسبی برای کشور محسوب می‌شود و تحریم‌ها به ما نشان داد که برای شکوفایی اقتصاد راهی جز توجه به بخشهایی که دارای مزیت نسبی در کشور است، نداریم و بخش معدن از بخشهایی است که می‌تواند به شکوفایی اقتصاد در شرایط تحریم نیز کمک کند.
برای توسعه معادن به ۵ راهکار اساسی و زیربنایی نیاز داریم که شفاف سازی قوانین و مقررات از راهکارهای زیربنایی توسعه بخش معادن محسوب می‌شود تا سرمایه گذاران با چشم انداز مطمئن وارد فعالیت‌های معدنی شوند. اجرای صحیح و کامل پنجره واحد قوانین و مقررات بخش معدن در نهاد‌های مرتبط با این بخش مانند اداره منابع طبیعی، محیط زیست و میراث فرهنگی، ضروری است. تکمیل سرمایه گذاری در بخش اکتشاف با همکاری دولت» یکی دیگر از راهکارهای توسعه معدن است. «نوسازی ماشین آلات» و «توجه به نیروی متخصص» را نیز مهم است. ایران در ردیف ۱۰ کشور برتر معدنی قرار دارد و تجربه کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد برای رشد و شکوفایی اقتصاد هر جامعه باید از بخش هایی در جوامع که دارای مزیت نسبی است، استفاده شود. در شرایط کنونی، بخش معدن و صنایع معدنی می‌تواند بهترین جایگزین برای بخشی از درآمدهای نفتی کشور باشد. باید با استفاده از فناوری‌های روز جهان، برای تولیدات موادمعدنی کشور حداکثر ارزش افزوده را ایجاد و از این فرصت برای استفاده کامل از معدن در چرخه اقتصادی استفاده کنیم.
ایران کشوری معدنی در جهان محسوب می‌شود
جمهوری اسلامی ایران در کنار افغانستان و کره شمالی سه کشور معدنی مهم جهان هستند و حدود ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران قرار دارد.
نادعلی اسماعیلی رئیس سازمان نظام مهندسی معدن ایران اظهار داشت: با توجه به اهداف چشم انداز ۱۴۰۴ و دستیابی به قدرت برتر ایران در منطقه، نهادینه سازی اقتصاد مقاومتی، جلوگیری از خام فروشی، خودکفایی و خوداتکایی، کاهش بیکاری و برخورداری از اشتغال پایدار، توسعه بخش معدن مهم است.
مدیرکل سابق نظارت و کنترل عملیات اکتشافی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران گفت: تولید طلا در کشور معادل ارمنستان با یک پنجاه و پنجم وسعت ایران است. وی با بیان اینکه حدود ۳۰ محدوده کشور، تاکنون به ذخیره ۲۰۰ تنی از طلا دست یافتیم، گفت: داشتن ذخایر نشان دهنده رتبه جهانی نیست بلکه میزان استخراج، این رتبه را تعیین می‌کند. اسماعیلی گفت: کار در معادن طلا نیازمند سرمایه گذاری بالایی است و به همین دلیل حضور سرمایه گذاران خارجی کمک زیادی به تسریع در اکتشاف و استخراج طلا خواهد کرد. وی با بیان اینکه ایران از غنی‌ترین کشورهای جهان از لحاظ معادن زیرزمینی است، گفت:: پس از انجام عملیات اکتشافی معادن طلا نوبت به استخراج و فراوری این ماده معدنی میرسد. اسماعیلی تاکید کرد: وجود ذخایر بالای معدنی و تنوع آن در ایران موهبتی است که نصیب کمتر کشوری شده است و با برنامه ریزی و سرمایه گذاری مناسب در این بخش می‌توان زمینه بهره وری بیشتر این بخش را فراهم کرد.
نادعلی اسماعیلی گفت: بخش خصوصی در منطقه بایگ تربت حیدریه استان خراسان رضوی سالهاست که عملیات اکتشافی طلا را انجام می‌دهد. وی افزود: معدن طلای زرمهر در این استان یکی از معادن بسیار خوب طلاست، چون اکسیده است و عناصر مزاحم ندارد و می‌توان از آن چهار تن طلای خالص استحصال کرد.
معدن طلای زرمهر در کوه زرمهر واقع شده است که پس از انجام عملیات اکتشاف پنج رگه شناسایی شده و به نظر میرسد که با تکمیل عملیات اکتشافی به ۳۳ رگه افزایش پیدا کند و به خاطر رگه‌ای بودن به روش زیرزمینی، استخراج می‌شود؛ بنابراین گزارش ایران کشوری با منابع معدنی غنی و ذخایر معدنی کشف نشده‌ای محسوب می‌شود و تاکنون تن‌ها ۶۸ نوع آن شناسایی شده و ذخایر سرب، روی و مس شاخص‌ترین آنهاست.
ذخایر معدنی کشورمان بالاست که با اکتشافات جدید می‌توان به ۸۰ نوع ماده معدنی دیگر هم دست یافت.
آنچه در این بخش تحت عنوان ذخایر معدنی شناخته شده، حاصل اکتشاف ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع از مساحت کل کشور است که تن‌ها ۷ درصد از پهنه سرزمین یک میلیون و ۶۸۰ هزار کیلومتر مربعی کشورمان را به خود اختصاص می‌دهد و نشان دهنده ظرفیت بالای حوزه معدن است. ارزش ذخایر معدنی ایران بر اساس برآوردهای اولیه ۷۰۰ میلیارد دلار است که با اکتشافات جدید این رقم تا هزار و ۴۰۰ دلار براورد می‌شود. هم اکنون ایران با ۳۰ میلیون تن ذخایر کشف شده و ۵۷ میلیون تن ذخایر بالقوه در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان قرار دارد. سال گذشته در سطح ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع از نقاط مستعد کشور اکتشافات جدید صورت گرفته و ۲۵۰ میلیون تن به ذخایر سنگ آهن، ۲۰۰ میلیون تن به ذخایر زغال سنگ و ۳۰ تن به ذخایر طلای کشور اضافه شده است.
با وجود این ظرفیت‌های بالقوه در بخش معدن این بخش یک درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد که این سهم در فراورده‌های معدنی به ۵ درصد میرسد. همچنین ایران رتبه پانزدهم فولاد، نهم سیمان و مس، دهم سنگ آهن، بیست و چهارم آلومینیوم و دوم در سنگ‌های تزئینی جهان را به خود اختصاص داده است.
هر واحد ارزش افزوده مواد معدنی ۳ واحد ارزش افزوده نصیب اقتصاد ملی کشور‌ها می‌کند و ۴۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا حاصل منابع معدنی و زیرزمینی است. برنامه ریزی برای دستیابی به تولید ۵۰ میلیون تن فولاد و ۴۰۰ هزار تن مس کاتد و سافزایش تولید آلومنیم به ۷۰۰ هزار تن برنامه‌های این بخش در برنامه ششم است.
توسعه معدنی یک اقتصاد مقاومتی با رویکرد درون زاست
رئیس سازمان نظام مهندسی معادن تاکید کرد: حضور بخش خصوصی باید در عرصه اکتشافات معدنی تقویت شود.
نادعلی اسماعیلی افزود: عملکردهای بخش خصوصی قابل قبول است، هر چند موانع و مشکلاتی وجود دارد، اما کار‌ها ادامه دارد و در چند سال اخیر موفقیت امیز بوده و نتیجه هم داده است.
وی افزود: بخش معدن در دوره تحریم‌های ظالمانه؛ سربلند و راهبر اقتصاد مقاومتی بوده، چون معدن یک اقتصاد مقاومتی با رویکرد درون زاست.
اسماعلیی اظهار داشت: نباید وابسته به بیگانگان باشیم و بخش معدن می‌تواند به خود اتکایی و توسعه درون زا کمک کند و خوشبختانه نعمت‌های معدنی در جای جای کشور به صورت مواد متنوع داریم که باعث رونق صنعت کشور است و در دوره تحریم نیز بخش معدن سربلند بوده است.
رئیس سازمان نظام مهندسی معادن تاکید کرد: دولتمردان باید کمک کنند، چون بخش خصوصی در ایران هنوز در عرصه اکتشافات ورود موثر ندارد هر چند تا حدودی جلوتر رفته است و موفق هم بودند و موارد خوبی کشف کردند که در حال بره برداری است، اما باید گستره ان بیشتر شود. وی افزود: نباید به فعالیت بخش خصوصی در حوزه اکتشافات معدنی، سوء ظن داشته باشیم و قوانین هم کم نداریم که باید به خوبی اجرا شود تا بخش خصوصی قوی با پشتیبانی نظام مهندسی معدن شکل بگیرد و فعالیت‌های معدنی را تقویت کنیم.
اسماعیلی گفت: توسعه بخش معدن به تسهیلات مالی کم بهره و ارزان قیمت نیاز دارد که البته قابل برگشت هم است.
بنابر این گزارش ایران با برخورداری از ۳۰ میلیارد تن ذخایر معدنی کشف شده و ۵۷ میلیارد تن ذخایر بالقوه در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان قرار دارد. کشورمان با قرار گرفتن بر روی رگه‌های ارزشمند منابع معدنی هفت درصد ذخایر معدنی کل جهان را به خود اختصاص داده است، ارزش این منابع طبق برآوردهای اولیه ۷۰۰ میلیارد دلار و براساس ارقام جدید تا هزار میلیارد دلار براورد می‌شود. تاکنون عملیات شناسایی ذخایر معدنی کشور در پهنه‌ای به گسترده صد هزار کیلومتر مربع انجام شده که معادل هفت درصد پهنه سرزمینی کشور است، عملیاتی که منجر به شناسایی ۶۸ ماده معدنی شده است و با اکتشافات جدید این تنوع مواد معدنی تا ۸۰ قلم افزایش می‌یابد، از مس و روی گرفته تا سنگ آهن که شاخص‌ترین ماده معدنی کشور است.
ایران هم اکنون پانزدهمین تولید کننده فولاد و نهمین تولید کننده سیمان است، همچنین رتبه دهم تولید سنگ آهن، رتبه بیست و چهارم تولید آلومینیوم، رتبه نهم در تولید مس و دومین تولید کننده سنگ‌های تزئینی جهان به ایران اختصاص دارد.
فرصتهای کارآفرینی در بخش معدن زیاد است
مدرس کارآفرینی با بیان اینکه ثروت‌های معدنی ایران بسیار با ارزش است، گفت: ۷۵۰ رشته شغلی برای توسعه کار آفرینی در حوزه معادن ایران و عبور از خام فروشی وجود دارد. مسلم خانی گفت: ۶۸ کانی معدنی در کشور شناسایی شده است که اگر از سایه اقتصاد نفتی خارج شود، می‌تواند با عبور از خام فروشی ناقص به ایجاد بستری پایدار برای ثروت افرینی تبدیل خواهد شد.
وی تصریح کرد: ۷۵ درصد بهره برداری معدنی در ایران شامل تولید خام و خام فروشی است که باید به سمت ایجاد ارزش افزوده متحول شود. خانی گفت: این ثروت آشکار الهی در سرزمین ایران وجود دارد و با توجه به آمار بالای فارغ التحصیلان دانشگاهی ضروری است با عرصه‌های کارآفرینی ترکیب شود و ضمن تولید ثروت و استخراج ارزش افزوده؛ به ساماندهی بازار کار هم کمک کند. خانی تاکید کرد: البته شرایط محیطی کار در معادن به الزمات ایمنی و بهداشتی ویژه نیاز دارد و باید دامنه حادثه خیزی ان کنترل و حذف شود.
نقش ایران باید در اقتصاد جهانی معدن تقویت شود
جمهوری اسلامی ایران با توجه به وسعت و تنوع ذخایر معدنی و مزیت‌های عناصر نادر خاکی به کشور تاثیرگذار در اقتصاد معدنی جهان تبدیل شود. دکتر امیر بیژن یثربی عضو هیات علمی دانشگاه اکستر انگلستان اظهار داشت: اینکه مقام معظم رهبری فرمود: ه اند فقط ۱۴ درصد از ظرفیت معدنی کشور استفاده می‌شود نشان می‌دهد که باید در این عرصه بیشتر تلاش کنیم و حداقل نمره ۵۰ درصد را کسب کنیم. وی افزود: ظرفیت گسترده‌ای در حوزه معدنی داریم که می‌تواند بستر وسیعی برای تولید ثروت و ایجاد رفاه فراهم آورد.
یثربی گفت: در حال حاضر صنایع معدنی فلزات به سمت تولید صنایع برتر و فناوری بالا حرکت می‌کند و جهان در حال تمرکز سرمایه گذاری بر روی عناصر معدنی نادر خاکی است و فلزات قدیمی اگرچه ارزشمند است، اما جایگاه خود را به تدریج از دست می‌دهد.
وی افزود: ایران هم باید به سمت تولید این دسته از عناصر معدنی حرکت کند و می‌توان از سرمایه گذاری داخلی و خارجی استفاده کرد.
این اقتصاددان معدنی اظهار داشت: در سال اقتصاد مقاومتی باید همه تلاش‌ها به سمت تولید حرکت کندو اقتصاد مقاومتی هم به جز تولید هدف دیگری ندارد و باید میزان مصرف را کاهش دهیم که این روند به رونق بازار کار هم کمک خواهد کرد.
وی افزود: دوره پسابرجام را می‌توانیم به بازی برد- برد در اقتصاد ملی تبدیل کنیم و باید میان اقتصاد مقاومتی و پسابرجام یک ارتباط و همبستگی ایجاد شود و همه در کنار هم باشیم و صنایع معدنی مبتنی بر فلزات و عناصر نادر خاکی را توسعه دهیم و آینده فلزات پایه خیلی امیدآفرین نخواهد بود و باید به فکر عناصر مواد معدنی هایتک باشیم که در صنایع بسیار حساس مانند صنایع ماهواره‌ای و رایانه‌ای استفاده می‌شود و ارزش افزوده بسیار بالایی هم دارد.
دکتر یثربی تصریح کرد:اگر در این حوزه سرمایه گذاری‌ها را افزایش دهیم با توجه به اینکه ایران جمعیت تحصیلکرده خوبی در بخش معدن و همچنین انرژی ارزان‌تر در اختیار دارد می‌توانیم در آینده با تولید فلزات بسیار کاربردی اقتصاد جهانی را به خود وابسته کنیم و آنها به محصولات معدنی نوین ایران نیاز خواهند داشت و قدرت چانه زنی ما هم بالا خواهد رفت. وی افزود: دولت باید برنامه جامع بخش معدن را تدوین و اجرایی کندو توسعه تولید ماشین آلات معدنی هم از فرصتهای دیگر سرمایه گذاری است.
ایران بر روی کمربند ذخایر معدنی مس، آلومینیوم و آهن قرار دارد
عضو کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران گفت: ظرفیت ذخایر معدنی ایران بسیار بیشتر از ارقام فعلی است و تا کنون فقط ۷ درصد مساحت کشور اکتشاف معدنی شده است.
بهرام شکوری با بیان اینکه براوردهای ۵۰ میلیارد تومانی ذخایر معدنی بر اساس رخ نمون مواد معدنی در اکتشافات براورد شده است، گفت: ایران سرزمینی معدن خیز است و بر روی کمربند ذخایر معدنی مس، آلومینیوم و آهن قرار دارد. وی افزود : اگر همه سرزمین را اکتشاف معدنی کنیم، ذخایر معدنی کشور تا ده‌ها برابر نیز قابل افزایش خواهد بود و همه عناصر معدنی موجود در جدول مندلیف تا ۶۷ نوع ماده معدنی در ایران وجود دارد. شکوری افزود: برای اینکه اقتصاد معدنی ایران به تراز جهانی ارتقاء یابد، باید از فناوری‌های نسل دومی در فرایند استخراج، تولید و فناوری به نسل یا موج چهارم فناوری برسیم که هزینه‌های تمام شده را به شدت کاهش می‌دهد و تنوع محصولات را نیز افزایش خواهد داد.
وی گفت: متاسفانه بخش خصوصی توانمند در اقتصاد ایران شکل نگرفته است و در دوره اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی هم برغم واگذاری‌های انجام شده بودجه شرکت‌های دولتی ده‌ها برابر افزایش یافته و دولت هم بزرگتر شده است.
شکوری گفت: اگرچه تبدیل مواد خام به فراورده‌های جدید ارزش افزوده زیادی ایجاد می‌کند، اما ممکن است مانند ذخایر فسیلی با گذشت زمان ارزش این مواد خام نیز کاهش یابد و باید همزمان با توسعه تجارت مواد معدنی به توسعه صنایع معدنی نیز کمک کنیم.
وی افزود: توسعه بخش معدن علاوه بر ایجاد اشتغال درمناطق محروم می‌تواند درآمدهای ملی را افزایش دهد و در همکاری‌های خارجی باید بر جذب فناوری‌های نوین متمرکز شویم. ررشکوری گفت:: ایران با برخورداری از ۲۷ میلیون تن ذخایر معدنی کشف شده و ۵۷ میلیون تن ذخایر بالقوه در بین ۱۵ قدرت معدنی جهان قرار دارد و باید متناسب با ان بتوانیم ثروت تولید کنیم و باید هزینه حمل و نقل چندجانبه و یکپارچه کاهش یابد و سرعت و شتاب ترانزیت هم بیشتر شود.
بنا براین گزارش، ایران با قرار گرفتن بر روی رگه‌های ارزشمند منابع معدنی هفت درصد ذخایر معدنی کل جهان را به خود اختصاص داده است، ارزش این منابع طبق برآوردهای اولیه ۷۰۰ میلیارد دلار و براساس ارقام جدید تا هزار میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
البته این امار‌ها براساس عملکردهای اکشتافی است و هنوز کامل نیست. تاکنون عملیات شناسایی ذخایر معدنی کشور در پهنه‌ای به گسترده صد هزار کیلومتر مربع انجام شده که این تن‌ها هفت درصد پهنه سرزمینی کشور است، عملیاتی که منجر به شناسایی ۶۸ ماده معدنی شده است و با اکتشافات جدید این تنوع مواد معدنی تا ۸۰ قلم افزایش می‌یابد، از مس و روی گرفته تا سنگ آهن که شاخص‌ترین ماده معدنی کشور است.
ایران هم اکنون پانزدهمین تولید کننده فولاد و نهمین تولید کننده سیمان است، همچنین رتبه دهم تولید سنگ آهن، رتبه بیست و چهارم تولید آلومینیوم، رتبه نهم در تولید مس و دومین تولید کننده سنگ‌های تزئینی جهان به ایران اختصاص دارد.
قرار است ظرفیت تولید فولاد کشور در برنامه ششم توسعه به ۵۰ میلیون تن، تولید مس کاتد به ۴۰۰ هزار تن و آلومینیوم به ۷۰۰ هزار تن افزایش یابد و پیش بینی می‌شود بخشی از برنامه‌های دولت در مسیر اشتغال و توسعه کشور با سرمایه گذاری در بخش معدن محقق شود. ایران در مسیر کمربند مواد معدنی فلزی و غیرفلزی از طلا، مس و ... قرار گرفته است و بیشترین ذخایر معدنی در استان‌های کرمان، یزد، آذربایجان شرقی و غربی، و گلستان ثبت شده است. با وجود این ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بالقوه در بخش معدن هنوز خام فروشی به عنوان برجسته‌ترین نقطه ضعف بخش معدن ایران مطرح است، پاشنه آشیلی که موجب شده تا بخش اعظم ارزش افزوده و اشتغال این بخش به راحتی از دسترس اقتصاد ملی کشور خارج شود.
خبرگزاری صدا و سیما