در بازارهای کشورمان و حتی کشورهای دیگر محصولات چینی ارزانتر هستند. البته این ارزان بودن الزاما به خاطر بیکیفیت و پایین بودن کیفیت جنس تولید چین نیست. چینیها اجناس و کالاهای باکیفیت هم تولید میکنند و این تجار ایرانی و بازار ایران است که عمدتا خرید اقلام ارزان قیمت و با کیفیت پایین چین را ترجیح میدهد.
به هر رو اجناس چینی ارزان، به ضرر محصولات تولیدی کشورهای دیگر عمل میکند وبا قیمت ارزان خود، بازارها را فتح میکند. اخیرا ترکیه تقریبا چنان موفقیتی را تجربه کرده و اجناس ساخت ترکیه، عرصه را بر محصولات ایرانی تنگ کرده است.
به منظور مشخص شدن این که بنا به چه دلایلی قیمت محصولات ساخت ترکیه ارزانتر است با رضا رضایی رئیس انجمن قطعه سازان ایران گفت و گو کرده است.
رضایی، فوق لیسانس شیمی آلی دارد و چند دهه است که در حوزه تولید قطعه فعالیت جدی دارد و از تولید کنندگان معروف کشور است. او در سال 1383 به عنوان کارآفرین برتر کشور انتخاب شد و مدیر عامل چند شرکت قطعه سازی است.
گفت و گو با رضا رضایی درباره رقابتی بودن محصولات کشور ترکیه را میخوانید.
آقای رضایی مدت زیادی است که در حوزه قطعه سازی فعالیت میکنید و در همین حوزه تولیدی یک سرمایه گذاری در ترکیه انجام دادهاید. چه شرایطی فراهم بود که شما ترجیح دادید در ترکیه هم سرمایهگذاری کنید؟
هر کسب و کار که بخواهد پایدار بماند و به حیات خودش ادامه بدهد ضمن این که باید محصولش در کشور از نظر کمیّت، کیفیت و قیمت رقابتی قابل عرضه باشد، باید به بازار کشورهای دیگر نگاه شود.
ما بازارهای هدف صادراتی را هم در بخش محصول توسعه دادیم و هم در بخش انتقال تکنولوژی توسعه دادیم. ما در هند نیز کارهایی انجام دادهایم. میخواهیم مشابه کاری که در ترکیه انجام دادهایم، در هند هم انجام بدهیم.
یکی از شرکتهای ما در ایران حدود 18 سال است که مواد اولیهای برای ایزوله کردن خودرو تولید میکند. قبلا با خروج سالیانه 40 تا 50 میلیون دلار ارز این محصول وارد میشد. از اسپانیا میآوردیم آن موقع تصمیم گرفتیم چون حجم سنگینی داشت و مشکلات حمل و نقل و غیره.
در بررسیهایی که انجام دادیم متوجه شدیم پتانسیلهایی از نظر مواد اولیه در ایران هست. با مشارکت یک شرکت اسپانیایی 16 سال قبل از این، آن محصول را ساخت داخل کردیم.
ضمن این 16 سال که با کیفیت بسیار مرغوب و قیمت رقابتی خودروسازان داخلی را تامین میکردیم محصول این کارخانه در ابتدا به فرانسه صادر شد.
وقتی مشکلات تحریم به وجود آمد، آن شرکتهای فرانسوی که در ترکیه هم فعالیت داشتند علاقه نشان دادند که ما آن محصول را به جای این که به فرانسه ارسال کنیم به ترکیه بفرستیم. این کار را چندین سال انجام دادیم. بعد بازار ترکیه را از نظر ایجاد واحد صنعتی بررسی کردیم و تصمیم گرفتیم این محصول را در ترکیه تولید کنیم.
با یک شرکت در ترکیه مذاکره کردیم. آن شرکت ترک، سوابق شرکت ما را در صادرات دیده بود. آن شرکت علاقه نشان داد و قرار شد تکنولوژی از ایران باشد و ماشین الات و بقیه مسائل با آنها باشد.
تصمیم گیری شما در چه سالی بود؟
در سال 1391 بود. کارشناسان ما هم در بُعد فنی و هم در بُعد این که شرایط اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ترکیه چگونه است مطالعاتی انجام دادند که ببینند ترکیه اصلا چه شرایطی دارد. تیمی را به ترکیه فرستادیم و بررسی کردیم.
دولت ترکیه استراتژی توسعه و مسیر توسعه اقتصادی ترکیه را از مسیر تولید برنامه ریزی کرده. ترکیه قوانین و مقررات و ضوابط تسهیل کنندهای را برای تولید تدوین کرده است.
در چه سالی آن کارخانه را افتتاح کردید؟
در سال 1393 کارخانه را افتتاح کردیم. یعنی دو سال طول کشید. اول با یک خط تولید، کار را شروع کردیم. نیروهای فنی ما در ایران انتخاب شدند و به ترکیه رفتند و کارها را انجام دادند. کارگران ترک هم به ایران آمدند و در اینجا آموزش دیدند. بعد خط تولید را راه اندازی کردیم.
الان آن کارخانه، توسعه پیدا کرده و در دو خط، تولید داریم. فعالیتهای دیگری هم در کنار آن داریم امروزه سرمایه به جایی میرود که سرمایه گذار احساس امنیت کند و احساس کند که سرمایهاش بازدهی خواهد داشت. قوانین کارگری، قوانین مالیاتی و قوانین گمرکی و همه قوانین باید به صورت معتدل و به صورت منطقی باشد تا سرمایه گذار، سرمایهاش را به راحتی به یک کشور ببرد.
درست است که ما تکنولوژی را به ترکیه بردیم ولی برای تکنولوژی نیز، یک قیمتی گذاشتیم. در مناطق آزاد ترکیه، شرایط راحت تری وجود داشت. ما طرح پروژه را به وزارتخانههای مربوطه دادیم. در ترکیه وزارتخانه دارایی، بازرگانی و صنایع برای صنعت در یک جا تصمیم میگیرند.
بررسی کردند و گفتند این صنعت میتواند در ترکیه تاسیس شود. کسانی که مجوز میگیرند امتیازات و تسهیلات خیلی زیادی برخوردار میشوند. در مدت کوتاهی، زمین در اختیار ما گذاشته شد. کارهای مربوط به آب، برق، تلفن، راه آهن در یک شرایط بسیار راحت انجام شد.
بخشی از ماشین آلات را از ایران بردیم. بخشی هم در ترکیه ساخته شد. بخش مربوط به تکنولوژی از آلمان وارد شد. اولین خط تولید در سال 1393 به بهره برداری رسید.
در ترکیه الان چه تولیداتی دارید؟
ما مادهای تولید میکنیم که نویز و صدا را در خودرو میگیرد. با استفاده از این ماده در خودرو ما صدای تلق تلوق را نمیشنویم. استفاده از این ماده باعث میشود سرنشین خودرو، آرامش داشته باشد. حتی در ماشینهای ارزان چینی هم که احساس راحتی میکنیم از همین ماده استفاده میکنند.
تولیدات دیگر هم در ترکیه دارید؟
بله. وقتی که در این کار جلو رفتیم چون در این کار، مواد پلیمری استفاده میشود یک واحد تولید پولیمر در آنجا شروع به تاسیس کردیم که دو، سه ماه دیگر به بهره برداری میرسد.
محصول این واحد جدید، علاوه بر این که پلیمرهای مورد نیاز این کارخانه را تامین میکند برای قطعه سازان دیگر قابل عرضه و قابل فروش است.
طبق شاخص جهانی کسب و کار کشور امارات متحده عربی در سال 2015 رتبه 22 را به دست آورده بود اما ترکیه در ان سال رتبه 55 را در جهان داشته است. چرا با این این که رتبه کسب و کار امارات بهتر از ترکیه بوده ولی ترکیه را برای سرمایه گذاری ترجیح دادهاید؟
ما دلیل داشتیم. دلیلش این بود که در امارات، خودروسازی وجود ندارد. این کارخانه برای قطعه سازی و خودروسازی کاربرد دارد. ماده ای که ما تولید میکنیم خاص خودرو است.
الان در امارات حسابهای بانکی ایرانیان را میبندند. با برنامه که عربستان علیه ایران دارد، ایرانیها نمیتوانند در امارات خدمات دریافت کنند. کسانی هم که قبلا به امارات رفته اند دچار مشکل هستند.
هزینه تولید ما در ترکیه کمتر از امارات است. این که رتبه کسب و کار ترکیه 55 شده، نمیدانم ولی کشور ترکیه، یک کشور در حال صنعتی شدن است. بر این اساس در چنین کشورهایی، واحدهای صنعتی راحتتر هستند. در دوبی و منطقه صنعتی امارات، اصلا کالای صنعتی تولید نمیکنند.
اشارهای به ارائه راحت خدمات مختلف از جمله زمین، برق و آب در ترکیه داشتید. از لحاظ زمین و اب و برق نسبت به ایران چه امتیازاتی داشت؟
خیلی فرق دارد. کاری که در ایران 3 سال طول میکشد در آنجا در 50 روز انجام میشود. حتی خط آهن تا دم در کارخانه تاسیس کردند. تلفن و زمین دادند. ظرف 6 ماه کارها انجام شد. صنعتی که طرح توجیهی آن توسط اداره مربوطه تایید شود بقیه کارها فوق العاده راحت است و از همه جای دنیا هم راحتتر است.
زمین را با چه قیمتی به شما دادند؟
زمین را با اجاره خیلی مناسب از دولت گرفتیم. من دقیق نمیدانم ولی خیلی ارزانتر از ایران است.
اشارهای هم به این موضوع داشتید که هزینه تولید در ترکیه کمتر از امارات است. در این زمینه بیش تر توضیح میدهید؟
اولین هزینه کارگر کمتر است. در ترکیه شرایط برای صنعت مناسبتر از امارات است. نرخ سود بانکی برای صنعتی که دولت تایید میکند حدود 3 درصد است.
در ترکیه مهندس و نیروی کار وجود دارد و خدمات پشتیبانی ارائه میشود. ترکیه یک کشور صنعتی است. برای مثال ما قالب نیاز داریم. مواد اولیه هم داریم. در امارات باید این اقلام را از کشورهای دیگر به امارات وارد میکردیم و چون امارات مصرف ندارد باید دوباره صادر میکردیم.
ترکیه حدود 10 درصد نفت مورد نیاز را در داخل تولید میکند و 90 درصد دیگر را از کشورهای دیگر تامین میکند. واردات نفت و انرژی تا چه حد باعث میشود قیمت تمام شده تولید بالا برود؟
در ترکیه تخفیفهایی را برای واحدهای صنعتی قائل هستند. در نتیجه باعث میشود قیمت تمام شده بالا نرود. من الان قیمت دقیق آن را نمیدانم.
در ترکیه وقتی که هوا سرد میشود و مثلا وقتی دمای هوا 10 درجه هوا کاهش پیدا میکند کارگران، بخاری را روشن نمیکنند ولی خودتان با فرهنگ مصرف آشنا هستید که از اول فصل پاییز، بخاریها روشن است و از اول فصل بهار هم، کولرها روشن است.
من فقط مثال میزنم. مواد اولیه در ترکیه، گمرک ندارد ولی در ایران دارد. در ترکیه، مواد اولیهای که در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد گمرک ندارد. اگر هم داشته باشد زیاد نیست.
در ترکیه به بازارهای جهانی به راحتی دسترسی داریم ولی در ایران نداریم. خیلی شرایط فرق میکند.
ترکیه از سال 1969 با شرکت رنوی فرانسه همکاری داشته و یک شرکت مشترک در ترکیه تاسیس شده بود. در سالها و دهههای گذشته هم شرکتهای دیپر از جمله فیات و تویوتا در ترکیه تولید خودرو داشته و دارند. فضای تولید در ترکیه چگونه است که این شرکتهای بزرگ جهانی در آنجا مشغول به تولید هستند؟
قوانین، مقررات و ضوابطی که برای سرمایه گذاری در ترکیه هست نسبت به ایران، بسیار راحتتر است. جذابیت داخل ایران، خیلی بهتر از ترکیه است ولی مقررات و قوانین و پشتیبانی صادرات و امکانات بالقوه لوازم یدکی و وارداتی و گمرک و امنیت سرمایه گذاری باعث شده که آنجا سرمایه بیشتری جذب کند.
با این که در ترکیه کودتا شد ولی خودروسازان اصلا در آنجا احساس نگرانی نمیکنند.
یکی از عوامل مهمی که اسم برده میشود و میگویند قیمت تمام شده تولید را بالا میبرد نرخ سود بانکی است. در ترکیه به راحتی تسهیلات بانکی با سود 3 درصد به بخش تولید داده میشود؟
سود 3 درصد است و حداکثر نرخ سود به 5 تا 6 درصد می رسد. دسترسی به آن هم راحت است. در ایران باید کارخانه را گرو بگذاریم قبول نمیکنند و میگویند سند خانه را بیاورید. اصولا ضوابط و مقررات و سیستم در ترکیه، روان تر از ایران است.
در ترکیه بانکها برای دادن وام، سند ملکی یا وثیقه نمیخواهند؟
در ترکیه هم میخواهند و عین ایران است.
در مورد صادرات کالا به کشورهای منطقه از هر صادر کنننده ایرانی که سوال میکنیم میگویند محصولات ترکیه از محصولات ایرانی ارزانتر است و در نتیجه کشورهای منطقه از ترکیه محصول را وارد میکنند. آیا در ترکیه مشوقها یا سوبسید خاصی به تولیدکنندگان داده میشود که قیمت کالاهای صادراتی آن ارزان است؟
در مناطق آزاد ترکیه، برخی تسهیلات داده میشود ولی در مناطق صنعتی، مشوق ندارد. اجزای تشکیل دهنده هر محصولی شامل مواد اولیه، نیروی کار و عوامل محیطی مثل مالیات و بیمه و ارزش افزوده است.
مواد اولیه در ترکیه نسبت به ایران برای تولید کننده ارزان تر تمام میشود. در ایران، قیمتها ثبات ندارد. بگذارید بگویم که در اول سال گذشته قطعات پلیمر، یک قیمتی داشت ولی در بهمن ماه یک دفعه 20 درصد گران شد. مس هم همین طور.
با این که نفت را از خارج وارد میکنند و انرژی در ترکیه گران تمام میشود ولی ثبات رویّه دارند. در ثبات رویّه، خیلی بهتر از ایران است. تولید کننده در تولید این امنیت را دارد. دسترسی به مواد اولیه، دسترسی به لوازم یدکی دارد و دسترسی به بازارهای اروپاف در ترکیه خیلی راحتتر از ایران است.
قوانین بانکی آنجا و مقررات مربوط به اعتبار اسنادی(LC) و تامین مالی و فاینانس، خیلی بهتر و راحتتر از ایران است.
اعلام شده که سالیانه 1/1 میلیون خودرو از ترکیه صادر شده است و 24 میلیارد دلار صادرات خودرو و قطعهسازی در سال 2016 داشته است. این فضا و رونق صادرات در ترکیه چه تاثیری داشت در این که شما رغبت پیدا کنید که در ترکیه سرمایه گذاری کنید؟
ترکیه صادرات خودروی زیادی دارد. فضای تسهیل کننده تولید و صنعت در ترکیه نسبت به ایران بهتر است و تسهیلات در صادرات وجود دارد.
خودروسازی وقتی در ترکیه خودرو صادر میکند عوارض گمرک ندارد. مواد اولیه که وارد میکند عوارض گمرک نمیدهد. نیروی کار ترکیه بهره ورتر از نیروی کار ایران است.
همه این عوامل و از جمله عوارض گمرکی نگرفتن باعث شده که قیمت تمام شده در ترکیه پایین بیاید؟
ما در ایران پتروشیمی داریم ولی مواد اولیه پتروشیمی گاهی اوقات در ترکیه ارزانتر از ایران است.
از کدام کشور این مواد اولیه را به ترکیه وارد می کنند؟
نمی دانم شاید از کشورهایی مثل عربستان وارد کنند.
آقای آلپر کانجا رئیس انجمن قطعه سازان ترکیه اعلام کرده است که اعضای این انجمن 8 میلیارد دلار صادرات قطعه در یک سال داشتهاند. چقدر از این 8 میلیارد مربوط به شرکتهای ترکیه است و چقدر مربوط به شرکتهای خارجی که در ترکیه فعالیت میکنند؟
شرکتهای خارجی از خارج از ترکیه قطعه نمیآورند که صادر کنند. وجود خودروسازان خارجی در ترکیه و وجود قوانین مناسب و نظارت مستقیم خودروسازان روی قطعه سازان که قطعه سازان قطعهها را با کیفیت و طبق استانداردهای جهانی و الزامات این شرکتها تولید کنند، منجر به موفقیت قطعهسازی در ترکیه شده.
شرکتهای «بوش» و «ولوو» عضر انجمن قطعه سازان ترکیه هستند.
شرکت بوش 80 درصد تولیدش را در ترکیه انجام میدهد. اکثر شرکتها با هم مشارکت دارند. این شرکتها میتوانند عضو انجمن قطعه سازان ترکیه هم باشند. اما دقیقا نمیدانم که از آن 8 میلیارد دلار چقدر سهم شرکتهای خارجی است.
یکی از مزیتهای تولید در ایران را انرژی ارزان میدانند. در ترکیه قیمت انرژی به چه صورت است؟
من قیمت بنزین را میدانم که چیزی حدود 4 هزار تومان است و قیمت هر لیتر بنزین در ایران 1000 تومان است. فقط در سوخت به این صورت است و در بقیه موارد، ترکیه از ایران بهتر است.
قیمت گاز چقدر است؟
قیمت گاز را نپرسیدهام.
ترکیه از لحاظ بهرهوری نیروی کار جایگاه بهتری در بین کشورهای دنیا دارد.
در دنیا که نه ولی جزو کشورهای خوب است. چین، هند و کره از ترکیه جلوتر هستند.
طبق شاخص رقابت پذیری اقتصادی در سال 2014 رتبه ترکیه در بهرهوری نیروی کار 66 در بین 148 کشور بوده. رتبه ایران 130 شده و آلمان در رتبه 19 قرار گرفته است.
بهرهوری نیروی کار در ترکیه 40 تا 45 درصد بهتر از ایران است.
این بهرهوری بالاتر در ترکیه در حوزه نیروی کار چه تاثیری دارد که قیمت تمام شده تولیدی در ترکیه کمتر از ایران باشد؟
بهرهوری در یک طرف است. مهارت هم یک بحث دیگر است. در ترکیه بنگاهها اکثرا بخش خصوصی هستند. در آنجا از نظر این که مهارت نیروی کار بالا برود و بهرهوری آن هم بالا برود به شدت کار میکنند.
در ایران دستمزد مستقیم 18 درصد کل هزینه است. هزینه سربار کارخانه حدود 25 تا 26 درصد است. طبیعی است که در ترکیه مثلا 10 درصد کمتر از قیمت ما تمام میکند.
در صادرات تشویق یا سوبسید خاصی در ترکیه داده میشود که قیمت فروش پایینتر بیاید؟
من در این زمینه چیزی نشنیدهام. مثل چین نیست. در مورد ایران باید بگویم هر از گاهی، کشورهای دیگر موضوعی را علیه ایران مطرح میکنند. ما این همه تحصیل کرده بیکار در کشور داریم. من این دغدغه را دارم. ما همه یک عِرق به وطن داریم.
ما میخواهیم کشورمان را همگام با کشورهای دیگر بالا بیاوریم ولی به عواملی برمیخوریم که بازدارنده هستند.
هر کشوری مزیتهایی دارد. برای مثال در ایران قیمت انرژی ارزان است. محصولی که در ترکیه تولید میشود تا قابل رقابت نباشد یک اروپایی چنان محصولی را نمیخرد.
شما در ترکیه صادرات به کشورهای دیگر را دارید؟
ما به کارخانجاتی که از اروپا و کره و ژاپن و آمریکا در ترکیه مستقر هستند کالای خودمان را میفروشیم. صادرات از ترکیه به اروپا نداشتهایم. یک موقع صادرات از ایران به شرکت پژو در فرانسه داشتیم و بعدا مشکل تحریمها مانع صادرات ما شد.
محصولات خود را فرضا به شرکتهای تویوتا یا فیات که در ترکیه خودرو تولید میکنند فروختهاید؟
بله. قطعهسازی که با ما کار میکند این اقلام را به این برندها میدهند. به نظر من، اولین مهم ایجاد بستر امن و آرام و قوانین تسهیل کننده تولید است. سرمایه گذاری خارجی، اعتقاد بیشتری نسبت به ایران دارد.
ما باید شرایطی که در ترکیه حاکم است و در خیلی از کشورهای دیگر حاکم است مثل رومانی و اندونزی و لهستان، در کشورمان پیاده کنیم. احساس امنیت در انجا وجود دارد و قوانین مناسبی در آنجا وجود دارد. شرکتهای خارجی فقط پول را به داخل کشور نمیآورند. وقتی پول میآورند تکنولوژی هم میآورند. دانش هم میآورند.
نهایتا قیمت تمام شده یک کالا هم پایینتر میآید.
بله. دقیقا همین طور است. وقتی تکنولوژی بالاتر بیاید هزینه تمام شده کاهش پیدا میکند.
عصر ایران