درحالی موتور عرضه اولیه سهام شرکت‌های جدید از ماه‌های پایانی سال گذشته توسط سازمان بورس خاموش شد که سرانجام بنا به تصمیماتی مقرر شد نخستین عرضه اولیه امسال در روز جاری صورت گیرد. فعالان بازار انتظار زیادی برای تجربه مجدد عرضه‌های اولیه‌ها کشیدند. هر چند 2 ماه ابتدایی سال و در دوران اوج بازار (ثبت بازدهی 5/1 درصدی بورس تا پایان اردیبهشت ماه) انتظار می‌رفت عرضه اولیه و ورود شرکتی جدید به بازار سهام صورت گیرد، اما مسوولان بازار ترجیح دادند این امر را به تعویق بیندازند. به این ترتیب پس از گذشت بیش از 5 ماه از توقف عرضه‌های اولیه، شاهد ورود مجدد شرکت‌های جدید به بازار هستیم. بررسی شرایط کنونی بازار سهام نشان از آمادگی کامل برای این موضوع دارد. آغاز مجدد عرضه‌های اولیه در حالی مجددا استارت می‌خورد که طی بیش از یک هفته گذشته قیمت عمومی سهام رشد مناسبی را تجربه کرده است. داد و ستدهای سهام نیز طی یک هفته اخیر از وضعیت رکودی خارج شده و حجم و ارزش معاملات به محدوده بالاتری رشد کرده است. تمامی این عوامل نشان از آمادگی شرایط بازار برای عرضه‌های اولیه دارد. به عبارت دیگر با توجه به شرایط مثبت کنونی معاملات می‌توان نتایج مطلوبی از شروع مجدد عرضه‌های اولیه گرفت.
اختلافات بر سر شروع مجدد عرضه‌ها
در حالی از امروز شاهد شکل‌گیری عرضه اولیه در بازار سهام هستیم که بین فعالان تالار شیشه‌ای نسبت به این موضوع اختلاف وجود دارد. برخی فعالان معتقدند شرایط کنونی برای عرضه‌های اولیه مناسب نیست، چرا که فضای مثبت بازار هم چنان کم‌جان است و این عرضه‌ها باعث ضربه به معاملات سهام خواهند شد. این فعالان بیشتر سفته‌بازانی هستند که در هیچ زمانی عرضه‌های اولیه را مناسب نمی‌دانند. این گروه سهامداران با تکیه بر وضعیت فعلی بازار سهام، ورود شرکت‌های جدید به بازار را زود می‌دانند و این قبیل عرضه‌ها را عامل خروج نقدینگی از دیگر سهم‌های بازار عنوان می‌کنند.بر‌اساس عقیده این گروه تشکیل صف فروش برای تامین نقدینگی در جهت خرید سهم جدید، فضای منفی در دیگر سهم‌های بازار و کلیت بورس ایجاد خواهد کرد. جالب آنکه، بسیاری از این افراد در شرایط رکودی معاملات اگر عرضه اولیه در بازار صورت نگیرد، انتقادات زیادی به عدم انجام عرضه اولیه وارد می‌کنند و وضعیت نامساعد بازار را به نبود انگیزه و تنوع نسبت می‌دهند. در مقابل اما گروهی دیگر قرار دارند که عرضه‌های اولیه را مناسب ارزیابی می‌کنند؛ به عقیده دسته‌ای از فعالان بازار، عرضه‌های اولیه چنانچه در زمان مناسب خود صورت گیرد، نه‌تنها نقش سازنده و توسعه‌ای خواهد داشت، بلکه ورود نقدینگی جدید را نیز به‌همراه خواهد داشت. از نظر این کارشناسان هر عرضه‌ای تقاضای خودش را دارد، منتها خریداران باید شرایط مناسب عرضه اولیه را مد‌نظر داشته باشند.
بازی دو‌سر باخت
خصوصیات خرید و فروش در گروه اول به این‌صورت است که تنها منافع خود را در اولویت می‌دانند و در جهت کسب سود هر چه بیشتر از بازار هستند. این گروه که بیشتر با انگیزه‌های کوتاه مدت اقدام به خرید سهام می‌کنند، ترجیح می‌دهند هیچ شرکت جدیدی به بازار وارد نشود. این افراد می‌خواهند با تشکیل حباب قیمتی در برخی سهم‌ها به بازدهی بالاتر دست یابند. متاسفانه این گروه راضی به هر گونه رخداد ناخوشایندی برای دیگر سرمایه‌گذاران، به منظور بالارفتن سود شخصی خود هستند. حال این اتفاق می‌خواهد افزایش نرخ سود بانکی باشد یا رشد نرخ تورم! در اصل موضوع تفاوتی ایجاد نمی‌کند.این گروه یک بازی برد – باخت را دنبال می‌کنند که به برد خود و باخت دیگر افراد منتهی می‌شود. غافل از اینکه باخت دیگر سرمایه‌گذاران در نهایت به باخت خودشان هر چند با اندکی فاصله زمانی می‌انجامد. سرمایه‌گذاران متضرر در بورس نه تنها نقدینگی خود را از بازار خارج می‌کنند بلکه دیگر اطرافیان را نیز از سرمایه‌گذاری در بازار سهام منع می‌کنند. این امر به کاهش نقدینگی در بازار منجر می‌شود.کاهش جریان ورود نقدینگی بورس نیز در نهایت گریبانگیر همان سرمایه‌گذاران منفعت‌طلب می‌شود.
تغییر بازی با عرضه‌های اولیه
از سوی دیگر این نکته را نباید فراموش کرد که بازار سهام به دلیل وابستگی شدید به اقتصاد کشور همواره در حال توسعه و گسترش است. همزمان با توسعه و گسترش و به عبارت دیگر رشد اقتصادی، شاهد رشد مولفه‌های اصلی در بازار سهام هستیم. به این ترتیب می‌توان ردپای ورود پول جدید به اقتصاد کشور را با فاصله نزدیک در بورس رصد کرد. چنانچه از این موضوع بهره‌برداری صحیحی صورت گیرد، می‌توان بازی دوسرباخت را به بازی برد – برد تغییر داد. انجام عرضه‌های اولیه با ورود مداوم و مستمر پول جدید به بازار، به برنده شدن تمامی فعالان تالار شیشه‌ای ختم خواهد شد. هر چند در برخی مقاطع سودهای کمتر و بعضا ضررهایی نیز متحمل شوند اما برآیند نهایی آن کسب سود ممتد در یک بازه زمانی طولانی‌مدت خواهد بود. در این میان یکی از عناصر مهم و تاثیرگذار، عرضه‌های اولیه است؛ عرضه‌های اولیه‌ای که نه تنها به ورود پول جدید به بازار منجر می‌شود بلکه کنترل رفتار هیجانی سهامداران را در پی دارد.این امر در نهایت مانع از تشکیل حباب قیمتی در سهام فعال بازار می‌شود، از این‌رو می‌بینیم که انجام عرضه‌های اولیه از چند منظر به نفع کلیت بازار و به‌تبع آن معامله‌گران سهام است.بر همین اساس بازار سهام در مقاطع مختلف فرصت‌هایی را در اختیار دارد تا بتواند با روش‌هایی جذاب، شاهد ورود نقدینگی و تعمیق بورس باشد. عرضه‌های اولیه از مهم‌ترین استراتژی‌هایی است که اشتیاق فعالان بورسی را برای سرمایه‌گذاری افزایش می‌دهد.
ازسرگیری عرضه‌های اولیه پس از 5 ماه
اسفندماه سال 95 بود که طبق اظهارات مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق، شاهد توقف عرضه‌های اولیه بودیم. علت اصلی این موضوع حمایت از سهامداران و تقویت نقدینگی در گردش بازار عنوان شد. به این ترتیب سازمان بورس از هر‌گونه عرضه اولیه سهام در بازارهای بورس و فرابورس جلوگیری کرد. این در حالی است که لیست بلند‌بالایی از شرکت‌های آماده عرضه چه از کانال بورس و چه فرابورس تهیه شده بود. در این لیست شرکت‌هایی نیز حضور داشتند که به گفته مقامات مسوول، پرونده عرضه آنها آماده بود و حتی زمزمه ورود آنها به بازار در روزهای آخر سال نیز شنیده می‌شد. هر‌چند انتظار می‌رفت از ابتدای سال‌جاری شاهد ورود بنگاه‌های جدید به بازار سرمایه باشیم که این امر سرانجام پس از گذشت بیش از 5 ماه از سال 96، در حال تحقق است.
مسیر توسعه بازار از کانال عرضه‌های اولیه
در این راستا ایمان مقدسیان، از کارشناسان بازار سهام با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر توسعه بازار را می‌توان عرضه‌های اولیه دانست، گفت: مسیر رشد و توسعه بازار سرمایه از کانال عرضه‌های اولیه سرعت بیشتری خواهد گرفت. به‌طوری‌که بررسی روند 10سال اخیر بازار سهام بیانگر ورود صنایع و شرکت‌های جدید به بازار است. امری که نه تنها افزایش ارزش بازار را به دنبال داشته بلکه تنوع‌بخشی را نیز به همراه آورده است. وی در ادامه افزود: حال پس از گذشت چند ماه شاهد ازسرگیری عرضه‌های اولیه هستیم. عرضه‌هایی که از جمله مزایای آن توسعه و تعمیق بازار، ورود سرمایه‌های جدید و حفظ پویایی بورس است. مقدسیان در ادامه با اظهار این مطلب که عرضه‌های جدید، امری اجتناب‌ناپذیر است، گفت: مخالفت با عرضه‌های اولیه کار بسیار اشتباهی است و چنانچه این رویداد نباشد، بازار دچار رخوت خواهد شد و پویایی خود را از دست می‌دهد. این کارشناس بازار سهام در ادامه به مخالفت برخی فعالان به زمان عرضه‌های مزبور اشاره کرد و گفت: شنیده می‌شود برخی سرمایه‌گذاران با عرضه‌ها در زمان کنونی مخالف هستند و این امر را باعث ایجاد ضربه به بازار می‌دانند. در واقع چنانچه عرضه اولیه‌ای با قیمت مناسب و کارشناسی صحیح صورت گیرد، به توسعه بازار کمک بیشتری خواهد کرد. مقدسیان ادامه داد: این در حالی است که ورود شرکت‌های جدید، ورود پول جدید به بورس را نیز به همراه خواهد داشت. این امر تعمیق هر چه بیشتر بازار را در پی خواهد داشت. به گفته مقدسیان، اظهار نظر درخصوص زمان عرضه تنها به نهاد ناظر بازار مربوط است.
«به‌پرداخت» نخستین عرضه سال 96
در حالی از اسفند سال گذشته تا امروز، عرضه اولیه سهام شرکت‌های جدید متوقف شده بود که به‌رغم آماده بودن شرکت «به‌پرداخت‌ملت»، امکان حضور این زیرمجموعه مهم بانک ملت مهیا نبود. حال مقرر شده تا امروز، 5 درصد سهام «پرداخت» در بورس عرضه اولیه شود که نخستین عرضه اولیه سال 96 خواهد بود. برهمین اساس 47 میلیون و 500 هزار سهم این شرکت از سوی شرکت گروه فن‌آوران هوشمند بهسازان به‌عنوان پانصد و نهمین شرکت پذیرفته‌شده در بورس عرضه خواهد شد. این عرضه به روش ثبت‌سفارش و توسط کارگزاری بانک ملت خواهد بود. همچنین حداقل قیمت سفارش در این عرضه 1667 تومان و حداکثر قیمت سفارش نیز 1750 تومان درنظر گرفته شده است. افزون بر این حداکثر سهمیه برای هر کد حقیقی و حقوقی 2 هزار سهم تعیین شده است. شرکت گروه فن‌آوران هوشمند بهسازان و تامین سرمایه بانک ملت به‌عنوان متعهد عرضه و متعهد خرید تعیین شده‌اند. «به‌پرداخت‌ملت» با سرمایه 95 میلیارد تومانی بزرگترین شرکت تجارت الکترونیک و تنها شرکت ایرانی حاضر در بین 25 شرکت برتر دنیا و از زیر‌مجموعه‌های وابسته به بانک ملت است. این شرکت سود هر سهم سال مالی جاری را با 111 درصد افزایش نسبت به سود قبلی، 2672 ریال اعلام کرده است. شرکت «به‌پرداخت‌ملت» در فهرست نرخ‌های بازار دوم و با نماد «پرداخت» درج شده است. این شرکت در بخش «کامپیوتر و فعالیت‌های مربوط به آن» گروه و طبقه «مشاوره مربوط به نرم افزار و عرضه نرم افزار» قرار گرفته است.
دیگر مزایای عرضه‌های اولیه
همواره در بورس‌های بزرگ جهان نهادهای سیاست‌گذار در پی ارائه ابزارها و مکانیزم‌هایی هستند تا بتوانند عمق و وسعت بازار را افزایش دهند. یکی از مواردی که در مقاطع مختلف زمانی توانست فعالان اقتصادی را به معامله در بازار سهام ترغیب کند، عرضه‌های اولیه بوده است. عرضه‌های اولیه در طول تاریخ فعالیت بورس تهران یکی از جذابیت‌های بازار برای فعالان تالار شیشه‌ای بوده است به‌طوری که سهامداران با اشتیاق به خرید سهام شرکت‌هایی که برای اولین بار و با قیمت‌های نسبتا مناسب وارد بورس تهران می‌شدند، اقدام می‌کردند و در بیشتر موارد نیز طی حداکثر چند روز پس از عرضه نیز بازدهی مناسبی را از این محل کسب می‌کردند.
بررسی روند کلی عرضه‌های اولیه حکایت از جذب نقدینگی در این نمادها و ورود پول جدید از بازارهای موازی به بورس دارد. به این ترتیب عرضه‌های اولیه سهام، گسترش عرضی بازار سهام را به دنبال دارد و مانع از تراکم نقدینگی در بازار می‌شود. بر این اساس علاوه بر جذب بیشتر نقدینگی به سمت سهام با عرضه‌های اولیه منطقی و با ساز و کار مناسب قیمت‌گذاری، می‌توان بعضا از ایجاد حباب‌های پنهان قیمتی که با کاهش شناوری سهام همراه رخ می‌دهد، جلوگیری کرد. به عبارت صحیح‌تر عرضه‌های اولیه می‌تواند در شرایط کنونی به‌عنوان مکانی جذاب برای جذب نقدینگی به سمت بازار سهام باشد. از سوی دیگر، این عرضه‌ها می‌تواند مانعی برای رشدهای هیجانی بازار باشد. از آنجا که عرضه‌های اولیه تعمیق هرچه بیشتر بازار را به همراه دارد، ورود پول به سهام شرکت‌های جدید می‌تواند تمایل سهامداران را به سفته‌بازی در بسیاری از نمادها کاهش دهد.
دنیای اقتصاد