شهرهای ایروان، گیومری و وانادزور که هم اکنون بالای ۸۰,۰۰۰ تن جمعیت دارند در طی دوران شوروی شهرهای اصلی تابع جمهوریت محسوب می شدند. مابقی شهرکها کمتر از ۵۰,۰۰۰ تن جمعیت دارند. جمعیت ارمنی ساکن در سراسر جهان حدود ۱۱,۰۰۰,۰۰۰ نفر تخمین زده میشود، اما تنها حدود ۲,۹۹۸,۶۰۰ نفر آنها در ارمنستان و حدود ۱۴۰,۰۰۰ نفرشان نیز در قرهباغ و حدود ۱۲۰,۰۰۰ نفرشان هم در جاواختی ساکنند.
جغرافیا
ارمنستان در قفقاز جنوبی در میان دریای سیاه و دریای خزر قرار دارد که مرز میان آسیا و اروپا محسوب میشود. ارمنستان کشوری کوهستانی و پرباران است و نیز یک کشور محاط در خشکی است. جمهوری ارمنستان سرزمینی است کوهستانی که اکنون تنها شامل بخش شمالی فلات بزرگ ارمنستان است. ارمنستان در ارتفاع ۴۰۰ تا ۴۰۰۰ متری به ۵ منطقه بخش شده است: منطقه نیمه صحرایی، استپی، جنگلی، آلپی و توندرای کوهستانی.
آب و هوا
هوای ارمنستان ملایم است. در تابستانها از مناطق جنوبی (فلات ایران) توده هوای گرمی که از منطقه گرمسیری وزیدن میگیرد به فلات ارمنستان میرسد. در زمستانها هوای ارمنستان به شدت سرد میشود و فشار جو فزونی میگیرد. آسمان ارمنستان اغلب آفتابی است و میزان بارندگی در ارتفاعات به ویژه در ۲۰۰۰ و ۲۱۰۰ متری فزونی میگیرد. دمای هوا در ارمنستان به شدت تابع فصول سال است.
سیاست
انتخابات شورای عالی ارمنستان بخشی از تحولاتی بود که در اوایل بهار سال ۱۹۹۰ میلادی به وقوع پیوست. شورای عالی ارمنستان که در کنترل کنگره ملی ارمنی قرار داشت، اقدام به تصویب «سند استقلال» در ۲۳ اوت ۱۹۹۰ میلادی نمود. به فاصله کوتاهی پس از فروپاشی شوروی و برگزاری همهپرسی استقلال ارمنستان در ۲۱ سپتامبر ۱۹۹۱ میلادی، نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ۱۶ اکتبر ۱۹۹۱ میلادی برگزار شد.
نظام قوهٔ مقننهٔ ارمنستان تک مجلسی است. دورهٔ نمایندگان مجلس ملی ارمنستان پنج ساله است. مجلس ملی جمهوری ارمنستان در روز دوشنبه، ۵ اکتبر ۲۰۱۵، لایحه پیشنهادی حزب جمهوریخواه ارمنستان را در خصوص «تغییر ساختار سیاسی کشور از ریاست جمهوری به پارلمانی» با ۱۰۳ رای مثبت در مقابل ۱۰ رای منفی و ۳ رای ممتنع به تصویب رسانید.
روابط با ایران
روابط ایران و ارمنستان بر ارتباط فرهنگی، سیاسی و تاریخی دیرینه دو کشور همسایه و اشتراک معنوی و فکری دو ملت استوار است. پس از اعلام استقلال جمهوری ارمنستان (۲۱ سپتامبر ۱۹۹۱ میلادی)، جمهوری اسلامی ایران از نخستین کشورهای جهان بود که استقلال ارمنستان را به رسمیت شناخت (۲۵ دسامبر ۱۹۹۱ میلادی). دولت ایران و ارمنستان روابط همهجانبه سیاسی، دیپلماسی، فرهنگی و اقتصادی برقرار کردند. غیر از عوامل استراتژیکی و اقتصادی، مناسبات دوستی دو ملت نیز یکی از عوامل مهم در توسعه روابط حسن همجواری کشورهای ایران و ارمنستان به شمار میرود.
با وجود موقعیت مناسب جغرافیایی ایران و ارمنستان، حجم تبادلات تجاری بین دو کشور در مقایسه با تبادل کالای ایران با دیگر کشورهای همسایه بسیار اندک است. ایران یکی از کشورهای بزرگ و موثر منطقه است. با در نظر داشتن منطقه خلیجفارس، ایران با ۱۵ کشور مرز آبی و خشکی دارد که در این بین تنها همسایه غیرمسلمان ارمنستان است که ایران روابط سیاسی خوبی با این کشور دارد و در مقایسه با سایر کشورهای همسایه نه تنها کمتر نیست بلکه در برخی از موارد عمیقتر نیز هست.
اقتصاد
قبل از استقلال ارمنستان اقتصاد این کشور اقتصادی صنعت محور بود. صنایع فعال در این منطقه در سالهای قبل از استقلال عبارت بودند از صنعت تولید مواد شیمیایی، تولید ماشین آلات صنعتی، فرآوری مواد غذایی، نساجی، تولید رزین و الکترونیک. مسئله با اهمیت وابستگی این صنایع به واردات مواد اولیه از کشورهای خارجی بود که سبب تضعیف آنها شد. بانک مرکزی ارمنستان، نرخ رشد اقتصادی ارمنستان در نیمه اول سال ۲۰۰۵ را برابر با ۱۰/۲ درصد اعلام کرد. ساختار اقتصادی ارمنستان از سال ۱۹۹۱ از اصل تغییر کرده است؛ بخشهایی همچون ساختمانسازی و خدمات جای کشاورزی و صنعت را به عنوان سهامداران اصلی رشد اقتصادی گرفتهاند.
اقتصاد ارمنستان با بسته شدن مرزهایش با ترکیه و آذربایجان و صفر شدن روابط تجاری با این کشورها، تا حدودی فلج شده است و همین عامل باعث بالا رفتن قیمت اجناس در واردات شده است. با این وجود رشد تولید ناخالص داخلی با قدرت و با درصدی حدود ۱۳% در حال بهتر شدن است. به همین خاطر است که لقب "ببر قفقازی" به ارمنستان بابت وجود سختی ها اما پیشرفت خوب اقتصادی اش داده شده است.
ذخایر معدنی از جمله مس، روی، طلا، سنگ مرمر، بوکسیت و مولیبدن جزو ذخایری در ارمنستان هستند که درآمد خارجی و سرمایه گذاری های زیادی را به خود اختصاص دادهاند، اگرچه که این بخش در ارمنستان هنوز توسعه نیافته است. بخش صنعتی ارمنستان شامل صنعت نساجی، صنایع شیمیایی، تولید آلومینیوم و برخی از رشته های مهندسی مکانیک است که ۱۰% از اقتصاد ارمنستان با درامدهای همین بخش بوده است که در حال رشد نیز هستند. در مناطق روستایی ارمنستان، مردم با کشاورزی امرار معاش میکنند.
برنامه خصوصی سازی در اواسط سال ۱۹۹۰ در ارمنستان از موارد کوچک آغاز شد و رفته رفته به موارد و صنایع بزرگتر نظیر زیرساخت های ملی همانند شبکه برق کشیده شد. حجم سرمایه گذاری خارجی رو به رشد است اما متاسفانه نگرانیهای زیادی در مورد فساد گسترده اداری و غیره و کنترلهای ضعیف مالی از سوی دولت در این کشور وجود دارد.
«صنعت فرآوری الماس» که یکی از مهمترین صادرکنندگان و همچنین یکی از اصلیترین جذب کنندگان سرمایه خارجی در سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ بود، با کاهشی شدید در میزان تولیدات برای سال ۲۰۰۵ مواجه شد؛ این مسئله ناشی از کاهش عرضه مواد اولیه از سوی روسیه و رکود کلی بازارهای بینالمللی الماس بود. دیگر بخشهای صنعتی که رشد صنعتی را پیش میبردند، شامل بخشهای انرژی، متالوژی و فرآوری غذا بود. در سال ۱۹۹۴ بازگشت ارمنستان به رشد اولین کشور در میان جمهوریهای شوروی سابق که هنوز پس از فروپاشی اتحاد شوروی در حال بازسازی است، چیزی کم از یک رویداد چشمگیر نبود و در حالی بهدست آمد که اقتصاد ارمنستان در پی زمینلرزه اسپیتاک و جنگ قرهباغ، داشت بهبود مییافت. رشد اقتصاد با کارآفرینان دولتی کوچک و متوسط اما به شدت موفق و چابک و خصوصیسازی زمین پشتیبانی و تأیید شد.
بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷ میلادی با ایفای نقش روبرت کوچاریان همزمان شد. کسی که مهارتهای سیاسی ویژهاش به او اجازه داد تا پس از ترورهای اکتبر ۱۹۹۹ قدرت را یکپارچه و نقش مسلطی را در مدیریت امور اقتصادی و سیاسی در ارمنستان ایفا کند. این دوره رشد دورقمی تولید ناخالص داخلی و ثبات مالی کلان را شاهد بود. آمادگی اندک در برابر بحران مالی و تدبیر ناکافی طی سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ به کاهش ۱۴/۲ درصدی در تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال ۲۰۰۹، یکی از بدترین عملکردها در جهان از آغاز بحران مالی منتج شد. پس از گذشت چهار سال، تولید ناخالص داخلی واقعی هنوز در پایین سطح سال ۲۰۰۷ خود است و پیشبینی میشود تنها با کندی در میان مدت رشد کند. در حالی که برخی تلاشها برای ارتقای سطح نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی صورت گرفت، این تلاشها با مقاومتی از سوی طرفداران معدود حکومت در فعالیتهای اقتصادی مواجه شد. این موضوع، تمام بار انگیختگی اقتصاد را روی استقراض خارجی گذاشت. بدهی عمومی، به ویژه در مورد وامهای بلند مدت، به همراه مقدار قابل توجهی جریمه برنامهریزی شده برای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ به ترکیب و سطوح هشداردهندهای رسیده است.
معادن
ارمنستان در زمینه تولید مولیبدن رتبه هفتم جهان را در سال ۲۰۱۰ میلادی داشت. ارمنستان دارای معادن مس، آهن، طلا، نمک، بازالت، مرمر، مواد خام نسوز و توف وجود دارند و آبهای معدنی بسیار از جمله آبهای نوشیدنی گوارا و آبهای درمانی در آنجا وجود دارد. در سال ۲۰۱۰ میلادی سهم تولیدات معدنی در تولیدات صنعتی ۱۳/۸ درصد بود. صادرات معدنی نقش مهمی در صادرات کشور ارمنستان دارد. فلزات غیر قیمتی و مواد تهیه شده از آنها ۳۳۲ میلیون دلار یا ۳۰ درصد درآمدهای صادراتی کشور، تولیدات معدنی ۳۰۷ میلیون دلار ۲۷/۷ درصد و سنگها و فلزات قیمتی ۱۳۴ میلیون دلار و ۱۲/۱ درصد درآمدهای صادراتی بود. شرکای اصلی صادراتی کشور شامل روسیه با ۱۵/۴ درصد، بلغارستان با ۱۵ درصد، هلند با ۹/۵ درصد و ایران ۸/۱ درصد از درآمدهای صادراتی بودند.
انرژی
ارمنستان به سختی وابسته به واردات سوخت، بخصوص از روسیه است. نیروگاه هستهای متسامور ۴۰% برق کشور را تأمین میکند، توربینهای آبی و گرمایی نیز هر کدام ۳۰% برق را تولید میکنند.
گردشگری
گردشگری در ارمنستان یکی از منابع اصلی درآمد کشور ارمنستان میباشد که نقش مهمی در اقتصاد ارمنستان ایفا میکند. در سالهای اخیر، ورود گردشگران خارجی به این کشور افزایش داشته است. عمده گردشگران خارجی حاضر در ارمنستان، از کشورهای منطقه به این کشور سفر میکنند که بر اساس آمار سال ۲۰۱۴ (میلادی)، ۴۴ درصد آنها از روسیه، ۲۸ درصد از گرجستان، ۱۲ تا ۱۴ درصد از اتحادیه اروپا و ۷ درصد از ایران میباشند.
صادرات به ارمنستان
ایران و پاکستان حجم بالایی از کالاها را برای صادرات به ارمنستان ارسال مینمایند. برخی از کشورها تعرفههای سنگینی برای میوه ها وضع کردهاند،از جمله آن میتوان به ایران و ترکیه اشاره نمود. ایران یکی از صادرکنندگان اصلی گوجه فرنگی، پیاز و هویج به ارمنستان میباشد. سالانه صادرات پیاز از ایران به ارمنستان حدود ۳۰۰ تن برآورد شده است.دومین صادرکننده بزرگ میوه بعد از کشور ایران به ارمنستان کشور گرجستان می باشد. در سال گذشته بیش از ۱۰۰ تن نارنگی از پاکستان به ارمنستان صادر شده است. در زمینه گل و گیاه ، صادرات به روسیه و نیز ارمنستان از طریق ایران انجام می شود. صادرات طیور و فرآورده های آن آزاد است و ممنوعیتی وجود ندارد. صادرات جوجه شترمرغ برای اولین بار از دامغان به کشور ارمنستان انجام گرفت. صادرات دام ممنوع می باشد و دام به صورت رسمی از ایران خارج نمی شود،اما طیور به صورت جوجه یک روزه و گوشتی، تخم طیور، گوشت و سایر فرآورده های طیور به کشورها ممنوعیتی ندارد و می توان آنها را صادر کرد. جوجه شترمرغ های ارسالی باید واکسیناسیون و تغذیه مناسب داشته باشند و باید اخذ مجوزهای لازم را از وزارت صنعت و معدن و تجارت و بهداشت و نیز گمرک بگیرند. پیش بینی می شود در سال ۹۵ از استان کهگیلویه و بویراحمد، صادرات دو میلیون گل شاخه بریده به روسیه و ارمنستان انجام شود.
تجارت در ارمنستان
قرارهای کاری و کلا انجام کار در ارمنستان به صورت رسمی انجام میگیرد؛ لذا تعیین کردن زمان ملاقات و پوشیدن لباس های رسمی ضروری است.
در طی سالهای اخیر حجم مبادلات تجاری ایران و ارمنستان حدود ۳۲۰ میلیون دلار بوده، اما با توجه به شرایط مساعد دو کشور باید مبادلات را افزایش داد. زمینههای بسیاری برای توسعه و صادرات به ارمنستان وجود دارد، تا کنون بخشی از آن انجام شده و بخش دیگر آن، نیازمند توجه و رفع موانع است. خوشبختانه روابط تجاری دو کشور، روند رو به رشدی داشته، به طوری که تجار وبازرگانان ایرانی با ارمنستان در سطح بالایی همکاری می نمایند، اما برخی مشکلات وجود دارد و باید به آنها رسیدگی شود. تعرفههای ایجاد شده برای دو کشور باعث تسهیل رفت و آمد آزادانه تجارشده و توسعه روابط بازرگانی دو طرف را سبب می شود. مذاکراتی دربخش خصوصی بین دو کشور صورت گرفته و به تحقق توافقهایی بین دولتها کمک شایانی می نماید. زمینههای متنوعی برای توسعه روابط تجاری ایران و ارمنستان وجود دارد، به نحوی که در ایران فعالانی از بخشهای مختلف اقتصادی مانند نفت و پتروشیمی، کشاورزی و مواد غذایی و غیره حضور دارند. از کالاهای صادراتی به ارمنستان از سوی ایران می توان به سنگ معدن، نفت و فرآوردههای نفتی، قیر، موم، پلاستیک و محصولات پلاستیکی، مواد شیمیایی غیرآلی، ایزوتوپهای رادیو اکتیو، کود شیمیایی، نمک، گوگرد، خاک و سنگ، مصالح ساختمانی، سنگ آهک و سیمان اشاره نمود.
کالاهای صادراتی اصلی:
الماس، ماشین آلات، محصولات فلزی و مواد غذایی
کالاهای وارداتی اصلی:
گاز طبیعی، نفت، محصولات توتون و تنباکو، مواد غذایی و الماس
شرکای تجاری اصلی:
روسیه، بلژیک، هلند، ایران
کالاهای صادراتی ممنوعه:
مواد حاوی اسرار دولتی، حیوانات زنده و گیاهان، الکل بدون برچسب و اشیای با ارزش تاریخی، فرهنگی و باستانشناسی.
کالاهای وارداتی ممنوعه:
حیوانات زنده و گیاهان و اشیای ارزشمند تاریخی، فرهنگی و باستانشناسی.
معافیتهای گمرکی در صادرات به ارمنستان
در مواردی کالاهای صادراتی به ارمنستان از هزینه های گمرکی معاف می شوند و این کالاها، کالاهایی هستند که برای امور بشر دوستانه و خیریه در حوزه مالیاتی جمهوری ارمنستان صادر می شوند. اشخاص حقیقی، بجز اشخاص حقوقی کالاهای به همراه داشته را به نحوی که قانون تعیین کرده می توانند از مرز گمرکی ارمنستان عبور دهند. اشخاص حقیقی کالاهای وارداتیشان، از مقدار تعیین شده در بند ماده ۱۶ قانون جمهوری ارمنستان، برای عوارض گمرکی نباید بیشتر باشد. وسایلی که از ارزش فرهنگی برخوردارند طبق قانون مصوب موقتی از مرز کشور خارج و یا وارد شده باشند، همچنین خودروهای حمل ونقل بین المللی، برای عبور انتقالات استفاده شده باشند، از معافیت های هزینه های گمرکی در صادرات به ارمنستان برخوردار می شوند. بهتر است اشیاء باارزش در هنگام ورود اعلام شود.
کالاهای زیر میتواند توسط مسافران بالای ۱۸ سال بدون تعرفه گمرکی به ارمنستان وارد شود:
کالاهای تا ارزش ۱۵۰۰۰۰ درام (حدود ۳۰۷ دلار آمریکا) و با وزن کمتر از ۵۰ کیلوگرم که جهت استفاده شخصی وارد میشوند.
توانایی های اقتصادی و مزایای سرمایهگذاری در ارمنستان
از آنجایی که ارمنستان در چهار راه اروپا-خاورمیانه واقع شده و امکان استفاده از موقعیت جغرافیایی و روابط حسنه خود با اروپا، خاورمیانه و کشورهای تازه استقال یافته را در جهت افزایش حجم تجارت بین کشورها دارد میتواند مرکزی مناسب برای آغاز همکاریهای بینالمللی باشد. بهعلاوه به دلیل نظام تجارت آزاد با کشورهای تازه استقلال یافته، سرمایهگذاران خارجی در ارمنستان از توانایی دسترسی به بازارِ ۲۵۰ میلیون معاف از مالیات برخوردارند. گسترش اتحادیه اروپا در اول ماه می ۲۰۰۴ در واقع وابستگی متقابل سیاسی و اقتصادی میان ارمنستان و اتحادیه اروپا را بیش از پیش افزایش داد و موقعیتی بینظیر برای ارمنستان و اروپا در جهت تحکیم روابط و حجم عظیم مبادلات پدید آورد.
به دلیل شرایط مناسب و پایدار اقتصادی، نرخ صادرات از سال ۱۹۹۹ افزایش یافته و تنها اواخر سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ به علت بحران مالی بینالمللی کمی از رشد آن کاسته شده است. در سال ۲۰۰۳ ارمنستان به عضویت کامل سازمان تجارت جهانی درآمد و امروزه تمامی قوانین تجاری این کشور منطبق بر شرایط و قوانین این سازمان است و همین امر، رشد و شکوفایی بیشتر در آینده را برای این کشور نوید میدهد، در سی سال اخیر عمدهترین مقولات صادرات کشور ارمنستان، نرمافزار، مواد غذایی، فلزات کمبها، مواد معدنی، سنگهای قیمتی و سنگهای نه چندان قیمتی بوده است.
تکنولوژی اطلاعات در کشور ارمنستان در دهه اخیر رشدی چشمگیر داشته و این صنعت یکی از پویاترین و فعالترین بخشهای اقتصادی ارمنستان به شمار میآید. این صنعت جایگاهی خاص در کشور به خود اختصاص داده که از نیروی انسانی ماهر، پشتیبانی کامل دولت و سابقه خوب کشور در امر تحقیق و توسعه برخوردار است.
بخش فعال بعدی در ارمنستان، بیوتکنولوژی و علوم وابسته به آن است، با توجه به این که اکثر شرکتها امروزه به دنبال بخش تحقیق و پژوهش باصرفه و محل تولیدی مناسب هستند بر اساس پیشبینیها و ارزیابیهای انجام شده در زمینه رشد مازاد کشورهای تازه استقلال یافته، صنعت بیوتکنولوژی برای پیشرفت در این کشور پتانسیلی بالاتر دارد.
همچنین صنایع الکترونیک و کنتر ل دقیق، پتانسیل رشد بالایی در ارمنستان دارند. این بخش از قویترین بخشهای اقتصادی در زمان اتحاد جماهیر شوروی در کشور ارمنستان به شمار میرفت که بیش از ۲۰% از تولید ناخالص و ۳۰-۲۵% تجهیزات کامپیوتری صنایع فضا و دفاع شوروی را تأمین میکرد. امروزه مهندسین مجرب و ماهر ارمنستان مهمترین عامل سرمایهگذاری در این بخش به شمار میآیند.
بخش انرژی نیز از توسعهیافتهترین بخشهای اقتصادی ارمنستان است که در سالهای اخیر یکی از مراکز مهم انرژی در منطقه در زمینه انرژی اتمی، ترمال و غیره تبدیل شده است.
دولت این کشور آماده همکاری در زمینه تکنولوژی، آموزش، علوم توریسم و بخش انرژی است. افزایش حجم کلی سرمایهگذاری خارجی به رشد خود در این کشور ادامه داده و امروزه به بالاترین حد خود یعنی سه برابر سرمایهگذاری از سالهای ۲۰۰۶-۲۰۰۸ رسیده است. سرمایهگذاری مستقیم خارجی نیز به همان صورت رشد داشته است. در سال ۲۰۰۸- ۲۰۰۷ نرخ رشد سرمایهگذاری مستقیم خارجی ۱۰۰% بوده. این نرخ تا سال ۲۰۰۸ به همین منوال ادامه یافته و تنها در طول سال ۲۰۰۹ به علت بحران مالی بینالمللی کمی کاهش یافته است.
جواهرات به طور کلی و الماس به طور خاص، زمینهای مناسب برای جذب سرمایهگذاری خارجی در ارمنستان به شمار میرود که اهمیت این موضوع به دلیل وجود الماسکاران بسیار ماهر، قیمتهای قابل رقابت، تجهیزات مدرن و مزایای معافیت مالیاتی برای تولید الماس در ارمنستان است. تمرکز این صنعت در ارمنستان بالا نیست و امروزه تنها حدود سی شرکت خارجی و بومی در زمینه تولید و عرضه الماس در ارمنستان مشغول به کار هستند. در کل هیچ مانعی بر راه ورود به بازار تولید الماس در این کشور وجود ندارد.
کشور ارمنستان مزایای قابل رقابت بسیاری برای سرمایهگذاری خارجی دارد؛ از جمله شاخصههای کلیدی آن نیروی کار ماهر و مقرون به صرفه و همچنین دسترسی آسان به بازار است. به علاوه باید یادآوری کرد که در کشور ارمنستان هیچ گونه ممنوعیتی در مورد تبدیل سرمایه و درآمد وجود ندارد. و هیچ نوع ممنوعیتی در میزان مبادلات ارزی و مالکیت شرکتهای خارجی وجود ندارد و بنا بر نظرسنجیهای موسسه بینالمللی آمار، تجارت در ارمنستان آسانتر از تجارت در سایر کشورهای تازه استقلال یافته جمهوری شوروی سابق است و این امر مدیون اصلاحات دولتی از قبیل آسانسازی سیستم مالیات، گمرک و اخذ مجوز و غیره است.
گزارشات و منابع مکتوب با موضوع تجارت در کشور عمان
»» اطلاعات پایه
»» روابط تجاری با جمهوری اسلامی ایران
»» روابط تجاری با جهان
»» همکاریهای دوجانبه
»» راهنمای تجارت با کشور ارمنستان
»» کتاب راهنمای تجارت با ارمنستان
»» راهنمای تجارت کاربردی با کشور ارمنستان
»» تحلیل بازار ارمنستان برای ورود کالاهای ایرانی
کانال تلگرام مجله واردات و صادرات