آشنایی بیشتر با نقش «تنگه هرمز» در انتقال نفت خامنفت، گاز و پتروشیمی 

ارانیکو: تنگه هرمز مهمترین گذرگاه انتقال محموله‌های نفتی از طریق دریا بشمار می‌آید.در سال 2015 روزانه  17 میلیون بشکه نفت، معادل 30% از کل محموله‌های دریایی نفت خام  و مایعات نفتی از این گذرگاه عبور کردند.این رقم در سال 2016 به 18.5 میلیون بشکه در روز افزایش یافت.

این تنگه دریایی، که بین ایران و عمان قرار گرفته، آبهای خلیج فارس را به دریای عمان و اقیانوس هند متصل کرده و مهمترین گذرگاه دریایی جهان به شمار می‌آید.

بر اساس برآوردهای مؤسسه EIA    و بر اساس اطلاعات ارایه شده از سوی مؤسسه «لویدز» در لندن، نزدیک به 80 درصد از محموله‌های نفتی  عبوری از تنگه هرمز به مقصد کشورهای آسیایی بوده که عمده‌ترین آنها ژاپن، هند، کره‌جنوبی، و سنگاپور بوده‌اند.

بر اساس گزارش «بریتش پترولیوم» در سال 2016 قطر حدود 3.7 تریلیون فوت مکعب از محموله‌های گاز طبیعی LNG خود را از این مسیر عبور داده که این رقم معادل 30 درصد از کل تجارت جهانی LNG  بشمار می‌آید.

عرض تنگه هرمز در باریکترین نقطه به 34 کیلومتر میرسد اما عرض مسیر کشتیرانی  در آن، در هر جهت تنها 3 کیلومتر است که 3 کیلومتر هم حد فاصل بین دو مسیر منظور گردیده است. عمق آبهای تنگه هرمز در حدی است که بزرگترین نفتکش‌های جهان می‌توانند به راحتی در آن تردد کرده و حدود دوسوم محموله‌های نفتی عبوری از آن توسط نفتکش‌هایی با ظرفیت 150 هزارتن به بالا حمل می‌شوند.

در حال حاضر هیچ یک از مسیر‌های جایگزین تنگه هرمز برای انتقال نفت خام عملیاتی نیستند. در حال حاضر تنها دو کشور امارت عربی متحده و عربستان سعودی دارای خط لوله‌هایی هستند که میتواند نفت آنها را، با دور زدن تنگه هرمز، به خارج از خلیج فارس انتقال دهد. در سال 2016 مجموع ظرفیت انتقال این خطوط برای هر دو کشور  6.6 میلیون بشکه در روز بود که نزدیک به 3.9 میلیون بشکه از ظرفیت آن بدون استفاده ماند.

عربستان سعودی دارای یک خط لوله نفتی به طول 1200 کیلومتر بنام Petrolin   است که بنام «خط لوله شرق-غرب» نیز شناخته می‌شود. این خط لوله از مجتمع نفتی این کشور در بندر عقبه تا دریای سرخ امتداد دارد. این خط متشکل از دو خط لوله با ظرفیت 4.8 میلیون بشکه\روز است. خط لوله 56 اینچی دارای ظرفیت 3 میلیون بشکه در روز و خط لوله 48 اینچی آن نیز قبلاً برای انتقال گاز طبیعی مورد استفاده قرار می‌گرفت اما سعودی‌ها آن را به خط لوله نفتی تغییر دادند. این تغییر کاربری سعودی‌ها را قادر ساخت تا ظرفیت انتقال نفت خام خود خارج از تنگه هرمز را از 1 میلیون بشکه به 2.8 میلیون بشکه در روز افزایش دهند اما این ظرفیت تنها هنگامی‌ قابل دستیابی است که خطوط لوله با ظرفیت کامل خود فعالیت کنند. در سال 2016 عربستان اعلام کرد قصد دارد ظرفیت خط لوله شرق-غرب را تا پایان سال 2018  به 7 میلیون بشکه در روز افزایش دهد اما این پروژه تاکنون پیشرفت چندانی نداشته است.

عربستان همچنین از خط لوله انتقال گاز طبیعی عقبه-ینبوع نیز استفاده می‌کند که ظرفیت آن 290 هزار بشکه در روز است.

امارات متحده عربی نیز از خط لوله نفت خام ابوظبی به ظرفیت   انتقال روزانه 1.5 میلیون بشکه نفت خام بهره می‌گیرد که از حوزه نفتی سرزمینی «حبشان» در ابوظبی تا بندر فجیره در ساحل دریای عمان امتداد دارد. دولت امارات قصد دارد ظرفیت این خط لوله را به 1.8 میلیون بشکه افزایش دهند.

عربستان سعودی همچنین دارای دو خط لوله انتقال نفت خام به موازات خط لوله Petroline   است که قادرند تنگه هرمز را دور بزنند اما در حال حاضر  و در صورت بسته شدن تنگه هرمز هیچ یک قادر به انتقال ظرفیت اضافی نیستند.