در حال حاضر بسیاری از کارشناسان معتقدند که نبود تکنولوژی‌های جدید تولید در خودروسازی‌ها، این شرکت‌ها را از لحاظ بهره‌وری در پایین‌ترین سطح قرار داده است؛ چراکه تحولات تکنولوژی می‌تواند منجر به ارتقای کارآیی، کاهش عوامل تولید مازاد و بهای تمام شده هر خودرو شود. این کارشناسان تنها عوامل درون بنگاهی همچون نیروی مازاد را در شرکت‌های خودروساز دلیلی بر نبود بهره‌وری نمی‌دانند بلکه عواملی همچون سیاست‌گذاری‌های کلان، قانون کار یا به‌طور کلی هزینه‌هایی که از بیرون به صنعت خودرو تحمیل می‌شود را منجر به افت کارآیی در خودروسازی‌ها می‌خوانند. اما آنچه از سال 91 به‌نوعی بهره‌وری در شرکت‌های خودروساز را پراهمیت کرد، تعیین قیمت خودرو با در نظر گرفتن میزان بهره‌وری از سوی شورای رقابت بود.بدین ترتیب که این شورا با در نظر گرفتن میزان تورم خودرو، هزینه‌های مواد مصرفی، دستمزد، کیفیت و در نهایت بهره‌وری شرکت تولیدی به قیمت‌گذاری خودرو پرداخت. این رویه در شرایطی هم اکنون نیز ادامه پیدا کرده که از بهره‌وری به عنوان دست انداز افزایش قیمت یاد می‌کنند.
چراکه خودروسازان نتوانسته اند به ارتقای بهره‌وری در واحدهای تولیدی خود بپردازند. بنابراین نبود بهره‌وری در شرکت‌های خودروساز یکی از عوامل افزایش قیمت محصولات عنوان می‌شود؛ بر این اساس از آنجا که بهره‌وری عوامل کار و تولید در شرکت‌های خودروساز همواره پایین بوده درخواست افزایش قیمت خودروسازان هر ساله براساس انتظار آنها پیش نمی‌رود. اما اهمیت قیمت خودرو از یک سو و شکل‌گیری مشارکت‌های بین‌المللی در صنعت خودرو از سوی دیگر موجب شده که خودروسازان به‌دنبال ارتقای بهره‌وری در شرکت‌های خود باشند. موضوعی که به نظر می‌رسد انگیزه شرکت‌های خودروساز برای انعقاد تفاهم‌نامه با سازمان ملی بهره‌وری را افزایش داده است و به‌دنبال شناسایی عوامل کاهنده بهره‌وری در شرکت‌های خود باشند. به این ترتیب شرکت سایپا قرارداد تفاهم‌نامه همکاری خود با سازمان ملی بهره‌وری را اواخر سال گذشته منعقد کرد و انعقاد تفاهم‌نامه با ایران خودرو در دستور کار قرار گرفته است.
موضوعی که رویا طباطبایی یزدی، رئیس سازمان ملی بهره‌وری نیز به آن اشاره و تاکید کرد که با توجه به رایزنی‌های انجام شده و همچنین شرایط مساعدی که در پساتحریم ایجاد شده است، قراردادهایی با شرکت‌های خودروساز منعقد شده تا میزان بهره‌وری در این شرکت‌ها محاسبه شود. طباطبایی یزدی معتقد است، نسبت به سال‌های گذشته عدد بهره‌وری روند رو به رشدی در صنعت خودرو داشته این در شرایطی است که شکل‌گیری مشارکت‌های خارجی نیز موجب شده خودروسازان انگیزه لازم برای افزایش بهره‌وری در شرکت‌های خود پیدا کنند. بر همین اساس می‌توان گفت که میزان بهره‌وری در صنعت خودرو تا حدود دو سال آینده متفاوت‌تر از حال حاضر خواهد بود.
در شرایطی بحث ارتقای بهره‌وری در شرکت‌های خودروساز داخلی مطرح است که شناسایی عوامل موثر بر ارتقای این موضوع دارای اهمیت بسیار است؛ بنابر متون علمی بهره‌وری به معنای «به دست آوردن حداکثر سود ممکن، با بهره‌گیری و استفاده بهینه از نیروی کار» است. از آنجا که صنعت خودرو یکی از صنایع مهم به حساب می‌آید؛ بنابراین شناسایی عوامل موثر بر بهره‌وری در تولید حائز اهمیت است. به عقیده کارشناسان در شرایط کنونی وجود نیروی کار مازاد، نبود تکنولوژی روز، نیروی انسانی غیرمتخصص و مالکیت دولتی شرکت‌های خودروساز، بهره‌وری را در خودروسازی‌ها به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.بر همین اساس در شرایط کنونی که شرکت‌های خودروساز پیگیر مشارکت‌های بین‌المللی خود هستند این پرسش ایجاد می‌شود که این شرکت‌ها چگونه می‌توانند بهره‌وری تولید را ارتقا دهند تا از این طریق خودروهای رقابتی با قیمت مناسب به بازار عرضه کنند؟
دلایل کاهش بهره‌وری
از آنجا که امروزه صنعت خودرو مرزهای کشورهای مختلف را در نوردیده، رقابت و ادامه بقا در این صنعت با توجه به استانداردهای جهانی بسیار پیچیده شده، بنابراین مهم‌ترین شاخص ارزیابی هر تولیدی، تحلیل رشد بهره‌وری و کارآیی است. از آنجا که صنعت خودرو یکی از مهم‌ترین صنایع در کشور به شمار می‌آید بنابراین شناسایی عوامل موثر بر تولید بهره‌ور اهمیت بسیاری دارد. بر این اساس خودروسازان داخلی در شرایطی همواره از پایین بودن میزان بهره‌وری در شرکت‌های خود رنج می‌برند که کارشناسان تاکید دارند، اولین قدم به‌سوی ارتقای بهره‌وری در این صنعت شناسایی عوامل موثر بر کاهش بهره‌وری است. به عقیده کارشناسان مهم‌ترین عوامل پایین بودن بهره‌وری در خودروسازان داخلی مالکیت دولتی، قدیمی بودن خطوط تولید و نبود دانش روز و از همه مهم‌تر نیروی انسانی مازاد در این شرکت‌ها است. مواردی که خودروسازان باید به‌منظور بهره‌ور کردن تولید خود توجه جدی به آن داشته باشند.در این زمینه بهاره عریانی، پژوهشگر صنعت خودرو با بیان اینکه صنعت خودرو ایران با مسائل و مشکلات بسیاری روبه‌رو است، می‌گوید: یکی از مهم‌ترین موضوعات بحث کاهش نیروی مازاد در این شرکت‌ها است؛ چراکه بهره‌وری در صنعت خودرو ارتباط مستقیمی با نیروی کار و میزان تولید دارد.
وی با اشاره به اینکه افزایش بهره‌وری نیازمند استفاده از نیروهای متخصص و کارآزموده در زمینه طراحی و تولید است، عنوان می‌کند: آموزش نیروی انسانی متخصص می‌تواند کمک جدی به حل مشکل بهره‌وری کند. در حال حاضر این صنعت به‌دلیل دارا نبودن دانش روز و نیروی متخصص در زنجیره ارزش خودرو دچار مشکلات جدی است که این موضوع موجب پایین بودن بهره‌وری تولید شده است.به گفته عریانی در این بین قدیمی بودن خطوط تولید و نبود زیرساخت‌های مناسب تولیدی نیز موجب شده صنعت خودرو کشور نتواند تولید کارآمد داشته باشد. این پژوهشگر صنعت خودرو با تاکید بر دولتی بودن شرکت‌های خودروساز عنوان می‌کند در صورتی خودروسازان می‌توانند در شرایط پساتحریم به سمت تولید کارآ پیش بروند که مالکیت آنها خصوصی باشد؛ تا زمانی که دولت در زمینه‌های مختلف به تعیین تکلیف در این صنعت می‌پردازد بنابراین شاهد تولید خودروهایی بهره‌ور نخواهیم بود.وی تاکید دارد؛ به‌منظور ارتقای بهره‌وری در صنعت خودرو، بازنگری در ساختار مالکیت این صنعت و حرکت به سمت خصوصی‌سازی امری ضروری است؛ بنابراین در سیاست‌های اقتصاد کلان لازم است که جایگاه صنعت خودرو به لحاظ دولتی یا خصوصی بودن مشخص شود تا سرمایه‌گذاری‌های آتی براساس اولویت‌ها و شاخص‌های اقتصادی و سودآوری این بنگاه اقتصادی مهم صورت بگیرد.
چگونگی ارتقای بهره‌وری در صنعت خودرو
به عقیده کارشناسان کارآ کردن فرآیند تولید مطابق با استانداردهای جهانی روند ورود خودروسازان به چرخه جهانی را آسان‌تر می‌کند. از آنجا که خودرو، صنعتی بین‌المللی است؛ بنابراین شرکت‌های خودروساز برای ادامه بقا و حیات خود نیازمند افزایش کیفیت و بهینه‌سازی عوامل تولید هستند. موضوعی که به اعتقاد این کارشناسان ابزاری مناسب برای ارزیابی درجه توانمندی شرکت‌ها در مقایسه با استانداردهای جهانی است. بر همین اساس کارشناسان به خودروسازان داخلی توصیه می‌کنند که روند توسعه خود را مبتنی‌بر تجربیات خودروسازان جهانی قرار دهند تا با تحلیل مسیر توسعه آنها بتوانند به اهداف خود در این صنعت دست پیدا کنند. اهمیت این موضوع از آن رو است که به‌دنبال توافق هسته‌ای زمینه توسعه صنعت خودرو کشور به‌واسطه امضای قراردادهای مشارکت با خودروسازان خارجی شکل گرفته است. بنابراین در شرایط کنونی خودروسازان باید با درس گرفتن از تجربه شرکت‌های بزرگ خودروسازها و از طریق مشارکت با خودروسازان خارجی کم‌وکاستی‌های خود را برطرف کنند؛ که ارتقای بهره‌وری تولید یکی از این موضوعات است.
به باور کارشناسان همکاری‌های مشترک با خودروسازان خارجی زمینه انتقال دانش تولید را فراهم می‌سازد و از این طریق راه بهره‌وری صنعت خودرو ایران نیز هموار می‌شود. به اعتقاد آنها در صورتی خودروسازان می‌توانند تولیدات خود را بهره‌ور کنند که بتوانند به دانش روز تولید خودرو دست پیدا کنند. در این مورد، رئیس سازمان ملی بهره‌وری با بیان اینکه کیفیت و بهره‌وری دو روی یک سکه هستند، عنوان می‌کند: شرکت‌های خودروساز داخلی به‌دلیل تشدید تحریم‌ها و قطع ارتباط با صنعت خودرو جهان دچار مشکلات بسیاری شدند که در این بین کیفیت و بهره‌وری آنها نیز لطمات بسیاری دید.
رویا طباطبایی یزدی با اشاره به اینکه اجرایی شدن برجام و شکل‌گیری همکاری‌های بین‌المللی در ارتقای بهره‌وری در صنعت خودرو اثر مستقیم دارد، می‌گوید: چهار عامل در ارتقای بهره‌وری خودروسازان در همکاری مشترک با خارجی‌ها موثر است که این چهار عامل می‌تواند تقسیم کار، شکل‌گیری فضای رقابتی و کسب دانش روز باشد. وی درخصوص همکاری مشترک با خودروسازان خارجی می‌گوید: به‌دنبال انعقاد قرارداد با خودروسازان خارجی شاهد انتقال تکنولوژی‌های روز و پیشرفته به کشورمان خواهیم بود که این موضوع اثر جدی در کیفیت و بهره‌وری تولیدات صنعت خودرو خواهد داشت. طباطبایی با بیان اینکه یکی از زمینه‌های ارتقای بهره‌وری وجود رقابت در بازار خودرو است، اظهار می‌کند: وجود بازیگران مختلف در بازار خودرو قطعا موجب افزایش رقابت می‌شود؛ بنابراین شرکت‌ها مجبور به افزایش کیفیت و بهره‌وری خود هستند تا بتوانند در فضای رقابتی حضور پیدا کنند. وی معتقد است، حضور خودروسازان جهانی تولید‌کنندگان داخلی را نیز مجبور به رقابت با خارجی‌ها خواهد کرد.
وی با اشاره به اینکه خودروسازان باید از تجربیات خودروسازان جهانی درس بگیرند، می‌گوید: یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر تولید بهره‌ور تولید براساس تقسیم کار است. در حال حاضر شرکت‌های خودروساز باید بدانند که تولید بسیاری از قطعات در شرکت‌ها امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین باید به سمت تقسیم کار پیش بروند.وی معتقد است، در حال حاضر خودروسازانی موفق هستند که قطعات تولیدی خود را با استانداردهای روز و با مناسب‌ترین قیمت تهیه می‌کنند. خودروسازان جهانی با توجه به تقسیم کاری که صورت گرفته قطعات خود را با قیمت مناسب از شرکت‌های متعدد در جهان تهیه می‌کنند که این موضوع موجب کاهش هزینه و افزایش بهره‌وری در شرکت‌های آنها شده است.
دنیای اقتصاد