به‌تازگی با اصلاحی که در مقررات ارزی انجام شد، پرداخت ارز مبادله‌ای به مسافران حذف شد. بانک مرکزی بر اساس دو دلیل دست به چنین اقدامی زد. می‌توان به این مساله اشاره کرد که ارزهای مسافرتی توسط مسافران زیارتی یا مسافران سفرهای خارجی دریافت می‌شد. این مساله نسبت به سایر مواردی که شامل حال دریافت ارز دولتی می‌شد، یک امتیاز محسوب می‌شد و از این رو ارز مسافرتی جزو ارزهای غیرضروری به حساب می‌آمد. کمال سیدعلی، کارشناس بانکی در گفت‌و‌گو با آرمان می‌گوید: «ارز مسافرتی به مدت چندین سال است که با نرخ کمتر از نرخ بازار آزاد ارائه می‌شود. تفاوت نرخ ارز دولتی با بازار آزاد مبلغ 500تومان است و این مساله برای افزایش مسافرت‌های خارج از کشور ایجاد انگیزه میکند. مسافران ایرانی که بالای 12 سال داشته باشند، می‌توانند برای سفرهای خارج کشور از طریق هوایی، زمینی، ریلی و دریایی 300دلار آمریکا یا معادل آن با نرخ مبادله‌ای ارز مسافرتی از دولت دریافت کنند.»
نظر شما در مورد صدور بخشنامه حذف ارز مسافرتی چیست؟
ارز مسافرتی به مدت چندین‌سال است که با نرخ کمتر از نرخ بازار آزاد ارائه می‌شود. تفاوت نرخ ارز دولتی با بازار آزاد مبلغ 500تومان است و این مساله برای افزایش مسافرت‌های خارج از کشور ایجاد انگیزه میکند. مسافران ایرانی که بالای 12 سال داشته باشند، می‌توانند برای سفرهای خارج کشور از طریق هوایی، زمینی، ریلی و دریای 300دلار آمریکا یا معادل آن با نرخ مبادله‌ای ارز مسافرتی از دولت دریافت کنند. در مبحث مربوط به ارز مسافرتی زائران نیز باید به این نکته اشاره کرد که آمار بالایی را از دریافت ارز مسافرتی به خود اختصاص داده است. ارز توسط دولت از خارج کشور خریداری و تبدیل به اسکناس می‌شود. با توجه به اینکه مدتی پیش اختصاص ارز مبادله‌ای به برخی کالاها حذف شده بود، حذف ارز مسافرتی نیز می‌تواند گامی در راستای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز محسوب شود. در این راستا بعد از تک‌نرخی‌شدن ارز، مرکز مبادلات ارزی نیز با حذف ارز مبادله‌ای تمامی ارزها را با یک نرخ در بازار آزاد توزیع میکند. در این راستا بخشنامه حذف ارز مسافرتی باید زودتر از شهریور 96 ابلاغ می‌شد.
آیا مساله حذف ارز مسافرتی در سال‌های قبل نیز عنوان شده است؟
در سال‌های اخیر بحث‌های زیادی پیرامون پرداخت ارز مسافرتی وجود داشت. این موضوع به‌ویژه در اوایل دهه 90 و در مقاطعی که دامنه نوسان بسیار زیاد بود، انتقادات فراوانی را برانگیخت. درآن زمان اختلاف قیمت رسمی و غیررسمی آن‌قدر زیاد بود که برخی مسافران ارز مسافرتی را تحویل گرفته و بخشی از آن را در بازار آزاد به فروش می‌رساندند. این مساله به حضور دلالان در بازار آزاد ارز دامن می‌زد. با این حال، در سال‌های اخیر از یک‌سو اختلاف قیمت بین دو نرخ پایین آمد و از سوی دیگر، میزان پرداخت ارز مسافرتی محدود شد و به 300 دلار در سال رسید.
حذف ارز دولتی وضعیت بازار آزاد ارز را چگونه تغییر می‌دهد؟
اگر سیستم بانکی بتواند ارز را به قیمت دولتی بفروشد و مسافران خارجی ارز را با نرخ بازار آزاد خریداری کنند، در این راستا مراجعات به بازار آزاد کمتر صورت می‌پذیرد، اما دراصل قضیه تفاوتی ایجاد نمی‌شود، چرا که هر دو منبع ارز بانک مرکزی است. مقرون به‌صرفه نیست مسافران ارز را به‌صورت حواله دریافت کنند. بنابراین ارز در هر دو بازار به‌صورت اسکناس از طریق بانک مرکزی تهیه می‌شود. ارز واردات نیز باید به‌صورت آزاد فروخته شود، چرا که به نرخ ارز واردات نیز یارانه تعلق می‌گیرد.
باید به این نکته اشاره کرد که تصمیم‌گیری و ابلاغ بخشنامه حذف ارز مسافرتی در تابستان باید زودتر انجام و اجرایی می‌شد. 300دلار برای افرادی که سفرخارج از کشور را در پیش دارند، کافی نخواهد بود و در نهایت مسافران باید به خرید ارز آزاد اقدام کنند. با توجه به اینکه ارز مسافرتی جزو موضوعات غیرضروری محسوب می‌شد، دلیلی وجود نداشت که دولت برای سفرهای خارج از کشور و به‌ویژه برای مسافرت‌های تفریحی برای ارز یارانه قائل شود. این اقدام بانک مرکزی برای فروش نرخ واقعی ارز در مورد سفرهای خارجی کاملا درست بوده است. حذف ارز دولتی باعث می‌شود از سفرهای خارجی جلوگیری شود و سفرهای داخلی رونق پیدا کند.
دلیل بانک مرکزی برای اجرای سیاست حذف ارز مسافرتی چیست؟
تثبیت نرخ بازار ارز می‌تواند یکی از این دلایل باشد. درواقع قیمت ارز همان نرخ بازار است. دلیلی برای دادن یارانه به ارز مسافران خارج از کشور توسط بانک مرکزی وجود ندارد.
آیا حذف ارز دولتی افزایش نرخ ارز را در پی‌دارد ؟
ارز مسافرتی تاثیر آن‌چنانی بر افزایش نرخ ارز در بازار نخواهد داشت.
با توجه به اینکه اربعین در پیش است، آیا وضعیت حذف ارز مسافرتی شامل حال زائران نیز خواهد شد؟
بانک مرکزی اعلام کرده است در سال جاری همانند سال‌های گذشته، ارز مسافرتی به میزان حداکثر ۲۰۰ دلار آمریکا به نرخ مبادله‌ای با ارائه گذرنامه معتبر جمهوری اسلامی ایران و بلیت مسافرت به زائران تعلق می‌گیرد. زائران می‌توانند از طریق بانک‌های ملی ایران، ملت و سامان اقدام به خرید ارز مسافرتی کنند. لازم به ذکر است طبق بخشنامه جدید، از بیستم شهریور فروش ارز مسافرتی اجرا خواهد شد و ارز مسافرتی با نرخ آزاد فروخته می‌شود.
آرمان