گزارش این موسسه در سال 2017 که چشم‌انداز کلی بازار انرژی در سال 2040 را ترسیم می‌کند، اخیرا منتشر شده و حاوی نکات جالبی است. اول اینکه EIA قیمت نفت را در سال 2040 در سناریوی منطقی 109دلار برآورد کرده که نسبت به قیمت‌های کنونی نفت فاصله زیادی دارد. این موسسه همچنین برآورد کرده است که نفت در سال 2040 همچنان بزرگترین سهم را در سبد انرژی جهان داشته باشد، هرچند رشد مصرف دیگر منابع انرژی سریع‌تر از این سوخت خواهد بود. کشورهای آسیایی غیر از OECD تا سال 2040 مانند 25 سال گذشته محور اصلی رشد تقاضا برای نفت خواهند بود.
دو شاخص در پیش‌بینی‌ها
پیش‌بینی‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا بر دو شاخص اصلی رشد اقتصادی و قیمت جهانی نفت استوار است، چرا که مصرف انرژی با رشد اقتصادی و قیمت رابطه مستقیم دارد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا برای هر یک از این مولفه‌ها سه سناریو درنظر گرفته است. در سناریوی منطقی متوسط سالانه رشد اقتصادی جهان تا سال 2040 حدود 3درصد و قیمت نفت در این سال 109 دلار بر بشکه در نظر گرفته شده و بر اساس آن رشد مصرف انرژی در حد فاصل سال‌های 2015 تا 2040 حدود 28 درصد خواهد بود. در این گزارش بیشترین رشد اقتصادی که جهان به‌طور متوسط هر ساله تا 2040 تجربه خواهد کرد 3/ 3 و کمترین آن 7/ 2 درصد در نظر گرفته شده است.
اما در سناریوی منطقی رشد اقتصادی به‌طور متوسط 3 درصد برآورد شده است. بیشترین رشد اقتصادی مربوط به کشورهای خارج از سازمان توسعه و همکاری اقتصادی است. بر اساس این گزارش، برای کشورهای OECD(سازمان توسعه و همکاری اقتصادی) در سناریوی منطقی متوسط سالانه رشد اقتصادی 7/ 1 درصد خواهد بود. در حالی که در سناریوی خوش‌بینانه، این مقدار به 2 درصد خواهد رسید و در سناریوی بدبینانه، 4/ 1درصد در سال خواهد بود. این در حالی است که در سناریوی منطقی رشد اقتصادی کشورهای غیر OECDحدود 7/ 3 درصد است و در سناریوی خوش‌بینانه، این مقدار 2/ 4 درصد و در سناریوی بدبینانه، 5/ 3 درصد خواهد بود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا برآورد بلندمدتی نیز از قیمت نفت دارد که حالتهای مختلفی که در سمت عرضه و تقاضا رخ خواهد داد، در آن لحاظ شده است. در این خصوص در سناریوی اصلی دیده شده که نفت تا سال 2040 به قیمت 109دلار(براساس ارزش دلار در سال 2016) به ازای هر بشکه برسد. اما در سناریوی خوش‌بینانه قیمت نفت 226دلار و در سناریوی بدبینانه 43دلار در بشکه در نظر گرفته شده است.
رشد تقاضا با محور هند و چین
با در نظر گرفتن دو مولفه یاد شده در حالت منطقی می‌توان انتظار داشت که مصرف انرژی جهان ظرف سال‌های 2015 تا 2040 حدود 28درصد رشد کند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا بر این باور است که بیش از نیمی از این مقدار رشد مصرف انرژی از سوی کشورهای غیر OECD آسیایی خواهد بود و این رشد بالای اقتصادی است که موجب افزایش مصرف انرژی در این کشورها می‌شود. کشورهای غیر OECD آسیایی تا سال 2040 حدود 51 درصد رشد مصرف انرژی خواهند داشت و این منطقه همچنان بزرگترین رشد مصرف انرژی جهان را به خود اختصاص خواهد داد. با این حال این مقدار بسیار کمتر از رشد مصرفی است که ظرف 25 سال منتهی به 2015 تجربه کردند. رشد مصرف انرژی این کشورها ظرف سال‌های 1990 تا 2015 نزدیک به 300 درصد بوده است. کشورهای غیر OECD در آفریقا و خاورمیانه نیز به دلیل رشد جمعیت و دسترسی آسان به منابع تامین انرژی رشد مصرف بالایی را تجربه خواهند کرد. رشد مصرف این مناطق تا سال 2040 به ترتیب 51 و 45 درصد خواهد بود.
اما کمترین رشد مصرف انرژی به کشورهای غیرOECD اروپایی با 2 درصد رشد اختصاص دارد و روسیه در کاهش مصرف در این مناطق نقش موثری دارد چراکه از سویی برآورد می‌شود رشد جمعیت این کشور کمتر از پیش‌بینی‌ها باشد و از سویی گام‌های موثری در افزایش بهره‌وری انرژی بردارد.بر اساس این گزارش، در دسته‌بندی کلی مصرف انرژی در کشورهای OECD حدود 9 درصد رشد می‌کند و در کشورهای خارج از این سازمان 41 درصد افزایش خواهد یافت. طی 25 سال گذشته رشد شدید اقتصادی در کشورهای غیرOECDموجب رشد بالای تقاضا برای انرژی شد. در واقع از سال 1990 تا 2015 رشد اقتصادی این کشورها به‌طور متوسط سالانه 9/ 4 درصد بوده در حالی که رشد اقتصادی کشورهای OECD حدود 1/ 2 درصد بوده است. پیش‌بینی می‌شود در آینده، تفاوت در نرخ رشد اقتصادی کشورهای OECD و کشورهای غیرOECD تا حدودی کاهش یابد، زیرا رشد اقتصادی در کشورهای غیر OECD نسبت به قبل کاهش می‌یابد و از سویی بخش‌های صنعتی در این کشورها از صنایع انرژی‌بر به سمت صنایع خدمات‌محور هدایت می‌شود.
اما دسته‌بندی دیگری که اداره اطلاعات انرژی برای تقاضای انرژی در نظر گرفته بخش‌های مختلف مصرف است. بر اساس این گزارش تا سال 2040 بخش صنعت با بیش از 50 درصد بیشترین سهم را از مصرف انرژی خواهد داشت. با این حال رشد تقاضا در این بخش کمتر از دیگر بخش‌ها خواهد بود. مصرف در بخش صنعت سالانه 7/ 0درصد رشد خواهد کرد؛ در حالی که متوسط رشد سالانه مصرف در بخش حمل و نقل و ساخت‌وساز یک درصد و 1/ 1 درصد خواهد بود. اما در سناریوی اصلی این گزارش تقاضا برای همه انواع سوخت‌ها به غیر از زغال‌سنگ رشد خواهد کرد.
هرچند رشد تقاضا برای انرژی هسته‌ای و انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار سریع‌تر از انواع دیگر خواهد بود، با این حال تا سال 2040 سوخت‌های فسیلی همچنان بیشترین سهم را در سبد مصرف انرژی خواهند داشت. همچنین هرچند سهم نفت و دیگر مایعات سوختی از سبد انرژی جهان از 33 درصد در سال 2015 به 31 درصد در سال 2040 کاهش خواهد یافت، با این حال آنها همچنان بیشترین سهم را از سبد انرژی جهان خواهند داشت. گاز بین سوخت‌های فسیلی با 4/ 1 درصد در سال بیشترین رشد تقاضا را به خود اختصاص خواهد داد؛ درحالی که متوسط رشد سالانه تقاضا برای سوخت‌های فسیلی مایع حدود 7/ 0 درصد خواهد بود.
نفت منبع اصلی تامین انرژی
در سناریوی منطقی گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا تقاضا برای نفت‌خام تا سال 2040 به روند صعودی خود ادامه خواهد داد و در این سال با 31درصد بیشترین سهم را در سبد تامین انرژی جهان خواهد داشت؛ اما در سناریوی قیمت بالا و قیمت پایین نفت، سهم سوخت‌های مایع در سبد انرژی به ترتیب به 28 و 32 درصد خواهد رسید. در سناریوی اصلی اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی کرده است که در سال 2040 مصرف نفت و دیگر مایعات سوختی نسبت به میزان مصرف در سال 2015 حدود 18 درصد رشد کند و از 95 میلیون بشکه در روز به 113 میلیون بشکه برسد. رشد 3/ 1 درصدی سالانه تقاضا از سوی کشورهای غیر OECD سهم مهمی در این رشد تقاضا دارد؛ در حالی که تقاضای نفت از سوی کشورهای OECD مسیر کاهشی خواهد داشت. در مجموع مصرف کشورهای غیرOECD از سال 2015 تا سال 2040 حدود 39 درصد رشد می‌کند، در حالی که مصرف کشورهای OECD حدود 3درصد کاهش می‌یابد.
اما در سناریوی قیمت بالای نفت، پیش‌بینی می‌شود افزایش قیمت موجب افزایش مصرف سوخت‌های جایگزین نفت و رشد بهره‌وری انرژی شود؛ به‌طوری‌که در مقایسه با سناریوی اصلی مصرف نفت در سال 2040 حدود 9/ 2 میلیون بشکه کمتر است. در این شرایط تولید بیشتری از سوی نفت‌های گران خواهیم داشت و از مخازن ارزان نفت و میعانات گازی کمتری نسبت به سناریوی اصلی استخراج خواهد شد. اما در سناریوی قیمت پایین نفت، کشورهای غیر OECD رشد اقتصادی کمتر و تقاضا برای انرژی کمتری داشته باشند. با این حال نفت ارزان به معنای استفاده بیشتر از سوخت‌های مایع و کاهش بهره‌وری انرژی است، بنابراین برآورد می‌شود در این سناریو مصرف روزانه نفت در سال 2040 حدود 5/ 4 میلیون بشکه بیشتر از سناریوی منطقی باشد.
همان‌طور که پیش‌بینی می‌شود بخش مهمی از رشد تقاضا برای سوخت‌های مایع از سوی کشورهای غیر عضو در OECD آسیایی یعنی هند و چین خواهد بود. بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا مصرف سوخت‌های مایع برای حمل و نقل در چین 39 درصد و در هند 142 درصد افزایش خواهد یافت. این در حالی است که هند قانونی را تصویب کرده که بر اساس آن باید استفاده از خودروهای فسیلی تا سال 2040 متوقف شود و طرح مشابهی را چین اخیرا در دست بررسی قرار داده است.
به نظر می‌رسد اداره اطلاعات انرژی آمریکا چندان به موفقت این طرح‌ها امید ندارد. با وجود برنامه بسیاری از کشورهای جهان برای توسعه حمل و نقل برقی و محدود کردن استفاده از بنزین و گازوئیل، در سال 2040 بخش حمل و نقل همچنان بیشترین سهم را در مصرف نفت و مایعات هیدروکربونی خواهد داشت؛ به این معنا که سهم این بخش از 54 درصد در سال 2015 به 56 درصد در سال 2040 خواهد رسید. بر اساس این گزارش، مصرف نفت در بخش حمل و نقل بیش از بخش‌های دیگر رشد خواهد کرد. بعد از این بخش نیز، صنعت برای تولید مواد شیمیایی یا ایجاد حرارت در صنایع بیشترین سهم را در مصرف نفت و دیگر مایعات سوختی خواهد داشت.
اوپک محور رشد تولید نفت
استخراج نفت و دیگر مایعات هیدروکربونی در حد فاصل سال‌های 2015 تا 2040 حدود 1/ 16 میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد که از این مقدار حدود 3/ 10 میلیون بشکه تولید انواع نفت از جمله نفت سبک و فوق سنگین و حتی نفت ماسه‌ای کشورهای عضو اوپک خواهد بود. در سناریوی اصلی اداره اطلاعات انرژی آمریکا کشورهای اوپکی خاورمیانه بیشترین رشد تولید نفت‌خام و میعانات گازی را از آن خود خواهند کرد. همچنین انتظار می‌رود اوپک استراتژی خود مبنی بر حفظ سهم بازار را در قیمت‌های پایین نفت ادامه دهد.
این در حالی است که تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک و خارج از آمریکا تا سال 2040 تنها 630 هزار بشکه افزایش خواهد یافت که روسیه، برزیل، کانادا و قزاقستان محور اصلی رشد تولید کشورهای غیرعضو اوپک و غیر آمریکایی خواهند بود. در مقابل تولید نفت در کشورهای اروپایی و چین به شدت کاهش خواهد یافت. تولید نفت برزیل 95/ 1 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت که بخش عمده‌ای از آن از سال 2030 به بعد اتفاق خواهد افتاد. تولید نفت روسیه 485 هزار بشکه تا سال 2040 رشد خواهد کرد و پیش‌بینی شده این کشور از سال 2030 به تولید ذخایر نفت شیل خود اقدام کند. تولید کانادا 26/ 1 میلیون بشکه در روز و تولید نفت قزاقستان نیز با افزایش تولید از میدان نفتی کاشگان 687 هزار بشکه رشد خواهد کرد.
دنیای اقتصاد