خرید و فروش محصولات و کالاها در دنیای دیجیتال امروز پا را فراتر نهاده و با گذر از حالت سنتی به سمت کسب و کار از فاصله دور و اعتماد به صفحات مانیتورهایی مملو از نمودارهای در نوسان، تبدیل شده است.محصولات کشاورزی نیز از این دوره گذار مستثنی نبوده و در حالت حرکت به سمت معامله در بازارهای نوین است. اما در این شرایط بازار برخی محصولات کشاورزی در اختیار دست‌های پشت پرده است که اجازه به روز شدن بازارها را به کشاورزان و باغداران نمی دهد.
محصول پسته نیز به عنوان یکی از محصولات استراتژیک کشور که نام ایران را در سطح جهان به عنوان تولیدکننده برتر مطرح می کند، یکی از محصولاتی است که بازار صادرات سنتی آن در اختیار عده‌ای خاص قرار گرفته است.
بدین ترتیب، طبق نظر فعالان این حوزه، صادرات پسته ایران در انحصار مافیای ثروت و قدرت است؛ بطوریکه چند تن از بازرگانان ایرانی فعال در خارج از کشور ادعا می کنند که شرکت های مهم جهان که در کار پسته فعالیت دارند، فقط از طریق اعضای این مافیا قادرند معاملاتی را در ایران انجام دهند و به دیگران اجازه داده نمی شود در این کار وارد شوند.
لزوم وجود یک متولی قوی در بازار
در همین زمینه، رئیس هیات مدیره تعاونی تولیدکنندگان پسته استان مرکزی و فعال بازار پسته با بیان اینکه محصول پسته هم قابلیت تازه خوری دارد و هم به عنوان خشکبار محسوب می‌شود، اظهار کرد: برای محصولات کشاورزی اگر متولی و یک اتحادیه منسجم وجود نداشته باشد و یا شرکت‌های سهامی بازار را مدیریت نکنند، در فصل برداشت به دلیل عدم وجود امکان انبارداری محصول برای همه کشاورزان و باغداران و نیاز آنها به منابع مالی، عرضه در بازار افزایش یافته و تعادل بازار به هم می‌ریزد. زیرا باغدار به انبار ذخیره محصول و منابع مالی نیاز دارد. بانک کشاورزی نیز می‌تواند به تأمین نقدینگی موردنیاز فعالان این حوزه کمک کند تا باغداران نیز در طول سال هزینه های خود را پوشش دهند و مجبور به عرضه با هر قیمتی نباشند.
محمود بارانی افزود: به دلیل اینکه در بازار پسته اکثراًخرده مالکین و تولیدکنندگان در سطح کوچک هستند، به دلیل مشکلات مالی محصول خود را به هر قیمتی در بازار عرضه می‌کنند.
وی با بیان اینکه در دنیا عرضه و تقاضا تعیین کننده واقعی قیمت است، تأکید کرد: نیمه نخست سال جاری با وجود تقاضا، متولی برای عرضه وجود نداشت به طوریکه برنامه ریزی لازم برای میزان تولید و تقاضای وجود ندارند و همین عدم برنامه ریزی باعث می‌شود تا در طول سال تعادل بازار بهم بخورد.
این فعال بازار پسته در استان مرکزی ادامه داد: این در حالی است که در آمریکا به عنوان کشور رقیب ایران در تولید پسته، ظرفیت‌های بازار به خوبی شناسایی می‌شود و به همان میزان نیز عرضه صورت می‌گیرد. این امر بر لزوم وجود یک متولی تأکید دارد و تأمین نقدینگی بخش کشاورزی را در دست بگیرد یا مدیریت آن را به بورس کالا واگذار کند تا دلالان حاصل زحمت کشاورزان را به رایگان به دست نیاورند.
صادرات پسته در دست مافیا
به گفته وی در بازار محصولات کشاورزی مافیا وجود دارد و بازار پسته که یک محصول استراتژیک برای کشور محسوب می‌شود، نیز از این امر مستثنی نیست.
بارانی با بیان اینکه بازار پسته در دست بخش خصوصی است، عنوان کرد: ۱۰۰ درصد بازار پسته از تولید و فرآوری تا فروش و صادرات در دست بخش خصوصی است و رتبه اول صادرات بخش کشاورزی را در اختیار دارد. از این رو به لحاظ اهمیت ارزآوری برای توسعه بخش کشاورزی، دولت باید زمینه صادرات هدفمند این محصول را فراهم کرده و بازار داخلی را به بازارهای جهانی وصل کند.
وی اظهار کرد: اما قیمت‌گذاری پسته کاری تخصصی است و مانند طلا برحسب اونس و طبق ویژگی های ظاهری، رنگ، اندازه، طعم و کیفیت آن مطابق با سلیقه مشتری، تعیین می‌شود و بسیار پیچیده است.
رئیس هیات مدیره تعاونی تولیدکنندگان پسته استان مرکزی ضمن اشاره به قیمت هشت تا ۱۰ دلاری پسته در بازارهای جهانی، گفت: با توجه به اینکه هزینه تأمین مالی برای تولیدکننده از طریق شبکه بانکی بالاست، باغداران در زمان برداشت محصول برای تأمین نقدینگی مورد نیاز خود با هم رقابت منفی می‌کنند. درفصل برداشت بیش از یک میلیارد دلار تولید پسته داریم که باید به کمک صادرات فروخته شود. اما اگر باغداری بخواهد محصول خود را نگه دارد تا به قیمت بالاتری بفروشد، به صرفه‌تر است تا محصول خود را فروخته و با سپرده کردن پول خود از سود بانکی بهره ببرد.
حذف معاملات چرتکه‌ای با عرضه در بورس کالا
وی با تأکید بر اینکه بورس کالا حتما باید برای کشف قیمت و برقراری تعادل عرضه و تقاضا در بازار پسته وارد عمل شود، گفت: در دنیا دوره معاملات چرتکه ای و بازار سنتی به پایان رسیده و محصولات مختلف باید با عرضه در بورس معاملات خود را انجام دهند تا ضمن شفافیت معاملاتی، پول باغداران هم به موقع وصول شده و مشکل نقدینگی آنها حل شود.
این فعال بازار پسته در خصوص عرضه این محصول در بورس گفت: امروزه دنیای دیجیتال است و محصولی عرضه شده در یک کشور در کشوری دیگر خریداری شده و پول آن انتقال می یابد. عرضه پسته در بورس کالا گام مثبتی برای کمک به تولید کننده و همچنین صادرکنندگان البته به جز آن عده محدود است؛ در این میان باید به صورت منظم اطلاعات کافی و آموزش‌های لازم به باغداران نسبت به عرضه در بورس انجام شده و برای آن برنامه‌ریزی کرد.
بارانی افزود: در ایران اتحادیه صادرکنندگان از اتحادیه تولیدکنندگان پسته قدرت بیشتری دارد و این امر موجب اعمال فشار به تولیدکننده برای فروش محصول به هر قیمتی می‌شود. از این رو لازم است بازار منسجم تر مدیریت شود تا تعادل برقرار گردد و در این صورت، شکل‌گیری رقابت سالم در بازار باعث پیشرفت می‌شود.
مهر