درحوزه تجارت الکترونیکی، دولت، مصرف‌کنندگان و زیرساخت‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کنند. نقش و سهم هر یک از آنها در توسعه تجارت الکترونیکی متفاوت است. دولت‌ها بیشتر در نقش تامین زیرساخت‌های اقتصادی، فنی و ارتباطی، امنیتی و تسهیل تجاری ظاهر می‌شوند. چندی است دیگر نیازی به حمل اسکناس‌های خرد و کلان و سبک و سنگین حس نمی‌شود، چراکه با الکترونیکی شدن تجارت، خرید و فروش و روزآمد شدن بنگاه‌های اقتصادی، معاملات از حالت سنتی به فضای مدرن گام نهاده‌اند. به منظور ساماندهی کسب و کار در بستر اینترنت، مرکز توسعه تجارت الکترونیک اقدام به ارائه خدمات نماد اعتماد الکترونیکی به فروشگاه‌های اینترنتی کرده است. تجارت الکترونیک به‌عنوان یکی از دستاوردهای فناوری اطلاعات، تحولات اساسی در تجارت ایجاد کرده است.
توسعه تجارت الکترونیک پیامدهای مهمی را برای فعالان اقتصادی در پی داشته است. شاید کمتر ابداعی به اندازه تجارت الکترونیک در حوزه اقتصاد و بازرگانی تاثیرگذار بوده و منشا مزیت‌های و منافع بوده است. توسعه بازارها، کاهش هزینه‌ها، بهبود زنجیره عرضه، حذف محدودیت‌های زمانی و مکانی مبادله، مشتری‌محوری و بهبود ارتباط با مشتری، ایجاد مدل‌های جدید کسب و کار، افزایش سرعت دسترسی به بازار و در مجموع افزایش رفاه اقتصادی و اجتماعی از پیامدهای آشکار تجارت الکترونیک است که در ابعاد فردی و اجتماعی نمایان شده است.
کسب و کارهای نوپا با ایده‌های خلاق، در این حوزه در حال فعالیت هستند و از ظرفیت فضای مجازی استفاده می‌کنند. نمونه آن دو سامانه درخواست آنلاین تاکسی با نام‌های اسنپ و تپسی است که چند نفر با سرمایه‌گذاری شخصی توانستند بخش بزرگی از حمل‌ونقل را در اختیار بگیرند و نیاز مردم در حوزه حمل‌ونقل را برطرف کنند.
در زمینه کسب و کارهای داخلی در این بخش آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گوید: اگر امروز کسب و کارهای داخلی مثل اسنپ و تپسی را نداشتیم، اوبر به‌عنوان سامانه‌ای خارجی جایگزین آنها می‌شد. در صورتی که اگر پیام‌رسان داخلی بزرگی داشتیم می‌توانستیم درآمد ۳۵۰۰ میلیارد تومانی تلگرام را در داخل کشور داشته باشیم. این یک واقعیت است که اگر شرکتی خارجی در بازار قرار بگیرد نه ما بازار را گرفته‌ایم و نه از ظرفیت‌ها استفاده کرده‌ایم پس باید از ظرفیت کسب و کارهای داخلی استفاده کنیم. ماموریت مشترک دانشگاه‌ها و وزارت ارتباطات، شبکه ملی اطلاعات و شبکه علمی، گسترش خدمات و امکانات است.
در این باره عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفت: در حوزه ITو ICT ظرفیت‌های بسیار بزرگی در کشور وجود دارد، اما برای این ظرفیت باید برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری شود تا قانونمند حرکت کند، زیرا در فضای کسب و کار و ایجاد شغل‌های پایدار تاثیرات بسزایی دارد. مجید کیان‌پور در گفت‌وگو با صمت افزود: همان طور که می‌دانید عصر، عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات و استفاده از فناوری‌های روز دنیاست و درآمدهای کسب و کارها بر مبنای فضای مجازی هدایت می‌شود و برنامه‌های گسترده‌ای که روی خدمات مختلف ارائه می‌شود. متفاوت است.
او ادامه داد: حوزه IT وICT ظرفیت بسیار فوق‌العاده و خوبی برای کشور به شمار می‌روند به طوری که در حال تغییر فضای کسب و کار هستند، اما در این زمینه نکته اساسی و مهمی که وجود دارد این است که باید مسئولان نظارت دقیق و قانونمند بر این بخش داشته باشند که به سمت و سویی حرکت کند که آن خدمات به دقت و درست انجام شود تا مشکلی ایجاد نشود یا شاهد سوءاستفاده نباشیم. عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه فناوری روز نیاز به فرهنگ استفاده دارد، تصریح کرد: باید از شفاف‌سازی و خدمات بهینه و دسترسی آزاد به اطلاعات به خوبی استفاده کنیم تا بتوانیم یک شرایط مناسبی را برای اشتغال پایدار همراه با توسعه‌ای پایدار ایجاد کنیم، در این حالت می‌توانیم یک ارتباط منطقی بین تمام بخش صنعت و خدمات جامعه در کشورهای مختلف به وجود آوریم و سهم خود را به شکل مناسب در دنیا داشته باشیم. کیان‌پور تاکید کرد: باید یک نظارت خوب و منسجم در این زمینه ایجاد شود، زیرا نظارت مستمر، پایدار و گسترده می‌تواند به بهبود خدمات کیفیت کمک کند. این موضوع زیرساختی برای رونق اقتصادی به شمار می‌رود و حتی می‌تواند به رشد تولید ناخالص ملی کمک کند و همچنین در بهبود فضای موجود بسیار تاثیرگذار است.
او اظهار کرد: اگر بخواهیم در بازار فعالیت داشته باشیم و خدمات مطلوب ارائه کنیم هیچ راهی وجود ندارد، بلکه فقط باید همگام با فناوری و توسعه حرکت کرد تا بتوانیم جایگاه خود را به‌دست آوریم و سهم مناسبی در بازارها داشته باشیم. به همین منظور باید تلاش کرد زیرساخت‌های این برنامه‌ها فراهم شود، زیرا حوزه‌های IT و ICT می‌توانند برای کشور ما بسیار مفید واقع شوند.
ضرورت حمایت از کسب و کارهای نوآورانه
نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت حمایت از کسب و کارهای نوآورانه مانند اسنپ و تپسی گفت: مانع‌تراشی برای این شرکت‌ها مانع رشد کارآفرینی و خلاقیت خواهد شد. فاطمه حسینی در گفت‌وگو با صمت افزود: اگر بخواهیم از اقتصاد نوآورانه حمایت کنیم که منجر به افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی می‌شود؛ نباید با فضاسازی منفی توسعه خلاقیت و نوآوری را متوقف کنیم، بلکه باید از راه‌حل‌هایی که منجر به کاهش هزینه‌ها و افزایش رفاه مردم می‌شوند، استقبال کرد. او با بیان اینکه اگر علم و فناوری منشا قدرت اقتصادی کشورمان باشد می‌تواند به افزایش قدرت سیاسی بین‌المللی منجر شود، ادامه داد: اگر ما به دنبال افزایش بهره‌وری، رشد اقتصادی و توسعه کشور هستیم باید از این نوع کسب و کارها حمایت کنیم و فضا را به نحوی برای آنها مهیا کنیم که آنها هر روز در دادگاه‌ها و نهادهای نظارتی در حال پاسخگویی نباشند و به جای آن مشغول خلاقیت و نوآوری و مدیریت کسب و کار خود باشند.
نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به تاثیر این نوع کسب و کارها بر اشتغال تصریح کرد: اصناف باید به افزایش بهره‌وری و رقابت سالم فکر کنند و بدانند کسب و کارهای جدید منجر به از بین رفتن آنها نخواهد شد. حسینی با بیان اینکه در صورت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، کشور در مسیر توسعه، نوآوری و خلاقیت قرار می‌گیرد، تاکید کرد: اصناف نباید نگرانی و دغدغه‌ای درباره فضای کسب و کار خود داشته باشند. طبیعی است که تعداد بسیاری از تاکسی‌ها جذب اسنپ و تپسی شده‌اند، اما بقیه به روش سنتی فعالیت خود را ادامه می‌دهند. او اظهار کرد: باید قبول کنیم کسب و کارهایی مانند اسنپ و تپسی به افزایش بهره‌وری، کاهش مصرف سوخت، کاهش حجم ترافیک و آلودگی هوا و کاهش هزینه‌ها برای مردم و افزایش امنیت کمک می‌کنند. نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: من از این شرکت‌های دانش‌بنیان برای رشد و توسعه کشور حمایت می‌کنم و معتقدم باید ضمن حمایت از ابتکارات جوانان در بخش خصوصی اقتصاد کشور را به سمت تقویت بخش خصوصی پیش ببریم.
توسعه اشتغال با کسب و کارهای تجاری آنلاین
پیش از این سردبیر روزنامه ایران با بیان اینکه کسب و کارهای تجاری آنلاین فضای خوبی برای اشتغال جوانان ایجاد کرده است، گفت: ما درحال‌حاضر نیروهای فعال جوانی داریم که ایده‌های بسیار خوبی دارند، همچنین این جوانان در حد کفایت دارای دانش فضای مجازی هستند و می‌توانند دانش خود را عرضه کنند. داوود محمدی افزود: اگر فضای مجازی نباشد بسیاری از جوانان فرصت اینکه بتوانند توانمندی خود را در حوزه‌های دیگر به کار ببندند نخواهند داشت، در واقع یک سری استعداد که در این حوزه می‌توانند موفق باشند، بیکار هستند یا اینکه در حوزه‌هایی کار می‌کنند که توانمندی‌های آنها به ظهور و بروز نمی‌رسد. گفتنی است، ایرانی‌ها در حوزه کسب و کار آنلاین جزو سرآمدهای جهان هستند،این روزها ۱۱هزار شرکت اینترنتی به خرید و فروش‌های اینترنتی مشغول هستند، البته با وجود ۴۷ میلیون کاربر ایرانی در شبکه‌های اجتماعی طبیعی است که کسب و کارهای آنلاین در کشور با اقبال روبه‌رو شود و رونق خوبی پیدا کند.
بعضی از این شرکت‌ها توانسته‌اند اعتماد مردم را به بازار و اقتصاد اینترنتی همراه با خدمات سریع و ازران جذب کنند. سال ۹۳ گرگانی‌نژاد، رئیس پیشین مرکز توسعه تجارت الکترونیک گفته بود ۵۰ هزار میلیارد تومان خرید به طور اینترنتی در کشور در سال ۹۳ انجام شده که این رقم تا پایان سال ۹۶ به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. تاکسی‌های اینترنتی این روزها سهم بسزایی در چرخه حمل‌ونقل کشور دارند، با توجه به گسترش حمل‌ونقل در تجارت الکترونیک دو تاکسی اینترنتی پایتخت روی هم رفته از طریق بیش از ۱۰۰ هزار راننده روزانه حدود یک میلیارد تومان گردش مالی دارند. در کنار آنها پیک‌موتوری آنلاین هم که به‌تازگی کسب و کار آن گسترش یافته با حدود ۲۰ هزار راننده توانسته روزانه ۵۰۰میلیون تومان گردش مالی فقط در تهران ایجاد کند.
از نگاه کارشناسان، گسترش روزافزون حجم تجارتالکترونیکی در جهان، بکارگیری آن ازسوی بنگاه‌های اقتصادی و پذیرش تدریجی آن از سوی مصرف‌کنندگان بیانگر مزیت‌های بالقوه تجارت الکترونیکی در عرصه‌های اقتصادی و بازرگانی است، بنابراین راهی جز تلاش مستمر برای استفاده از آن در فعالیت‌های اقتصادی متصور نیست.
درحال‌حاضر بسیاری از موانعی که در بازارهای سنتی دور از انتظار به نظر می‌رسید، رفع شده و مدل‌های جدید کسب و کار با ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید به وجود آمده‌اند. این تحولات در جهان به‌گونه‌ای بوده که همواره برآوردها و پیش‌بینی‌ها درباره حجم تجارت الکترونیک کمتر از مقادیر تحقق یافته بوده است. بی‌تردید با فراهم شدن بسترها و آگاهی فعالان روند توسعه تجارت الکترونیک شتاب می‌گیرد.
باشگاه خبرنگاران جوان