بازدهی متوسط بورس با احتساب رشد روز گذشته از ابتدای هفته جاری به ۱۷/ ۱ درصد رسید و در این مدت شاخص کل بیش از هزار واحد رشد نشان داد. این در حالی است که به نظر می‌رسد میانگین ارزش روزانه معاملات نیز رو به افزایش است و دلیل آن فعال‌تر شدن اشخاص حقیقی در بازار است. آنچه در بازار دیروز بیشتر به چشم می‌آمد، افزایش قابل توجه ارزش معاملات در نمادهای گروه خودرو و صدرنشینی این صنعت در فهرست بیشترین ارزش معاملات است. به نظر می‌رسد بخشی از نقدینگی بازار به دلیل قرار گرفتن نمادهای خودرویی و قطعه‌ساز در کف‌های تکنیکال، به سمت این گروه منتقل شده است. این در حالی است که از ابتدای هفته این نمادهای گروه فرآورده‌های نفتی (پالایشگاه‌ها) بودند که در مرکز توجه فعالان بازار قرار داشتند. همانطور که انتظار می‌رفت به دلیل عرضه‌های سنگین در نمادهای پالایشگاهی از توان این گروه برای ادامه رشد کاسته شد. عرضه‌ها که بیشتر تحت تاثیر ریسک‌های ساختاری صنعت پالایش نفت صورت گرفت، بازار را از یک مخاطره بزرگ به مخاطره‌ای بزرگتر انداخت و این گروه خودرو و ساخت قطعات بود که هدف موج نقدینگی قرار گرفت.
نفس پالایشی‌ها گرفت!
از ابتدای هفته جاری گروه فرآورده‌های نفتی (پالایشگاه‌ها) در مرکز توجه فعالان بازار قرار گرفت. انتظار برای انتشار گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای مثبت ارزش معاملات این گروه را به شدت افزایش داد. به‌طوری که در روزهای گذشته تقریبا ۳۰درصد از کل ارزش معاملات بازار به نمادهای پالایشگاهی اختصاص می‌یافت. همزمان با رشد تقاضا در این گروه و شکل‌گیری صف‌های خرید، عرضه‌های سهامداران دست رد به سینه تقاضا نزد و عرضه‌های سنگینی از جانب اشخاص حقیقی و حقوقی در نمادهای این گروه رقم خورد. همانطور که پیش‌بینی می‌شد با رشد قیمت در نمادهای پالایشگاهی، تمایل برای شناسایی سود از طرفی و ابهامات این صنعت از طرف دیگر باعث شکل‌گیری عرضه‌های آبشاری به ویژه توسط اشخاص حقوقی که اغلب با مشکلات کمبود نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کنند، شد. در نهایت این عرضه منجر به متعادل شدن نمادهای پالایشگاهی در معاملات روز گذشته شد.
همانطور که در گزارش‌های اخیر «دنیای اقتصاد» اشاره شده بود، پالایشگاه‌ها از ابهامات قابل توجهی در حوزه نرخ‌گذاری مواجه است. از ابتدای هفته بهانه افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی باعث اقبال فعالان بازار سهام به نمادهای پالایشگاهی شد. باور سنتی در میان فعالان بورس تهران وجود دارد که سودآوری پالایشگاه‌ها با قیمت نفت در بازارهای جهانی ارتباطی مستقیم دارد. اگرچه به‌صورت تئوریک این باور چندان نادرست نیست، اما درباره پالایشگاه‌های ایران چندان صدق نمی‌کند. برای درستی این ادعا در ابتدا باید بتوان فرض کرد که حاشیه سود پالایشگاه‌ها ثابت است. در چنین حالتی افزایش بهای نفت می‌تواند منجر به حجیم‌تر شدن فعالیت پالایشگاه‌ها و در نتیجه افزایش درآمدهای ریالی و سود هر سهم پالایشگاه‌ها شود. اما از آنجا که حاشیه سود پالایشگاه‌ها در ایران ثابت نیست و بستگی به تصمیم پالایش و پخش دارد، نمی‌توان با قاطعیت انتظار داشت که سودآوری پالایشگاه‌ها در سال جاری نسبت به سال گذشته رشد کند. همین موضوع سبب می‌شود که با وجود تقاضای بالایی که برای سهام پالایشگاهی ایجاد شده، عرضه‌‌کنندگان بالقوه عقب‌نشینی نکنند. پس از معاملات سنگینی که از ابتدای هفته در نمادهای پالایشی صورت گرفت، روز گذشته اگرچه این گروه همچنان در بالای جدول ارزش معاملات قرار داشت، اما ارزش معاملات آن نسبت به ابتدای هفته افت محسوسی را تجربه کرد. ارزش معاملات گروه فرآورده‌های نفتی در بازار دیروز نزدیک به ۲۵ میلیارد تومان بود، در حالی که روز دوشنبه ارزش داد و ستدهای گروه پالایشی بالغ بر ۴۸ میلیارد تومان بود. با وجود آنکه اغلب نمادهای پالایشی در روز گذشته بر مدار منفی معامله می‌شدند، قیمت پایانی «شبندر»، ۵/ ۱ درصد رشد کرد. این در حالی بود که قیمت آخرین معامله در این نماد حکایت از رشد ۵/ ۳ درصدی داشت. پس از ۳۲ ماه این اولین بار است که «شبندر» در قیمت‌های بالاتر از ۶۰۰ تومان معامله می‌شود. حالا سهام پالایشگاه بندرعباس تنها ۱۰ درصد تا پر کردن شکاف ایجاد شده پس از بازگشایی در اسفند ۹۳ فاصله دارد. این در حالی است که شاخص گروه فرآورده‌های نفتی درست در همان سطحی قرار گرفته است که پیش از بازگشایی تاریخی نمادهای پالایشی در اسفند ۹۳، قرار داشت.پس از فروکش کردن تب خرید سهام پالایشی، نقدینگی در بازار دیروز گروه خودرو و ساخت قطعات را به‌عنوان مقصد انتخاب کرد.
خودرویی‌ها سوار بر موج نقدینگی
ارزش معاملات گروه خودرو و ساخت قطعات روز گذشته بیش از سایر گروه‌ها بود. در حالی که مدتی خبری از تحرکات قابل توجه در گروه خودرویی نبود، در بازار دیروز شاهد دست به دست شدن ۲۵۰میلیون و ۳۸۱ هزار سهم خودرویی به ارزش بیش از ۳۱ میلیارد تومان بودیم. با این وجود نشانه‌ای از خبری مهم و موثر بر عملکرد شرکت‌های خودرو و قطعه‌ساز نبود. در واقع تنها موج نقدینگی بود که منجر به افزایش ارزش معاملات این گروه و رشد۱۴/ ۳ درصدی شاخص آن شد.ماه‌ها بود که گروه خودرو و ساخت قطعات جایگاه خود را در صدر فهرست گروه‌های پرمعامله بازار از دست داده بود. در حالی که این گروه در بزنگاه‌های مذاکرات هسته‌ای سال ۹۲ تا ۹۴ و همچنین اواخر سال ۹۴ و کل سال ۹۵، لیدر بی‌بدیل بازار سهام بود. خوش‌بینی‌های ناشی از اجرایی شدن برجام و آثار مثبت آن، شاخص گروه خودرو را تنها در سه ماه (زمستان ۹۴) بیش از ۲۰۰درصد رشد داد. این در حالی بود که تحلیلگران و کارشناسان رشدهای فزاینده نمادهای خودرویی در آن مقطع زمانی را هیجانی و بدون پشتوانه بنیادین می‌دانستند.
در آن مقطع کلیت فعالان بازار معتقد بودند که در پسابرجام اوضاع شرکت‌های خودرو و قطعه‌ساز بهبود خواهد یافت. اما معیاری کمّی برای برآورد میزان بهبود عملیات این شرکت‌ها وجود نداشت. تجربه نشان داده است که در شرایط ابهام، بورس تهران به‌راحتی دچار بیش‌واکنشی می‌شود. این بهترین توصیفی است که می‌توان برای رفتار بازار با نمادهای خودرویی در زمستان ۹۴ ارائه داد. نمادهای خودرویی در آن دوره بدون مبنای بنیادین رشد کرد. نتیجه رشدهای بی‌رویه در بازارهای مالی نیز چیزی نیست جز اصلاح‌های زمانی یا قیمتی. از ابتدای سال ۹۵ تا کنون، اصلاح نمادهای خودرویی چه از لحاظ زمانی و چه از لحاظ قیمتی ادامه داشته است. در این مدت شاخص گروه خودرو و ساخت قطعات تقریبا ۴۰ درصد افت داشته است. ارزش معاملات در این گروه نیز نوسانی بود و در بازه‌های بلندمدت کاهش نشان داده‌اند. بنابراین طبیعی است که فعالان بازار نمادهای این گروه را مستعد رشد بدانند چرا‌که انتظار می‌رود با این افت قیمت‌های قابل‌توجه و رکود معاملات در بازه‌ای ۲۰ ماهه، از تمایل سهامداران به فروش سهام کاسته شده باشد.
اما باید به این نکته توجه داشت که اگرچه شاخص گروه خودرو از ابتدای سال ۹۵ تا‌کنون ۴۰درصد افت داشته است، اما هنوز نسبت به ابتدای زمستان ۹۴، تقریبا ۱۰۰ درصد بازدهی نشان می‌دهد، بنابراین به‌صورت تئوریک تعداد قابل‌توجهی از سهامداران (عده‌ای که از پیش از زمستان ۹۴ سهامدار شرکت‌های خودرو و قطعه‌ساز هستند) توانایی شناسایی سود را دارند. علاوه بر آن پس از اجرایی شدن برجام، اگرچه توافق‌نامه‌ها، تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای پرتعدادی توسط شرکت‌های خودرو و قطعه‌ساز با طرف‌های خارجی به امضا رسیده است، هنوز خبری از تحولات بنیادین (که قابل انعکاس در صورت‌های مالی باشد) نیست. حالا بازار به‌طور کامل درک کرده است که عقد قراردادهای پرطمطراق شرطی کافی برای بهبود عملیات شرکت‌های خودرویی نیست.نکته دیگری که باید مورد‌توجه قرار بگیرد، افزایش بهای تمام‌شده محصولات با توجه به رشد قیمت‌های فلزات و مقاطع فولادی و همچنین افزایش نرخ ارز در ماه‌های اخیر است. این نکته که اغلب توسط تحلیلگران مغفول مانده است، می‌تواند بر سودهای غیرقابل قیاس با قیمت سهام شرکت‌های خودرویی، تاثیرگذار باشد.
ماهیت توجه فعالان بازار به خودرویی‌ها
همانطور که اشاره شد، افزایش قیمت نمادهای خودرویی و افزایش قابل‌توجه ارزش معاملات در این گروه دلایل بنیادین اقتصادی ندارد. خبرهایی که حول قراردادهای خودرویی منتشر می‌شود نیز کارکرد خود را از دست داده است. اما قرار گرفتن قیمت‌ها در کف‌های تکنیکال بهانه خوبی برای افزایش تمایل بازار به خرید سهام خودرویی است. از آنجا که مدت‌ها است قیمت سهام خودرویی در کف‌های مذکور قرار گرفته و بازار به این قیمت‌ها واکنش معناداری نشان نداده است، سیگنال‌های تکنیکال را نیز نمی‌توان دلیل مناسب برای افزایش اقبال بازار به نمادهای خودرویی دانست.
به‌نظر می‌رسد آنچه دیروز برای نمادهای خودرویی رخ داد، بیشتر مبنای حسی دارد تا تکنیکال یا فاندامنتال. انتقال نقدینگی در بازار پس از رشد شاخص به لیدری یک صنعت سابقه مکرری دارد. پس از آنکه یک گروه یا یک صنعت رشد قابل‌توجهی را تجربه می‌کند و سهامداران حاضر در آن صنعت اقدام به فروش و شناسایی سود می‌کنند و نقدینگی قابل‌توجهی از نمادهای رشد کرده آزاد می‌شود، معمولا بازار به دنبال لیدری جدید می‌گردد. این اتفاق در بهار ۹۵ بارها اتفاق افتاد. برای مدتی گروه بانکی، پس از آن گروه پالایشی و پس از آن تک‌نمادها و شرکت‌های کوچک‌تر هدف نقدینگی سرگردان قرار گرفتند. هربار عرضه‌های سنگین در گروه‌های مختلف این نقدینگی را مجبور به عقب‌نشینی کرد و در نتیجه روند مثبت پایداری برای گروه‌ها تشکیل نشد.در حال‌حاضر نیز به‌نظر می‌رسد که بازار پس از سود قابل‌توجه در نمادهای فلزی و معدنی و پس از آن گروه فرآورده‌های نفتی، به دنبال لیدر جدیدی می‌گردد. چنانچه عرضه‌های آبشاری در نمادهای خودرویی صورت نگیرد و قیمت‌ها از مقاومت ذهنی و تکنیکال عبور کنند، سیگنال‌های خرید تکنیکال فعال می‌شوند. اما چنانچه در روزهای آینده شاهد عرضه‌های سنگین (مشابه آنچه برای پالایشی‌ها رخ داد) باشیم، احتمالا رشد نمادهای خودرویی پایدار نخواهد بود.
مروری بر آمار معاملات دیروز
همانطور که اشاره شده، در داد و ستدهای روز گذشته شاخص کل بورس با رشد ۱۷۳ واحدی به کار خود پایان داد و به رقم ۸۷ هزار و ۶۵۰ واحد رسید.همچنین در این روز سرمایه‌گذاران بیش از ۹۵۳ میلیون برگه سهم، حق‌تقدم و سایر دارایی‌های مالی را در بازار دست‌به‌دست کردند که ارزش این مبادلات بالغ بر ۲۳۴میلیارد تومان بود و در ۶۲ هزار نوبت معاملاتی به ثبت رسید. از این میزان تقریبا ۱۴۸ میلیارد تومان به معاملات خرد سهام و حق‌تقدم در نمادهای عادی بورسی اختصاص یافت. این رقم نسبت به میانگین ارزش معاملات روزانه خرد در مهرماه رشدی محسوس دارد. تغییر مالکیت سهام روز گذشته نیز تقریبا ۷/ ۵ میلیارد تومان به نفع اشخاص حقیقی بود. اگر معاملات «شپدیس»، «رمپنا» و «خودرو» در نظر گرفته نشود، جریان تغییر مالکیت هنوز به نفع اشخاص حقوقی است.روز گذشته شاخص بازار اول ۲۱۰ واحد رشد کرد اما شاخص بازار دوم ۹۸ واحد نزولی شد. شاخص کل هم‌وزن نیز با رشد ۲/ ۰ درصدی مواجه شد. نمادهای مپنا، ایران‌خودرو، پالایش نفت بندرعباس، سایپا و پارس‌خودرو دیروز بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص کل داشتند. همچنین در بازار دیروز گروه‌های خودرو، فرآورده‌های نفتی و شیمیایی‌ها با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند.
صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای بیمه دانا، مپنا، پارس‌سوییچ، ایران خودرو، آلومینیوم ایران، چرخشگر و مهرکام پارس بود. در مقابل نمادهای کاشی تکسرام، فولاد آلیاژی ایران، سرمایه‌گذاری آتیه دماوند، صنایع شیمیایی فارس، کاشی الوند، سیمان هگمتان و تکنوتار با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند.سرمایه‌گذاران بورسی در معاملات دیروز برای خرید سهام بیمه آسیا، کربن ایران، اوراق صکوک فولاد کاوه کیش، اوراق صکوک مرابحه سایپا، سهام آلومینیوم ایران و اوراق مشارکت رایان سایپا بیشترین تقاضا و سنگین‌ترین صف‌های خرید را ثبت کردند. در مقابل نمادهای اوراق مشارکت شهرداری مشهد، اوراق صکوک سایپا، سهام سیمان اصفهان، واحدهای صندوق امین یکم، سهام پارس‌دارو و اوراق صکوک سایپا‌یدک با بیشترین عرضه‌ها و سنگین‌ترین صف‌های فروش مواجه شدند. در پایان معاملات دیروز بانک ملت با معامله ۱۵۶ میلیون سهم بیشترین حجم معاملات و اوراق صکوک اجاره رایتل با معامله ۴/ ۱۸ میلیارد تومان بیشترین ارزش معاملات را داشتند.
دنیای اقتصاد