به‌گفته یک تولیدکننده پسته در کرمان در بازار داخلی به‌دلیل دخالت واسطه‌ها در بازار، روند قیمت‌ها کاهشی بوده، زیرا کشاورزان و باغداران که اکثرا خرده‌مالکان هستند، به‌دلیل کمبود نقدینگی و چک‌های بانکی خود مجبور به فروش محصول به هر قیمتی هستند. یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در همین رابطه می‌گوید: دولت باید از طریق تعاونی‌ها و تشکل‌ها تعداد واسطه‌ها را کم کند و امکان حضور تولیدکنندگان را در بازار بیشتر کند.
وجود دلال‌ها و واسطه‌‌گران در کشاورزی کشور حقیقت تلخی است که باعث ایجاد ناعدالتی در این حوزه شده است. کشاورزان در ایران، با شرایط بحرانی سفره‌های آب زیرزمینی که کارشان را با ریسکی بسیار بالا مواجه کرده است، نه‌تنها سودی از تولید محصولات نمی‌برند بلکه حتی محصول خود را زیر قیمت تمام‌شده نیز می‌فروشند؛ البته این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که مصرف‌کنندگان از قیمت بالای محصولات گله‌مندند و این دوگانگی موضوعی است که نشان می‌دهد در فاصله بین تولید محصولات تا زمانی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد، اتفاقاتی رخ می‌دهد که مسلما برای هیچ‌کدام از دو طرف این معادله نفعی در برندارد. علی‌اکبر مهرفرد، معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی، پیش‌تر با اشاره به ادامه حضور واسطه‌ها در بازار محصولات کشاورزی گفته بود: امروزه فاصله قیمتی عرضه تا مصرف محصولات کشاورزی دو تا چهاربرابر است، به‌طوری که بعضی از محصولات در مزرعه کیلویی 400تومان خریداری می‌شود، اما در بازار 2000تومان به فروش می‌رسد. به‌نظر کارشناسان، افزایش حضور دلال‌ها برای خرید محصولات کشاورزی با قیمت ارزان از دلایل اصلی مهاجرت کشاورزان به شهرهاست؛ آنها می‌گویند: خرید محصولات تولیدی با قیمت ارزان توسط واسطه‌ها نه‌تنها سبب کاهش درآمد کشاورزان، بلکه عاملی برای مهاجرت آنها به شهرهای بزرگ شده است. به‌دنبال مهاجرت کشاورزان به شهرها، آنها نیز به شغل‌های کاذب و غیررسمی گرایش پیدا می‌کنند و این امر سبب خروج بخشی از نیروی فعال در بخش کشاورزی از فرایند تولید می‌شود. عمده محصولی که در مزارع یا باغات ایران به دست می‌آید، تنها یک مسیر را طی می‌کند و از مزرعه توسط دلالان به سمت میادین میوه و تره‌بار حرکت می‌کند. به‌دلیل این مساله و نیز عدم درجه‌بندی محصول در مزرعه، کارخانجات صنایع‌غذایی نیز ناچارند بیشتر مواد اولیه خود را از میادین میوه و تره‌بار تهیه کنند که واسطه‌ها و دلالان میوه چند دست میوه‌ها را خرید و فروش می‌کنند و در بعضی مواقع با چندین‌برابر قیمت تمام‌شده به فروش می‌رسانند و توسط آنان که از خلأ نظارتی نهایت سوء‌استفاده را می‌کنند، درجه‌بندی می‌شود. بنابراین بر حسب این موضوع اقلام مصرفی مردم طبقه‌بندی می‌شود و درجه‌یک‌ها را برای شهروندان متمول و آنهایی را که از کیفیت کمتری برخوردار هستند، برای اقشار دیگر جامعه ارسال می‌کنند. در کشور ما میزان کشت یک محصول به‌دلیل نوسان قیمت در بازار، با تغییرات زیادی مواجه است.
سود طلای سبز در جیب دلالان
یکی از عوامل حضور دلالان و واسطه‌ها در بازارهای سنتی محصولات کشاورزی عدم‌دسترسی کشاورزان به بازار مناسب برای فروش است که از مهم‌ترین مشکلات پیش روی آنهاست. به‌گزارش ایسنا، این مشکل در مورد محصول پسته که از آن به‌عنوان طلای سبز نام برده می‌شود نیز وجود دارد.، آن‌چنان که حاصل رنج و زحمت کشاورزان به جیب دلالان و واسطه‌ها سرازیر می‌شود تا باغداران پسته از سود اصلی این محصول صادراتی و ارزآور کشور محروم بمانند. در همین راستا، یک تولیدکننده پسته در استان کرمان به حضور پررنگ واسطه‌ها در بازار پسته اشاره کرد و با ابراز نارضایتی نسبت به تاثیرپذیری قیمت‌ها از حضور این گروه‌های خاص در بازار سنتی گفت: در سال زراعی جاری با وجود آنکه برداشت محصول از شرایط نسبتا خوبی برخوردار بود، قیمت‌ها چندان رضایت‌بخش نبود. مهدی حسن‌زاده درباره روند قیمت‌ها در بازار داخلی پسته اظهار کرد: در بازار داخلی به‌دلیل دخالت واسطه‌ها در بازار، روند قیمت‌ها کاهشی بود، زیرا کشاورزان و باغداران که اکثرا خرده‌مالکان هستند، به‌دلیل کمبود نقدینگی و چک‌های بانکی خود مجبور به فروش محصول به هر قیمتی هستند. از این رو، واسطه‌ها از فرصت استفاده کرده و پسته را به قیمت پایین خریداری می‌کنند و بعد از مدتی که نوبت عرضه آنها می‌شود، قیمت‌ها را بالا می‌برند. این درحالی است که اگر باغداری بدهی نداشته باشد، می‌تواند از عرضه محصول خود به قیمت‌های پایین خودداری کند. او افزود: هزینه‌های ناشی از کاشت سال زراعی آتی، خرید سم و کود، اجاره زمین و بهای آب در مقایسه با سال گذشته دوبرابر افزایش یافته، درحالی که قیمت‌ها متناسب با هزینه‌ها رشد نکرده است. از همین رو، باغداران که رنج و زحمت اصلی را به دوش کشیده‌اند، سود چندانی نمی‌کنند و سود اصلی عاید دلالان و واسطه‌ها می‌شود. این باغدار پسته به روند قیمتی دلار و اثرگذاری آن بر بهای پسته اشاره کرد و گفت: طی سال زراعی قبل دلار در محدوده ۳۷۰۰تومان بوده، در حالی که در سال جاری دلار به ۴۲۰۰ تومان افزایش یافته است. با این وجود درحالی که در سال قبل هر کیلوگرم پسته به قیمت حدود هفت‌دلار از باغداران خریداری می‌شد، در سال جاری نیز به همان قیمت خریداری می‌شود. این در حالی است که قیمت‌های جهانی نیز افزایش یافته است.
حذف واسطه‌ها با ورود دولت
یک عضو کمسیون کشاورزی مجلس در مورد حضور دلالان و واسطه‌ها در بخش کشاورزی به «آرمان» می‌گوید: باتوجه به سهل‌انگاری‌ای که سازمان تعاونی روستایی دارد، متاسفانه بیشترین سود را در بخش کشاورزی واسطه‌ها می‌برند و در عین حال کمترین میزان ریسک در واسطه‌گری و بیشترین میزان ریسک در تولید است. شمس‌ا... شریعت‌نژاد با بیان اینکه دولت باید ورود خود فاصله میان تولیدکننده و مصرف‌کننده را کاهش دهد، می‌افزاید: در بخش کشاورزی منابع مالی کمتری وجود دارد و ریسک تغییرات آب‌و‌هوایی، حوادث غیرقابل پیش‌بینی و... باعث می‌شود تولید برای کشاورزان سخت باشد. او تصریح می‌کند: واسطه‌ها تعیین‌کننده قیمت محصولات کشاورزی هستند و تولیدکنندگان و مصرف‌کننده‌ها هیچ‌نقشی در این زمینه ندارند. آنها می‌توانند با اتحاد و همدستی با یکدیگر قیمت‌ها را تغییر دهند، محصولات را ارزان خریداری و به شکل‌های مختلف به تولیدکنندگان کشاورزی لطمه وارد کنند. این نماینده مجلس با تاکید بر اینکه دولت باید از طریق تعاونی‌ها و تشکل‌ها تعداد واسطه‌ها را کم کند و امکان حضور تولیدکنندگان را در بازار بیشتر کند، می‌گوید: زمانی ما در مراکز خرید امکان حضور تولیدکنندگان را داشتیم که می‌توانستند محصولات خود را عرضه کنند. اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که اشتغال حرف اول را می‌زند؛ یعنی عواملی که بر تولید تاثیر گذار هستند مورد توجه قرار نمی‌گیرند و دولت قصد برخورد با واسطه‌گری به‌عنوان یک شغل را ندارد. باید شرایطی را فراهم کنیم که تولید در کشور پایدار باشد و حضور شغل‌های واسطه‌ای کمتر شود.
آرمان