دلار آمریکا که پس از جنگ جهانی دوم به عنوان ارز برتر در عرصه اقتصاد جهانی مورد استفاده قرار می‌گرفت و واشنگتن از طریق آن، قدرت اقتصادی و سیاسی خود را تقویت می‌کرد، در سال‌های اخیر روندی رو به افول را دنبال کرده است.
در سال‌های اخیر شماری از کشورها در مبادلات 2 و یا چند جانبه به جای دلار از پول‌های ملی و یا ارز سوم استفاده کرده‌اند که این روند همچنان رو به گسترش است.
اقدام آمریکا در سال‌های اخیر برای تحریم و اعمال فشار اقتصادی بر کشورهای دیگر از طریق دلار سبب شده که بسیاری از کشورها تلاش کنند خود را از سیطره دلار خارج کنند.
بر اساس یکی از مهم ترین توافق‌های جهانی، پکن و مسکو ابراز تمایل کرده‌اند که صادرات نفت و گاز روسیه به چین بر اساس یوان چین انجام شود.
با توجه به این که چین به عنوان بزرگترین واردکننده نفت در جهان به شمار می رود، تلاش کرده است که سایر صادرکنندگان نفت به این کشور را نیز ترغیب به دریافت یوان به جای دلار کند.
چرخه اقتصادی مبادله بیش از90 میلیون بشکه نفت در روز
تقاضای جهانی نفت در عرصه جهانی روزانه بیش از 90 میلیون بشکه نفت است که حدود 32 میلیون بشکه از آن توسط سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) تامین می‌شود.
ارزش روزانه مبادلات جهانی نفت نیز با احتساب نفت بشکه‌ای 60 دلار بین پنج تا 6 میلیارد دلار در نوسان است، بنابراین تداوم استفاده از دلار در مبادلات نفتی و یا حذف آن، تاثیری مهم در جایگاه اقتصادی دلار آمریکا خواهد داشت.
باید توجه داشت که کشورهای صادرکننده نفت، پول حاصل از فروش نفت را در سایر بخش‌های اقتصادی مورد استفاده قرار می‌دهند، بنابراین ورود ارزهای دیگر به جز دلار در مبادلات نفتی، نقش مهمی در تضعیف هر چه بیشتر دلار در اقتصاد جهانی خواهد داشت.
رقم 90 میلیون بشکه تنها میزان تقاضای جهانی برای نفت است و حجم مبادلات جهانی نفت که در بورس های جهانی انجام می شود چندین برابر این رقم است.
نگرانی آمریکا از کنار گذاشتن دلار در مبادلات نفتی و اقتصادی
محمدعلی خطیبی مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران امروز (سه شنبه) درباره حذف دلار از مبادلات نفتی گفت: شماری از کشورها توافق کرده‌اند که در مبادلات 2 جانبه، دلار را حذف کرده و به جای آن از ارزهای ملی و یا ارز سوم استفاده کنند.
نماینده سابق ایران در اوپک به مشکلات پیش روی استفاده از دلار در مبادلات تجاری بین‌المللی بیان داشت: در صورتی که میزان دلار از حجم خاصی بالاتر رود، باید به تایید بانک مرکزی آمریکا برسد که این موضوع بارها مورد سوءاستفاده دولت آمریکا قرار گرفته است.
خطیبی یادآور شد: سیاستی که آمریکا در پیش گرفته و اقدام به تحریم سایر کشورها می‌کند نیز مشکل ساز شده، به همین دلیل بسیاری از کشورها با ادامه استفاده از دلار به عنوان ارز غالب در مبادلات جهانی موافق نیستند.
مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران به پیامدهای کنار گذاشتن دلار از مبادلات جهانی اشاره کرد و ادامه داد: حذف دلار از مبادلات جهانی، به برتری اقتصادی آمریکا لطمه می زند، به همین دلیل واشنگتن از کنار گذاشتن دلار در مبادلات 2 و یا چند جانبه کشورها مخالف است.
نماینده سابق ایران در اوپک خاطر نشان کرد: برای جلوگیری از کاهش اعتبار دلار، واشنگتن به بسیاری از متحدان خود توصیه کرده است که از استفاده از ارز دیگری در مبادلات نفتی و اقتصادی خودداری کنند. وی به کاهش اعتبار دلار در مبادلات جهانی اشاره کرد و گفت: دلار مانند گذشته، در عرصه اقتصاد جهانی، یکه‌تاز و بی‌رقیب نیست و قدرت خود را از دست داده است.
مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران افزود: البته کشورهای وابسته به آمریکا و کشورهایی که مبادلات تجاری زیادی با آمریکا دارند، در اغلب موارد هنوز سراغ ارزهای دیگر نرفته‌اند.
نماینده سابق ایران در اوپک به نقش مبادلات نفت در اقتصاد جهانی اشاره کرد و ادامه داد: نفت حجم قابل توجهی از تجارت روزانه جهانی را تشکیل می‌دهد که استفاده از ارزهای ملی، میزان تقاضا برای دلار را تا میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
خطیبی اضافه کرد: ایران نیز نیازی به استفاده از دلار در مبادلات و مراودات نفتی خود ندارد، بنابراین دلار را به تدریج کنار گذاشته است. وی خاطر نشان کرد: البته مبنای محاسبه نرخ نفت بر اساس دلار خواهد بود، اما در مبادلات از ارزهای دیگر استفاده خواهد شد.
مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران درباره امکان کنار گذاشتن دلار در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) نیز بیان داشت: در گذشته در این باره، بحث شد اما کشورهای حاشیه خلیج فارس با آن مخالفت کردند.
نماینده سابق ایران در اوپک درباره رقبای دلار آمریکا، گفت: یورو اتحادیه اروپا و یوان چین به تدریج اهمیت خود در تجارت جهانی را افزایش داده اند به طوری که بسیاری از کشورها تمایل به استفاده از این ارزها داشته‌اند.
خطیبی افزود: چین در حال تبدیل شدن به قدرت اول اقتصادی در جهان است و اکنون نیز به بزرگترین وارد کننده نفت در جهان تبدیل شده، بنابراین قادر شده است تا از «یوان» به عنوان ارز مورد تایید در مبادلات 2 جانبه استفاده کند.
نماینده سابق ایران در اوپک اضافه کرد: اتحادیه اروپا نیز یک قدرت بزرگ اقتصادی به شمار می‌رود و اعضای اتحادیه‌هایی مانند بریکس (اتحادیه‌ای به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) نیز به تدریج در حال تقویت خود هستند.
حذف دلار از معاملات جاری بانک مرکزی ایران
ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی نیز در آذرماه امسال در حاشیه مراسم هفته پژوهش و فناوری در جمع خبرنگاران اعلام کرد: دلار از معاملات جاری بانک مرکزی و نظام بانکی کشور حذف شده و کاربرد زیادی ندارد.
به گفته وی، ایران درآمدهای ارزی خود را به سایر ارزها می‌گیرد و پرداخت‌های ارزی نیز با سایر ارزها انجام می‌شود.
تمایل غول اقتصادی جهان برای تقویت یوان بجای دلار
چین که در دهه‌های اخیر به غول اقتصادی در عرصه جهانی تبدیل شده، همچنان روندی رو به رشد دارد به طوری که پیش‌بینی می‌شود در سال‌های پیش رو، اقتصاد آمریکا را نیز پشت سر گذاشته و به بزرگترین اقتصاد جهان تبدیل شود.
با توجه به این که اکنون این کشور به عنوان بزرگترین خریدار نفت در جهان به شمار می‌رود و بسیاری از صادرکنندگان ندگان نفت برای گرفتن سهم بیشتر در بازار نفت این کشور به رقابت با یکدیگر می‌پردازند، پکن تمایل دارد که یوان، پول ملی خود را بیش از پیش تقویت کند.
بر این اساس، تلاش کرده است که صادرکنندگان نفت را ترغیب به دریافت یوان به جای دلار کند.
به گزارش شبکه خبری راشا تودی، ساکسو بانک دانمارکی پیش‌بینی کرد که چین و روسیه از سال آینده میلادی (2018) استفاده از دلار در معاملات نفتی را کاهش می‌دهند؛ چین که بزرگترین واردکننده نفت جهان است، از سال 2018 میلادی به تدریج استفاده از ارز ملی خود (یوان) برای پرداخت قیمت نفت را افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر، روسیه که بزرگترین صادرکننده نفت به چین به شمار می‌آید، برای پذیرش یوان و کنار گذاشتن دلار آمریکا در معاملات خود با چین، تمایل دارد.
در گزارش ساکسو بانک آمده است: چین اکنون بزرگترین واردکننده نفت جهان است و بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت مشتاق هستند که به قراردادهای مبتنی بر یوان گرایش یابند؛ با کاهش تدریجی قدرت و تأثیر جهانی آمریکا از یک سو و با کامیابی کلی معاملات آتی مبتنی بر یوان از سوی دیگر، تصمیم بورس کالای شانگهای برای آغاز معاملات آتی نفت مبتنی بر یوان، یک رویگردانی موفق از وابستگی به دلار به شمار می‌آید.
این بانک پیش‌بینی کرد که قرارداد آتی نفت مبتنی بر یوان، تحولی با پیامدهای سیاسی و مالی عظیم خواهد بود.
در این راستا، ونزوئلا در شهریور ماه امسال به طور رسمی دلار را از فعالیت‌ها و مبادلات نفتی خود حذف کرد و بهای نفت خود را با واحد پول چین اعلام کرد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، این اقدام ونزوئلا به دنبال تصمیم اخیر نیکلاس مادورو رئیس جمهوری این کشور مبنی بر حذف دلار از مبادلات نفتی ونزوئلا به دنبال اعمال تحریم‌های جدید واشنگتن علیه کاراکاس انجام شده است.
در همین حال، وزارت نفت چین در گزارشی عنوان کرد: این شکل از اعلام بهای نفت به دنبال تصمیم رئیس جمهوری مبنی بر اتخاذ راهبردهای جدید برای خلاصی ونزوئلا از استبداد دلار انجام می‌شود.
شبکه تله سور ونزوئلا نیز درگزارشی به حذف رسمی دلار از فعالیت‌های نفتی ونزوئلا اشاره و عنوان کرد: ونزوئلا که بزرگترین ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد، گزارش‌های مربوط به بهای نفت خود را به جای دلار با واحد پول چین اعلام می‌کند.
تله سور تصریح کرد: این تصمیم به عنوان راهی برای غلبه ونزوئلا بر تاثیر منفی تحریم‌های مالی تایید شده از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا علیه کاراکاس به شمار می‌آید.
استفاده از پول‌های دیجیتال
با توجه به تصمیم بسیاری از کشورها برای استفاده از ارزهایی به جز دلار در مبادلات نفتی، پیشنهادهایی نیز مطرح شده تا پول‌های رمزنگاری شده دیجیتال به عنوان پول واحد جدید در مبادلات نفتی استفاده شود.
البته استفاده از پول‌های دیجیتال در مبادلات نفتی، پیشنهاد کارشناسان بوده و دولت‌ها هنوز این پول‌ها را به عنوان ارزهای معتبر مورد تایید قرار نداده‌اند.
ایرنا