اگرچه دولت اصرار به اخذ ارز صادرات پتروشیمی دارد، غالب نقل و انتقالات ارزی از طریق صرافی‌هایی انجام می‌شود که از کمترین شفافیت برخوردار بوده و فساد و زد و بندهای آن، قابل اندازه‌گیری نیست.
به بهانه نشست مشترک رئیس‌جمهوری با صادرکنندگان از جمله بخش پتروشیمی، تلاش کردیم زوایای مختلف این صنعت را بررسی کنیم. سعید پورفرهادی، عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در این گفتگو به موانع موجود در این صنعت که دامنه آن به بخش سیاسی نیز کشیده می‌شود، اشاره کرده است. مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
* خبرنگار: به عقیده بسیاری از کارشناسان، پتروشیمی ایران بیش از آنکه در قامت صنعتی پیشرو و مولد عمل کند، نوعی خام فروشی را در پیش گرفته است، تا چه میزان این باور را تایید می‌کنید؟
سعید پورفرهادی: ۵۰ سال ازتاسیس اولین مجتمع پتروشیمی کشور که تحت عنوان کود شیمیایی مرودشت در سال ۱۳۴۲ در ایران می گذرد، بی شک توسعه صنعت پتروشیمی در کشور از رشد خوبی برخوردار بوده است، اما وجود موانع متعدد موجب شد که شکوفایی مورد نظر در صنایع بالادستی و پائین دستی، در حد انتظار نباشد.
* منظورتان از شکوفایی را بیشتر توضیح دهید.
- شکوفایی به این معنا که اگر موانع سد راه صنعت پتروشیمی کشور وجود نداشت، با توجه به پتانسیل های موجود نظیر نیروی جوان و تحصیل کرده و وفور خوراک، ارزش صادرات محصولات پائین دستی، اکنون به بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار درسال می‌رسید و کشور با مشکلات متعددی از قبیل اشتغال، رکود، کمبود منابع ارزی و رشد کم اقتصادی مواجه نبود؛ به این ترتیب ایران می توانست در میان تمامی کشورهای جهان رتبه پنجم را داشته باشد؛ در این صورت خام فروشی نمی کردیم و قادر بودیم پس از آمریکا، قطب تولید محصولات پتروشیمی باشیم.
* برای فاصله گرفتن از خام فروشی در بخش پتروشیمی باید چه کرد؟
- خام فروشی خیانت بزرگی است که به نسل های آینده می شود و اگر فکری برای رفع موانع و اجتناب از خام فروشی و سرمایه گذاری در صنایع پائین دستی نشود، در سال های نه چندان دور که ذخایر فسیلی کشور، مزیت استخراج و اکتشاف خود را از دست می دهد، دیگر خبری از نفت خام و صنعت پتروشیمی نیست که بخواهیم در خصوص آن همایش ها و سمینارهای بی سرانجام برگزارکنیم.
* مهم ترین مانع این صنعت را چه می دانید و برای حل آن چه پیشنهادی دارید؟
- نبود متولی و یک مدیریت واحد و منسجم که فقدان این مقوله، خسارات زیادی را به توسعه صنعت پتروشیمی کشور وارد می کند. این در حالی است که ایجاد مدیریت واحد صادرات، جهت هدفمندسازی و سیاستگذاری کلان در حوزه صادرات محصولات پتروشیمی، نیازی ضروری تلقی می شود. به این ترتیب از رقابت ناسالم بین برخی واحدهای پتروشیمی که با ارزان فروشی برخی محصولات جهت بدست آوردن مشتری، موجبات حذف رقیب داخلی را فراهم می کنند، جلوگیری می شود. از سویی دیگر، با سیاستگذاری های کارشناسانه می توانیم گام های موثری در جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی داشته باشیم. البته در این میان، اهتمام به تکمیل زنجیره و حلقه های پتروشیمی از صنایع بالادستی به پائین دستی و حتی محصولات نهایی نیز در سرعت بخشیدن به توسعه این صنعت بی تاثیر نیست.
* طی ماه های گذشته اخباری مبنی بر محبوس شدن پول برخی از دانشجویان و حتی تجار ایرانی در چین منتشر شد؛ آن را تایید می کنید؟
- بله. چینی ها به بهانه عدم شفافیت مالی و اجرای قوانین داخلی، اقدام به حبس پول نخست دانشجویان و سپس تجار ایرانی کرد. در حال حاضر ایران با بانک های بزرگ دنیا در ارتباط نیست؛ در این میان چینی ها با دشوار کردن شرایط استفاده ایرانیان از نظام بانکی این کشور، پیام خروج از نظام بانکی این کشور را به ما می دهند. از طرفی در حال حاضر، به دلیل حاشیه نشینی نظام بانکی کشور، تقریبا" غالب نقل و انتقالات ارزی این حوزه از ناحیه صرافی های انجام می شود که از کمترین شفافیت برخوردار بوده و فساد و زد و بند های حاکم بر این حوزه، با هیچ معیاری قابل اندازه گیری نیست. از سویی دیگر، میلیارد ها دلار ارزحاصل از صادرات، از طریق صرافی ها، در حساب بانک های خارجی رسوب کرده که بانک های داخلی از منافع و مزایای آن بی بهره اند، در نتیجه سر بزنگاههای مورد لزوم ، مکانیزم های کنترل بازار ارز و مزیت قرار گرفتن منابع فوق به عنوان پشتوانه پول ملی ازدسترس خارج می شود.
* پس از برجام تاکنون ال سی برای ایران گشوده شده است؟
- ال سی که به منظور صادرات ایرانی ها باشد خیر، اما برای خرید خارجی و واردات از سوی برخی کشورها، شاهد گشایش ال سی بودیم. به هر حال بانک های خارجی هنوز از جریمه شدن توسط آمریکا واهمه دارند.
* سهم شرایط سیاسی ایران را در این بین چه حد می دانید؟
- موانع سیاسی در رتبه اول اهمیت قرار دارد و تا زمانی که موانع سیاسی از مناسبات سیاسی کشورمان با سایر کشورها، سامان نگیرد، هر نوع راهکاری در حکم درمان موقت بوده و پس از مدتی نابسامانی ها از ناحیه دیگر ظاهر می شود. گذشته از سایه تحریم ها باید گفت وزارت امورخارجه، با وجود ایجاد معاونت اقتصادی، کمترین تاثیرگذاری را در رفع موانع موجود این صنعت داشته و عملا" به معاونتی کم اثر تبدیل شده است.
* با فرض اینکه بخواهیم بدون در نظر گرفتن سهم بخش سیاسی اقدام به هموار کردن مسیر توسعه صنعت پتروشیمی کنیم چه راه حلی را مناسب می دانید؟
- در مرحله نخست می توان با تاسیس شرکت تعاونی حمل و نقل ترکیبی توسط شرکت های پتروشیمی، به جهت ساماندهی بازار ۱.۶ میلیارد دلاری صنعت حمل و نقل محصولات پتروشیمی کمک کنیم. از طرفی شیشه ای کردن ویترین مدیریت فروش پتروشیمی ها هم در این راستا بی‌تاثیر نیست؛ چرا که به طور مستقیم با مفاسد آشکار و نهان حوزه بازرگانی پتروشیمی ها مبارزه می کند و در نتیجه، موجب تبدیل شدن مارکت ایران به عنوان یکی از مراجع قیمت گذاری جهانی در برخی از اقلام پرمزیت می شود.
مهر